Ишемби күнү NEXT 2025 иш-чарасында TRT World телеканалына маек берген Пател: «Мен расизмге каршы күрөшкө абдан ишенем, анткени ал көптөгөн социалдык көйгөйлөрдү чечүүнүн өзөгү экенине ишенем», - деди жана «Башкача көрүнгөн адамдын адамгерчилигин көрүү жөндөмүн жоготкон учурда, расизм коомдун тканына сиңип калат жана биз адилеттүү жана бирдей дүйнөдө башкача көрүнгөн адамдар менен жашоонун маанилүүлүгүн сезбей калабыз»,-деп кошумчалады.

Пател расизмге каршы мектеп нааразылыгын жетектегенден кийин эл аралык атак-даңкка ээ болуп, кийинчерээк каралардын инсандыгын жана мүмкүнчүлүктөрүн кеңейткен балдар китептеринин атактуу автору болуп калды. Бул маселелерди талкуулоонун маанилүүлүгүн баса белгилеген Пател: «Менин оюмча, сүйлөшүүнү улантышыбыз керек»,-деди.

Маектешүү учурунда ал өзүнүн жеке басып өткөн жолу, ошондой эле өзүнүн күрөшү, инсандыгын калыбына келтирүү жана аңгеме аркылуу айыктыруу тууралуу айтып берди.

Кыймылды баштаган учур

Пателдин окуясы 2016-жылы 13 жашында ал кара терилүү окуучулардын чачын табигый афроста же дредлок менен кийүүгө тыюу салган мектеп саясатына каршы нааразылык акциясын баштаганда башталган.

«Мен институтташтырылган расизмге каршы #StopRacismAtPretoriaGirlsHigh деп аталган кыймылды баштадым»,- деп айткан Пател, мектепте башынан өткөргөн расизм Түштүк Африканын дал өзүн көрсөткөнүн кошумчалады. «Апартеид конституциялык жол менен аяктаса дагы расизм жоюлган жок. Ал кезде конституциялык болгон нерсе азыр биздин алдыбызда менчиктештирилген жана институтташтырылган формада турат», - деди ал.

Бул кыймыл апартеид аяктагандан бери талкуулана элек инсандык, каршылык жана расизм жөнүндө улуттук талкууну тутандырды.

Пател үчүн нааразылык жөн гана басмырлоочу эрежелерди бузуу эмес, ошондой эле өмүр бою миссияны өнүктүрдү. Расизмдин сыртта гана эмес экенин түшүндүргөн Пател: «Атам индиялык, апам түштүк африкалык кара аял болгон үй-бүлөдө чоңойгондуктан, өзүмдүн инсандыгым кабыл алынбаганын же түшүнүлбөгөнүн көрүп, расизмди өз көзүм менен көрүп, баштан кечирдим»,- деди.

Ал өзүнүн саясий аң-сезиминин калыптанышын апартеидден кийинки Түштүк Африкада демократияга жаңыдан өтүп жаткан кезде чоңойгондугу менен байланыштырды жана ошол жылдары апартеид аяктаганына карабастан, расалык тирешүү дагы эле уланып жатканын баса белгиледи.

Франц Фанондон илхам алганын айткан Пател: «Ар бир муундун өз миссиясы бар... Нельсон Манделанын мууну саясий эркиндикти алып келди. Бирок саясий эркиндик экономикалык жана интеллектуалдык эркиндиксиз боло албайт. Мыйзамдар өзгөрүшү мүмкүн, бирок адамдар да өзгөрүшү керек»,-деди.

Калемди курал катары колдонуу

Активдүүлүгү тез эле адабий формага ээ болгон Пател өзүнүн биринчи «Менин тармал чачтуу чачым» китебин жаза баштаганда болгону 17  жашта эле, жана китеби  жарык көргөндө 19 жашта болчу. Бул балдарга арналган китеби апасы менен чоң энеси аркылуу табигый афро чачтарын сүйүүнү үйрөнгөн Лиза Ханья аттуу жаш кыздын окуясын баяндайт.

Пател баса белгилегендей, «Африка чачы жөн эле чач эмес... бул инсандык, тукум, мурас. Бул каршылыктын символу».  «Мен балдар китептерин жаза баштадым, анткени балдар окуган нерсеге айланат деп ишенем ... өзгөчө африкалык тектүү балдар, түстүү балдар, алардын инсандыгын позитивдүү түрдө чагылдырышы керек»,-деп китебиндеги темаларды ушундай түшүндүрдү.

Ал өз аңгемелерин балдар үчүн гана эмес, бир кезде бул валидациядан куру калган чоңдор үчүн да жазаарын баса белгилеп: «Сиздин инсандыгыңыздын позитивдүү түрдө чагылдырылганын көрүү айыктырат»,-деди.

2023-жылы «Мен сыяктуу Брейв» китебин чыгарган Пател бул китеп менен балдарга активдүүлүк жана кайраттуулук үчүн жол көрсөтүүнү каалайт. Анын айтымында, китеп «Балдарды кайраттуу болууга, үндөрүн колдонууга жана активдүүлүк эч кандай куракты жана чоңдукту билбестигин» үйрөтүүнү көздөйт.

Пател окуяны баяндоо — жазылганбы, визуалдыкпы же аткарылганбы — расизмдин травмасын айыктырууда маанилүү роль ойнойт деп эсептейт. «Жетиштүү өкүлчүлүгү жок инсандыктын жетиштүү түрдө өкүлчүлүгүн көрүү, бул инсандыкты урматтайт»,-деп түшүндүрдү. «Анткени көпкө чейин бир нерсени көрбөсөң, анын маанилүүлүгүн эч качан түшүнбөйсүң»,- деди ал.

Ал өзүнүн китептеринде кара же маргиналдашкан окурмандардын гана эмес, ак окурмандардын арасында да көптөн бери келе жаткан бейкалыс пикирлерге каршы чыгууга умтулат. «Мен китептеримди расалык травмаларды башынан өткөргөн адамдар үчүн эле эмес, адамзат үчүн жазам», - дейт автор. «Мен европалык тектүү адамдар менин китептеримди көрүп, өздөрүнүн расалык ойлорун өзгөртүп, көрсөтүлбөгөн өздүктөрдүн маанилүүлүгүн түшүнүшөт деп үмүттөнөм»,-деди ал.

Кийинки эпизод

Активисттердин жаңы мууну каршылыктын чектерин кайра аныктап жаткан дүйнөдө, Пател ачык-айкындуулук жана чечкиндүүлүк менен шыктандырууну улантууда. Анда Зулайха Пателди эмне күтүп турат? деген суроого «Биз адилеттүү дүйнө жана адам укуктарына ишенген дүйнө - азчылыктын гана эмес, бардык адамдар үчүн адам укуктары үчүн сүйлөй беришибиз керек»,-деп жооп берди ал.

Нааразылык билдирүү менен болобу  же адабий каражаттар аркылуу болобу, Пател адилеттик үчүн күрөшүндө туруктуу илгерилеп жатат. Анын өмүрү жаштар жетектеген активдүүлүктүн күчүн, инсандыкты калыбына келтирүүнүн маанилүүлүгүн жана аңгеме айтуунун айыктыруучу дараметин далилдеп турат. 

Ал өзүнүн күчтүү сөздөрү менен айткандай: «Активдүүлүктүн курагы жок, эрдиктин өлчөмү жок».

🔗