ترامپ سودا مۇناسىۋەتلىرىدە «ئىككى تەرەپلىك تەڭپۇڭلۇق» بولماسلىقىنى بۇ باجلارنىڭ يولغا قويۇلىشىغا سەۋەب كۆرسەتكەن ئىدى.
ئامېرىكا قوشما ئىشتاتلىرى پىرېزىدېنتى دونالد ترامپنىڭ ياۋروپا ئىتتىپاقى ئەللىرى ۋە ياپونىيە قاتارلىق ئونلارچە دۆلەتكە ئادەتتىن تاشقىرى دەرىجىدە يۇقىرى نىسبەتتە تاموژنا باجلىرى قويۇشقا باشلىشىغا بىر ھەپتە قالغاندا، نۇرغۇن دۆلەتلەر بۇنداق ناچار ئەھۋالدىن ساقلىنىش ئۈچۈن ئامېرىكا بىلەن كېلىشىم ھاسىل قىلىشقا تىرىشماقتا.
ترامپ كۆپىنچىسى سودا شېرىكلىرى بولۇپ كۆپلىگەن دۆلەتلەرگە % 10 تاموژنا بېجى قويغان بولۇپ، ئامېرىكانىڭ چوڭ سودا تەڭپۇڭسىزلىقى كۆرۈلگەن دۆلەتلەرگە تېخىمۇ يۇقىرى ۋە ئالاھىدە نىسبەتتە تاموژنا بېجى قويۇشى پىلانلانغان ئىدى.
ئەمما بۇ تاموژنا باجلىرى سۆھبەتلەرنىڭ ئۆتكۈزۈلۈشى مەقسىتىدە ئىيۇل ئېيىغىچە كېچىكتۈرۈلدى.
مۇتەخەسسىسلەر ھەرقايسى دۆلەتلەرنىڭ ئۈچ خىل ئەھۋالغا دۇچ كېلىشى مۇمكىنلىكىنى مۆلچەرلىمەكتە: بۇ دۆلەتلەر بىر رامكا كېلىشىمى ھاسىل قىلىشى مۇمكىن؛ ئۇلارنىڭ تېخىمۇ يۇقىرى تاموژنا بېجى تۆلىشى يەنە بىر مۇددەت كېچىكتۈرۈلۈشى مۇمكىن؛ ياكى ئۇلارغا قويۇلغان تاموژنا باجلىرى تېخىمۇ ئېشىشى مۇمكىن.
ئامېرىكا مالىيە مىنىستىرى سكوت بېسسېنت ئۆتكەن جۈمە كۈنى «‹CNBC› تېلېۋىزىيە قانىلى» غا بەرگەن باياناتىدا مۇنداق دېدى:
«9-ئىيۇلدىن بۇرۇن بىر گۇرۇپپا دۆلەت بىلەن كېلىشىم ھاسىل قىلىمىز.»
قارار چىقارغۇچىلار بۇ گۇرۇپپىدىكى دۆلەتلەرنىڭ قايسى ئەللەر ئىكەنلىكىنى ئېنىق كۆرسەتمىدى. ئەمما بېسسېنت ئامېرىكانىڭ تەخمىنەن 18 مۇھىم شېرىكى بىلەن كېلىشىم ھاسىل قىلىشقا ئەھمىيەت بېرىدىغانلىقىنى بىلدۈردى.
ئاسىيا جەمئىيەت سىياسەتلىرى ئىنستىتۇتى (ASPI) نىڭ مۇئاۋىن رەئىسى ۋېندى كاتلېر، AFP غا بەرگەن باياناتىدا مۇنداق دېدى:
«ۋيېتنام، ھىندىستان ۋە تەيۋەن كېلىشىم ھاسىل قىلىنىدىغان نامزات دۆلەتلەردىن ھېسابلىنىدۇ.»
كېلىشىم ھاسىل قىلىنمىسا، ۋيېتنامنىڭ «ئىككى تەرەپلىك تاموژنا بېجى» % 10 تىن % 46 كە، ھىندىستاننىڭكى % 26 كە، تەيۋەننىڭكى % 32 كە ئۆرلەيدۇ.
ئاتلانتىك كېڭىشى خەلقئارا ئىقتىساد ئىشلىرى مەسئۇلى جوش لىپسكىي، ھىندىستانلىق سۆھبەتچىلەرنىڭ ئامېرىكا زىيارىتىنى ئۇزارتىشىنىڭ ئالاھىدە دىققەت قوزغايدىغانلىقىنى ئەسكەرتىپ: «ھىندىستان ئالدىنقى قاتاردىكى نامزاتتەك قىلىدۇ» دېدى.
لىپسكىي ترامپنىڭ دۈشەنبە كۈنى ياپونىيەنىڭ ئامېرىكانىڭ گۈرۈچ ئېكسپورتىنى قوبۇل قىلىشنى خالىمايدىغانلىقىنى تەنقىد قىلىپ مۇنداق دېدى: «ياپونىيەمۇ شۇنداق ئىدى، ئەمما ئىشلار سەل ئاستىلىدى.»
ئەمما مۇتەخەسسىسلەر بۇ كېلىشىملەرنىڭ تولۇق كەڭ كۆلەملىك سودا كېلىشىمى بولۇشىنىڭ بەك مۇمكىن ئەمەسلىكىنى ئەسكەرتتى ھەمدە بۇ خىل كېلىشىملەر ھەققىدە سۆھبەت ئۆتكۈزۈشنىڭ ناھايىتى مۇرەككەپ ئىكەنلىكىنى تەكىتلىدى.
ۋاشىنگتون ئاپرېل ئېيىدىن بۇيان پەقەت ئەنگلىيە بىلەن بىر كېلىشىم، خىتاي بىلەن تاموژنا باجلىرىنى ئۆزئارا ۋاقىتلىق تۆۋەنلىتىش كېلىشىمى ھاسىل قىلىنغانلىقىنى ئۇقتۇردى.
ئۇزۇن مۇددەتلىك كېچىكتۈرۈش
بېسسېنت يەنە، «ياخشى نىيەت بىلەن سۆھبەت ئۆتكۈزگەن» دۆلەتلەرنىڭ تاموژنا باجلىرىنىڭ % 10 ئەتراپىدا قېلىشى مۇمكىنلىكىنى ئېيتتى، ئەمما تېخىمۇ يۇقىرى نىسبەتتىكى تاموژنا باجلىرىنى كېچىكتۈرۈشنىڭ ترامپقا باغلىق ئىكەنلىكىنىمۇ سۆزلىرىگە ئىلاۋە قىلدى.
ئاسىيا جەمئىيەت سىياسەتلىرى ئىنستىتۇتىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى ۋېندى كاتلېر، «تاموژنا باجلىرىنى كېچىكتۈرسە يېڭى ھۆكۈمەت بىلەن (جەنۇبىي) كورېيە ئۈچۈن ياخشى بولىدۇ» دېدى.
لىپسكىينىڭ قارىشىچە، نۇرغۇن دۆلەتلەر بۇ كاتېگورىيەگە داخىل بولۇپ، 1-سېنتەبىردىكى ئىشچىلار بايرىمىغىچە داۋاملىشىدىغان تېخىمۇ يۇقىرى نىسبەتتىكى تاموژنا باجلىرىنى توختىتىپ تۇرۇش مۇددىتىنى ئۇزارتىدىكەن.
بېسسېنت ئىلگىرى ۋاشىنگتوننىڭ ئىشچىلار بايرىمىغىچە سودا كېلىشىملىرى كۈنتەرتىپىنى تاماملىيالايدىغانلىقىنى ئېيتقان ئىدى. بۇ، سان جەھەتتىن تېخىمۇ كۆپ كېلىشىم ھاسىل قىلىنىدىغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ، ئەمما سۆھبەتلەرنىڭ ئىيۇل ئېيىدىن كېيىنمۇ داۋاملىشىش ئېھتىماللىقىنىڭ يۇقىرى ئىكەنلىكى بىلدۈرۈلمەكتە.
تاموژنا باجلىرىنىڭ قايتا يولغا قويۇلۇشى
بېسسېنت تاموژنا باجلىرىنىڭ ئامېرىكا «ئىتائەتسىز» دەپ قارىغان دۆلەتلەر ئۈچۈن كۈچكە ئىگە ئىكەنلىكىنى ئېيتتى، ھەمدە ترامپنىڭ بۇرۇن ئېلان قىلغىنىدەك بۇ دۆلەتلەرگە قايتىدىن تېخىمۇ يۇقىرى نىسبەتتە تاموژنا بېجى قويۇشىنىڭ مۇمكىنلىكى توغرىسىدا ئاگاھلاندۇردى.
بۇ نىسبەتلەر % 11 تىن % 50 كىچە ئۆزگىرىدۇ.
كاتلېر بۇ ھەقتە مۇنداق ئاگاھلاندۇردى:
«ياپونىيەنىڭ گۈرۈچ بازىرىنى ئېچىشنى رەت قىلىشى ۋە ئامېرىكانىڭ ئاپتوموبىل باجلىرىنى تۆۋەنلىتىشكە قارشى تۇرۇشى، ياپونىيەگە % 24 لىك ئىككى تەرەپلىك تاموژنا بېجىنىڭ قايتا يولغا قويۇلۇشىغا سەۋەب بولۇشى مۇمكىن.»
ترامپ سەيشەنبە كۈنى ئېلان قىلغان باياناتىدا، ياپونىيە بىلەن سودا كېلىشىمى تۈزۈشنىڭ مۇمكىن ئەمەسلىكىنى ۋە بۇ دۆلەتنىڭ «% 30، % 35 ياكى بىز بەلگىلىگەن ھەرقانداق نىسبەتتە» باج تۆلىشى مۇمكىنلىكىنى ئېيتتى.
لىپسكىي ياۋروپا ئىتتىپاقىنىڭمۇ قايتىدىن تېخىمۇ يۇقىرى نىسبەتتە تاموژنا بېجى تۆلەش خەۋپىگە دۇچ كېلىدىغانلىقىنى بايان قىلدى. بۇ نىسبەتلەر ئاپرېل ئېيىدا ئېلان قىلىنغان % 20 لىك ياكى ترامپ كېيىنچە ئۇقتۇرغان % 50 لىك تاموژنا بېجى بولۇشى مۇمكىن.
ياۋروپانىڭ تاموژنا باجلىرىنى رەقەملىك تەڭشەشكە قارىتا تۇتقان پوزىتسىيەسىمۇ تەرەپلەر ئوتتۇرىسىدىكى يەنە بىر جىددىيچىلىك مەسىلىسى سۈپىتىدە ئوتتۇرىغا چىقىىشى مۇمكىن.
ترامپ يېقىندا كانادا بىلەن 9-ئىيۇلدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدىغان تاموژنا باجلىرىنىڭ تەسىرىگە ئۇچرىمايدىغان سودا سۆھبەتلىرىنى ئاخىرلاشتۇرىدىغانلىقىنى ئېيتقان ئىدى. ترامپ ئوتتاۋانىڭ رەقەملىك مۇلازىمەت بېجى قويۇشىدىن ئىنتىقام ئېلىش مەقسىتىدە شۇنداق قەدەم تاشلىدى. ئەمما كانادا بۇ باجدىن ۋاز كېچىدىغانلىقىنى جاكارلىدى.
ياۋروپا ئىتتىپاقى سودا ئىشلىرى مەسئۇلى ماروس سېفچوۋىچ بۇ ھەپتە ئامېرىكا بىلەن سودا كېلىشىمى ھاسىل قىلىش مەقسىتىدە ۋاشىنگتوندا زىيارەتتە بولماقتا. ياۋروپا ئىتتىپاقى كومىتېتى ئالاقىدار تارماقلار خىزمەت ئىشلەۋاتقان كېلىشىم تەكلىپلىرىنىڭ دەسلەپكى لايىھەلىرىنى تاپشۇرۇۋالدى.
