Beberapa penyelidik berjaya memperoleh bukti bergambar yang pertama mengenai fenomena supernova dua letupan (double detonation supernova), menggunakan teleskop gergasi milik Balai Cerap Selatan Eropah (ESO) yang berpangkalan di Chile.
Letupan bintang, yang dikenali sebagai supernova, merupakan peristiwa yang amat dahsyat.
Ia biasanya melibatkan bintang yang berjisim lebih daripada lapan kali ganda jisim matahari, yang kehabisan bahan api nuklear dan mengalami keruntuhan teras, sekali gus mencetuskan satu letupan besar tunggal.
Namun, jenis supernova yang lebih jarang berlaku ini melibatkan sejenis bintang berbeza — bara bintang yang dikenali sebagai kerdil putih — yang mengalami dua letupan berturutan.
Letupan itu memusnahkan sebuah kerdil putih yang berjisim kira-kira sama dengan matahari dan terletak kira-kira 160,000 tahun cahaya dari Bumi, di arah buruj Dorado, dalam sebuah galaksi berhampiran Bima Sakti yang dikenali sebagai Awan Magellan Besar.
Satu tahun cahaya ialah jarak yang dilalui cahaya dalam tempoh satu tahun.
Gambar yang dirakam menunjukkan keadaan letupan kira-kira 300 tahun selepas ia berlaku, dengan dua lapisan unsur kalsium dalam bentuk cangkerang dalam pusat yang sama bergerak ke luar.
‘Tiada apa yang tinggal’
“Tiada apa yang tinggal. Kerdil putih itu musnah sepenuhnya,” kata Priyam Das, pelajar kedoktoran dalam bidang astrofizik di Universiti New South Wales Canberra, Australia, yang juga merupakan penulis utama kajian yang diterbitkan pada Rabu dalam jurnal Nature Astronomy.
“Tempoh masa antara dua letupan itu ditentukan oleh berapa lama masa yang diambil oleh letupan helium untuk bergerak dari satu kutub bintang ke kutub yang lain. Ia hanya mengambil masa sekitar dua saat,” kata ahli astrofizik dan penulis bersama kajian itu, Lvo Seitenzahl, seorang penyelidik pelawat di Universiti Nasional Australia di Canberra.
Penyelidik menggunakan instrumen MUSE (multi-unit spectroscopic explorer) pada teleskop gergasi tersebut untuk memetakan taburan unsur kimia dalam sisa supernova itu.
Astronomi forensik
Kalsium dapat dilihat dalam warna biru dalam gambar — cincin luar terbentuk daripada letupan pertama, manakala cincin di bahagian dalam adalah hasil letupan kedua.
Dua lapisan kalsium ini menjadi “bukti kukuh yang sempurna” bagi mekanisme dua letupan, kata Das.
Beliau juga berkata, “Kita boleh panggil ini ‘astronomi forensik’ — istilah yang saya cipta sendiri — kerana kita mengkaji sisa-sisa bintang yang telah mati untuk memahami bagaimana kematian itu berlaku.”
Bintang yang mempunyai jisim sehingga lapan kali ganda jisim matahari dijangka akan berakhir sebagai bintang kerdil putih.
Selain nilai saintifiknya, imej tersebut juga mempunyai nilai estetik yang tinggi.
“Ia sangat indah,” kata Seitenzahl. “Kita sedang menyaksikan proses kelahiran unsur-unsur melalui kematian sebuah bintang.”
“Letupan Besar (Big Bang) hanya menghasilkan hidrogen, helium dan litium. Di sinilah kita dapat melihat bagaimana unsur seperti kalsium, sulfur dan besi dihasilkan dan dikembalikan ke galaksi asalnya — satu kitaran kosmik bahan,” tambahnya.
