Ուկրաինական պատերազմը դադարեցնելու բանակցությունների նոր և հնարավոր է՝ վճռորոշ փուլը կսկսվի ուրբաթ օրը, երբ ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը Ալյասկայում կհանդիպի իր ռուս գործընկեր ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ՝ երկու առաջնորդների առաջին անձնական հանդիպումը երեք տարուց ավելի առաջ հակամարտության սկսվելուց ի վեր։
Անքորիջի Էլմենդորֆ-Ռիչարդսոն համատեղ բազայում բարձր խաղադրույքներով հանդիպումը նաև կլինի ԱՄՆ և Ռուսաստանի գործող նախագահների առաջին անմիջական բանակցությունը 2021 թվականի հունիսից ի վեր, երբ այն ժամանակվա նախագահ Ջո Բայդենը Ժնևում հանդիպեց Պուտինի հետ։
Թրամփի և Պուտինի համար նրանց վերջին երկկողմ հանդիպումը տեղի է ունեցել Օսակայում՝ 2019 թվականի G20 գագաթնաժողովի շրջանակներում։
Նշենք, որ բացակայելու է Ուկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկին։ Չնայած Թրամփը հայտարարել է, որ կարող է զանգահարել Զելենսկիին՝ հետագա քննարկման համար՝ կախված ուրբաթ օրվա արդյունքից, Ալյասկայի գագաթնաժողովը կանցկացվի առանց երրորդ կողմերի՝ ձևաչափ, որը մտահոգություն է առաջացրել Կիևում։
Հանդիպումը հաջորդում է Մոսկվայի և Կիևի միջև Ստամբուլում վերջերս՝ մայիսի 16-ին, հունիսի 2-ին և հուլիսի 23-ին, վերսկսված բանակցությունների երեք փուլերին, որոնց արդյունքում կնքվել են գերիների խոշոր փոխանակումներ և հուշագրերի նախագծեր, որոնք ուրվագծում են երկու կողմերի դիրքորոշումները ապագա խաղաղության համաձայնագրի համար։
Հինգ ընդհանուր սկզբունքներ
Գագաթնաժողովից առաջ Զելենսկին ինտենսիվ դիվանագիտություն վարեց ԱՄՆ-ի և եվրոպական դաշնակիցների հետ։ Նրա ամենանշանակալի ելույթը տեղի ունեցավ Բեռլինում Գերմանիայի կանցլեր Ֆրիդրիխ Մերցի հետ մամուլի ասուլիսում՝ Թրամփի և եվրոպական առաջնորդների հետ տեսակոնֆերանսից հետո։
Զելենսկին ասաց, որ նրանք համաձայնության են եկել պատերազմը դադարեցնելու հինգ ընդհանուր սկզբունքների շուրջ, որոնցից անհապաղ հրադադարը Ուկրաինայի առաջնահերթություններից մեկն է։ Կիևը պնդում է, որ Ռուսաստանի հետ էական բանակցությունները կարող են սկսվել միայն ռազմական գործողությունների դադարեցումից հետո։
Նա նաև ընդգծեց հուսալի անվտանգության երաշխիքների անհրաժեշտությունը՝ նշելով, որ Թրամփը տեսազանգի ժամանակ աջակցություն է հայտնել նման երաշխիքներին և ազդարարել է Վաշինգտոնի պատրաստակամությունը՝ օգնելու դրանց ապահովմանը։
Տարածքային վեճերի վերաբերյալ Զելենսկին ընդգծեց, որ «հարցը կարող է քննարկվել միայն Ուկրաինայի հետ»՝ դիրքորոշում, որը, նրա խոսքով, բոլոր գործընկերներն են աջակցում, և մերժեց ուկրաինական ուժերի ցանկացած դուրսբերում Ռուսաստանի վերահսկողության տակ գտնվող տարածքներից։
Զելենսկին նաև կրկնեց, որ Մոսկվան չպետք է վետո ունենա Ուկրաինայի ՆԱՏՕ-ին կամ ԵՄ-ին անդամակցելու ձգտումների վրա, որոնք սրվել են 2022 թվականի փետրվարին սկսված պատերազմի ժամանակ։
Կիևում սպասելիքները ցածր են մնում
Չնայած դիվանագիտական հիմքի վրա կատարված աշխատանքներին, Ուկրաինայում սպասելիքները համեստ են մնում։
«Ուկրաինան սպասում է, որ այս հանդիպումը կլինի խաղաղության լուծման հնարավոր քայլ, չնայած սպասելիքները ցածր են», - ասաց Կիևում գործող Տրանսատլանտյան երկխոսության կենտրոն վերլուծական կենտրոնի նախագահ Մաքսիմ Սկրիպչենկոն։
Սկրիպչենկոն պնդեց, որ Պուտինի ռազմավարությունն է երկարաձգել պատերազմը «անվերջ, անարդյունավետ բանակցությունների» միջոցով, որոնք ուղղված են Ռուսաստանի վրա ճնշումը հետաձգելուն՝ զգուշացնելով Թրամփին զգույշ լինել նման մարտավարությունից։
Այն հարցին, թե արդյոք Թրամփը կարող է պաշտպանել Ուկրաինայի շահերը, Սկրիպչենկոն նշեց, որ ԱՄՆ նախագահի գլխավոր առաջնահերթությունը կլինեն Ամերիկայի սեփական շահերը, որոնք հնարավոր է հանգեցնեն Ռուսաստանի հետ երկկողմ համաձայնությունների դիվանագիտական, տնտեսական կամ նույնիսկ միջուկային հարցերում։
«Ուկրաինան պաշտոնապես այդ ուղու մաս չէ, ինչը Կիևի համար մեծ մտահոգություն է, բայց շարունակում է սերտորեն կապված լինել ԱՄՆ-Ռուսաստան դինամիկայի հետ։ Վերջին հայտարարություններից երևում է, որ Թրամփը, կարծես, ցանկանում է հանդես գալ որպես միջնորդ՝ խաղաղություն հաստատելու համար, միաժամանակ հասկանալով, որ Ուկրաինային չի կարելի թույլ տալ անկում ապրել», - ասաց Սկրիպչենկոն։
Սկրիպչենկոն հավելել է, որ Թրամփը շահագրգռված է խաղաղ Եվրոպայում, որը ակտիվորեն առևտուր է անում ԱՄՆ-ի հետ, «ինչ-որ բան, որը անհնար է իրականացնել», քանի դեռ շարունակվում է Ռուսաստան-Ուկրաինա պատերազմը։
Եվրոպական դերն այժմ ավելի կարևոր է, քան երբևէ
Եվրոպայի դերի վերաբերյալ Սկրիպչենկոն ընդգծեց, որ ԵՄ անդամ պետությունները մնում են Ուկրաինայի ֆինանսական և ռազմական աջակցության հիմնական աղբյուրը՝ դեր, որը նա ակնկալում է, որ կշարունակվի։
Գագաթնաժողովում Եվրոպայի դիրքորոշումը բնութագրվում էր նուրբ տարաձայնություններով, բայց նաև անհանգստության ընդհանուր զգացումով՝ վախենալով մեկուսացվել խաղաղության բանակցություններից, որոնք կարող են վերաձևավորել մայրցամաքի անվտանգությունը։
Բացի Հունգարիայից, բոլոր երկրները երեքշաբթի օրը աջակցեցին ԵՄ համատեղ հայտարարությանը, որում ողջունում էին Վաշինգտոնի ջանքերը՝ դադարեցնելու պատերազմը, բայց պնդում էին, որ ցանկացած համաձայնագիր պետք է պաշտպանի Ուկրաինայի ինքնիշխանությունը և Եվրոպայի անվտանգությունը։
Կամավորների կոալիցիան՝ համանախագահող Գերմանիայի, Ֆրանսիայի և Մեծ Բրիտանիայի կողմից, նույնպես վերահաստատեց ԱՄՆ ջանքերի աջակցությունը՝ միաժամանակ զգուշացնելով, որ «միջազգային սահմանները չպետք է փոխվեն ուժով»։
Սկրիպչենկոն ասաց, որ Ուկրաինայի ԵՄ անդամակցությունը Ալյասկայի բանակցությունները դարձնում է անմիջական մտահոգության առարկա եվրոպացի առաջնորդների համար, ովքեր պետք է պլանավորեն պատերազմից հետո տնտեսական վերականգնումը, մարդասիրական կարիքները և փախստականների հետ կապված մարտահրավերները։
«ԵՄ-ն ապահովում է ֆինանսավորումը, ԱՄՆ-ն՝ ռազմական կարողությունները. երկուսն էլ կարևոր են մնում Ուկրաինայի պաշտպանության և Եվրոպայի անվտանգության համար», - ասաց Սկրիպչենկոն։
