Kwa karne nyingi, Milima ya Rif ilikuwa makao ya makabila yaliyojitawala. Wakati wakoloni walipoanza kuigawanya Afrika mwanzoni mwa karne ya 20, Uhispania ilielekeza macho yake kaskazini mwa Morocco, ikidhamiria kuingia kikamilifu kwenye eneo ambalo iliamini kulikuwa na haja ya kutawaliwa.

Lakini milima hii ilikuwa imepata mtetezi wao.

Abdulkarim al-Khattabi, shujaa wa Rif, kiongozi mzawa na mwanamkakati mahiri wa kijeshi, alibadilisha upinzani wa vijijini kuwa uasi kamili.

Mnamo 1921, aliongoza vikosi vyake kupata ushindi katika vita ambavyo vilivyowapa adhabu kali zaidi ya mkoloni yoyote aliyetaka kugombania sehemu ya bara Afrika.

Ushindi huo ukawa simulizi kwa vizazi hadi vizazi, na kuziondoa ngome za ukoloni hata nje ya Morocco na kumfanya al-Khattabi kuwa ishara ya ukaidi.

Moyo wa Rif

Alizaliwa Muhammad ibn Abd al-Karim al-Khattabi karibu ya 1882, mbunifu wa Uasi wa Rif na alitoka katika ukoo mashuhuri wa kabila la Berber (Amazigh) aliyefundishwa katika utamaduni wa elimu ya Kiislamu.

Aliendelea na elimu ya kisasa na baadaye akafanya kazi kwa utawala wa Kihispania katika eneo jirani la Melilla, hata kuandika kwa gazeti lake la kila siku.

Mabadiliko katika safari ya kijana al-Khattabi yalikuja mnamo 1906, wakati wawakilishi wa Uhispania, Ufaransa, na Ujerumani walipojadili Mkataba wa Algeciras, na kuupa utawala wa kikoloni wa Uhispania udhibiti mpana juu ya Morocco ya kaskazini.

Mpango huo ungeweza kufaulu, lakini kwa ushupavu wa makabila mawili makuu ya Waberber ambayo yaliwapa Maasi ya Riffian Kabyles jina lake.

Makabila haya mawili yalikuwa na utamaduni wa muda mrefu wa kujitawala ambao majeshi ya kikoloni ya Uhispania yalijitahidi kuitisha.

Licha ya kupenya kwa mfululizo kwa Rif, ilikuwa hadi 1912 ambapo eneo la milimani lilianguka kwa Uhispania, wakati maeneo mengine ya Moroko yalisalia chini ya Ufaransa, pamoja na koloni lake la Algeria na ulinzi wa Tunisia.

Japokuwa Milima ya Rif sasa ilikuwa milki ya Uhispania, kusimamia Kabyles ya Rifian ikawa changamoto kubwa kwa wakoloni. Jeshi la Uhispania lililazimika kuhamasishwa mara kadhaa ili kupunguza harakati za kupinga ukoloni.

Machafuko makubwa katika Rif yalikuwa chini ya uongozi wa al-Khattabi, na kusababisha vita vya kihistoria vya mwaka 1921.

Upinzani wa pamoja

Kabyles waliungana na jamii ya Riffian, wakiongozwa na lengo moja la kulinda eneo lao dhidi ya mashambulizi ya mara kwa mara ya Wahispania.

Ingawa ujasiri wa wapiganaji wa upinzani wa kikabila haukuwa na shaka kamwe, mikakati ya kijeshi ya al-Khattabi yalichangia mabadiliko, kwa kupigana vita vya msituni na kutumia utaalamu wa maeneo ya milimani kuvishinda kila mara dhidi ya wanajeshi wa uhispania waliokuwa na silaha bora zaidi.

Wahispania walitegemea sana ramani na silaha za kisasa, lakini hawakuweza kupambana na vikosi vya al-Khattabi. Wahispania waliposhambuliwa sana, serikali ya kikoloni ikasalimu amri.

Habari za ushindi wa al-Khattabi dhidi ya nguvu za wakoloni zilileta mshtuko katika tawala za kikoloni za Ulaya nje ya Morocco. Sasa alionekana kama ngome dhidi ya udhibiti wa ukoloni kaskazini mwa Afrika.

Vita vya Mwaka havikuanzisha tu sifa ya kijeshi ya al-Khattabi; pia ilimfanya aonekane kama kiongozi anayeweza kuwa na mtazamo mpana. Aliazimia taifa la kisasa lenye umoja la Rif, lenye msingi wa kanuni za Kiislamu, ingawa liko tayari kupata maendeleo.

Alianzisha serikali ndogo, akaweka sheria, na hata akatafuta kuanzisha uhusiano wa kidiplomasia na mataifa ya Ulaya.

Uvamizi wa Ufaransa

Wakoloni wa Ulaya hawakufurahia kipigo walichokipata kutoka kwa vikosi vya al-Khattabi. Walihofia upinzani ungeuka sehemu nyingine, na kutilia hofu maslahi yao kaskazini mwa Afrika.

Mnamo 1925, Ufaransa, ambayo ilikuwa inadhibiti Morocco, iliamua kuungana na Uhispania katika kuanzisha jeshi la washirika kukabiliana na wapiganaji wa Rifian.

Wanajeshi wa Ufaransa na Uhispania hawakuwa wengi kwa idadi tu; bali walikuwa na silaha za kisasa pia, ikiwa ni pamoja na ndege na silaha za kemikali.

Walitumia gesi ya sumu kwa raia, haswa kupanga mashambulizi siku za soko. Upinzani wa Rif ulijitahidi kwa miaka mitano, hadi 1926.

Mnamo Mei mwaka huo, vikosi vya al-Khattabi vilijisalimisha kwa waliowashambulia, ambao walivunja utawala wa asili wa Rifian na kuweka eneo chini ya udhibiti wa Ufaransa na Uhispania.

Safari ya vuguvugu la Rif haikuishia hapo. Hata katika kushindwa, upinzani wa al-Khattabi ulihamasisha vizazi vijavyo vya vuguvugu la kupinga ukoloni na kupigania uhuru kote barani Afrika pamoja na nchi za Kiarabu na za Kiislamu.