Евровидение-2025 сынагынын чоң финалы 17-майда Швейцариянын Базель шаарында өтөт деп күтүлүүдө. Бирок дүйнөдөгү эң чоң телетрансляцияланган музыкалык сынак бул жолу аткаруулар эмес, саясий талаш-тартыштар менен көңүл борборунда.

Быйыл 69-ирет өткөрүлүп жаткан сынак, Европа телерадиоберүү биримдигинин (EBU) Газадагы согуш кылмыштарына, баскынчылыкка жана эл аралык коомчулуктун жоопкерчиликке чакыруусуна карабастан Израилдин сынакка катышуусуна уруксат беришине каршы дүйнөлүк сын-пикирлер күчөгөн учуруна туш келди.

Сындын борборунда EBUнун тандалма бейтараптуулугу турат. 2022-жылы Орусия Украинадагы аскердик операциясынан кийин сынактан тез эле чыгарылган. Израилдин Газада он миңдеген адамдардын өмүрүн алган кыргыны жана Түштүк Африка тарабынан Эл аралык Адилет сотунда геноцид боюнча айыпталган окуяларга карабастан EBU Евровидение "саясий иш-чара эмес" деп билдирүүдө.

Бирок көптөгөн өнөрпоз жана көрүүчүлөр үчүн бул позиция мындан ары жараксыз.

‘Геноцидге кол чаппайбыз’

Быйылкы сынактын 11-майда өткөн ачылыш аземи нааразычылыктар менен коштолду. Израилдик катышуучу Юваль Рафаэль Базелде көгүлтүр килемден өтүп жатканда, демонстранттар "Геноцидге кол чаппайбыз" жана "Газа өрттөнүп жатканда ырдоого болбойт" деген жазууларды көтөрүп турушту.

Евровидениенин комментатору Дин Вулетич TRT World каналына берген маегинде, ачылыш аземинде Палестинаны колдогон тынчтык митингдери болгонун айтты. "Бирок бул митингдер тынч өттү жана иш-чара пландалгандай уланды, ошондуктан Базелдеги кырдаал былтыркы Малмөдөгүдөй курч эмес," - деди.

Быйылкы Евровидение тарыхта биринчи жолу 70тен ашуун мурдагы катышуучулардын, анын ичинде мурдагы жеңүүчүлөр Чарли МакГеттиган жана Салвадор Собрал менен бирге француз поп жылдызы Ла Зарра жана Улуу Британиянын еврей ырчысы Мэй Мюллер кол койгон ачык катка күбө болду. Алар Израилди сынактан чыгарууну талап кылышты.

Катта "KAN Израилдин Газадагы палестиналыктарга каршы геноцидине жана ондогон жылдар бою уланып келе жаткан апартеид жана аскердик оккупация режимине шериктеш" деп жазылды.

2024-жылкы иш-чара "тарыхтагы эң саясий, башаламан жана жагымсыз сынак" деп аталып, алар EBUну "Израилдин геноцидине" шериктеш деп айыпташты. Ошондой эле уюмду Израилдин согуш кылмыштарын "нормалдаштырып жана актап жатат" деп күнөөлөштү.

"Биз музыканы бириктирүүчү күч катары көрөбүз, ошондуктан аны геноцидди актоо куралы катары колдонууга жол бербейбиз," - деп айтылат катта.

"Өткөн жылы EBU Израилдин Газадагы геноцидди улантып жатканда, бүткүл дүйнө көрүшү үчүн түз эфирде көрсөтүүгө уруксат бергенде биз чочуганбыз. Натыйжа каргашалуу болду... Унчукпоо мүмкүн эмес".

Катта Израилдин катышуусун Орусиянын 2022-жылдагы четтетилиши менен салыштырып, кош стандарттуулукка көңүл бурушту: "EBU чара көрүүгө жөндөмдүү экенин буга чейин көрсөткөн... Биз Израилге карата бул кош стандарттуулукту кабыл албайбыз".

Кат сынактын быйылкы иш-чарасына таасир этпей турганы менен, анын билдирүүсү Европада кеңири резонанс жаратты.

Балкон артындагы сионизм

Израилдик катышуучу Рафаэль 15-майда экинчи жарым финалда ырдап, финалга өтүү мүмкүнчүлүгү жогору деп бааланууда. Бирок анын катышуусу жана сахнадагы планы сионизмге негизделген.

Бир нече жумалык купуялыктан кийин Израиль анын сахнадагы көрүнүшүн ачыктады: ал жалгыз, кара кийинип, көтөрүлө турган люстра менен балкондун жанына чыгат. Израилдин KAN телеканалы бул балконду 1901-жылы Базелде өткөн Бешинчи Сионисттик Конгресс учурунда балкондон караган сионизмдин негиздөөчүсү Теодор Герцлге символикалык шилтеме катары сүрөттөгөн.

Бойкот чакырыктары көбөйүп, Швейцарияда жана башка жерлерде нааразычылыктар күчөгөн сайын мындай суроо туулат: биримдик, тынчтык жана инклюзияга негизделген музыкалык сынак дүйнөлүк сахнада болуп жаткан чындыктарды көз жаздымда калтыра алабы?

Же болбосо, Базелде бир демонстранттын жазуусунда айтылгандай: "Газа өрттөнүп жатканда ырдоого болбойбу".