د تورکیې ولسمشر رجب طیب  اردوغان  د ټسک سره په لیدنه کې په داسې حال کې د اروپایي اتحادیې لپاره د تورکیې ستراتیژیک اهمیت ته اشاره وکړه، چې اروپا د امنیتي ننګونو سره مخ ده او د امریکا ولسمشر ډونلډ ټرمپ له اروپایي هېوادونو څخه د دفاعي وړتیاوو د زیاتولو غوښتنه کړې ده.

اردوغان په ګډه خبري غونډه کې وویل: "که اروپایي اتحادیه غواړي چې خپل ځواک او نفوذ وساتي یا یې بېرته ترلاسه کړي، نو دا یوازې د تورکیې د بشپړ غړیتوب له لارې ممکنه ده.

اردوغان د اروپایي اتحادیې سره د یوځای کېدو لپاره د تورکیې ژمنتیا بیا تکرار کړه، سره له دې چې د خبرو اترو بهیر له ۲۰۱۶ کال راهیسې ځنډېدلی دی. تورکیه له ۱۹۸۷ کال راهیسې د غړیتوب غوښتونکې ده او د ۲۰۰۵ کال راهیسې خبرې اترې پیل شوې وې.

د نړیوالو اړیکو کارپوهان ټینګار کوي چې د اروپایي امنیت په برخه کې د تورکیې ستراتیژیک رول یوازې د اروپایي اتحادیې د غړیتوب غوښتنې پورې محدود نه دی.

د استانبول مدنیت پوهنتون د نړیوالو اړیکو د څانګې مشره ډاکټر اوزډن زینب اوکتاو وايي: "یو مهم ټکی دا دی چې تورکیه د اروپایي امنیت د پیاوړتیا لپاره مهم هیواد  بلل کیږي، حتی که د اروپایي اتحادیې بشپړ غړیتوب هم ونه لري."

هغې زیاته کړه: "په داسې حال کې چې له تورکیې څخه د امنیت په برخه کې د مرستې تمه کیږي خو اروپایي اتحادیې لا هم د تورکیې ژمنتیا ته ځواب نه دی ویلی. د خبرو اترو په پروسه کې ډېر فصلونه لا هم نه دي پرانیستل شوي. دا چې اروپایي اتحادیه له تورکیې څخه د امنیت په برخه کې تمې لري، پرته له دې چې د خبرو اترو بهیر ته وده ورکړي، نه عادلانه دی او نه دوامداره خبره ده."

اوکتاو د تورکیې د جیوپولیټیک نفوذ په اړه هم خبرې وکړې وویل "هغه تورکیه چې اروپا ورسره نن ورځ اړیکې لري، د پخوا تورکیه نه ده. موږ په سوریه کې خپل ستراتیژیک اهمیت ښودلی، د ترک ژبو هېوادونو سره اړیکې پیاوړې کړي او د نړیوالې انرژۍ په برخه کې یو مهم لوبغاړی ګرځېدلی یو. خو ایا اروپایي اتحادیه دا بدلون په بشپړ ډول درک کوي؟ زه شکمنه یم."

اوکتاو زیاته کړه چې د اروپایي اتحادیې داخلي اختلافات د تورکیې په اړه د دوی چلند پیچلی کولی شي: "حتی که د سخت امنیتي بحران سره مخ شي —اروپایي اتحادیه په یو وخت کې له روسیې او امریکا څخه ګواښونه احساسوي — زه باور نه لرم چې دا به د تورکیې د غړیتوب بهیر ګړندی کړي. اروپایي اتحادیه به احتمالاً تورکیه په یوه ستراتیژیک حالت کې وساتي: نه په بشپړ ډول دننه او نه په بشپړ ډول بهر، خو بیا هم ورته د امنیت مهمې دندې سپاري."

د ټسک سفر د سعودي عربستان په جده کې د اوکراین او امریکا د چارواکو د غونډې وروسته ترسره شو، چیرې چې دواړو هېوادونو د ۳۰ ورځني اوربند وړاندیز باندې موافقه وکړه، په دې شرط چې روسیه یې ومني.

اردوغان د اوربند د منلو لپاره د اوکراین چمتووالی وستایه او له روسیې څخه یې وغوښتل چې په رغنده ډول ځواب ورکړي. هغه د سولې د خبرو د منځګړیتوب لپاره د تورکیې چمتووالی بیا څرګند کړ او ویې ویل: "که وروستي پرمختګونه روسیه او اوکراین د خبرو مېز ته راولي، موږ چمتو یو چې د خبرو لپاره زمینه برابره کړو."

اردوغان زیاته کړه: "موږ باید جګړې ته یو عادلانه پای ورکړو. موږ چمتو یو چې د سولې د خبرو لپاره ځای او هر ډول ممکنه مرسته وړاندې کړو."

ټسک د سیمې د ثبات په راوستلو کې د تورکیې د احتمالي رول په اړه هیله څرګنده کړه. هغه وویل: "ما ولسمشر اردوغان ته یو واضح وړاندیز وکړ چې تورکیه د سولې په پروسه کې تر ټولو لویه ممکنه مسؤلیت په غاړه واخلي او زموږ په سیمه کې ثبات او امنیت یقیني کړي." هغه زیاته کړه چې اردوغان په  راتلونکې میاشت وارسا ته د سفر پلان لري.

د تورکیې اړوند د اروپایي اتحادیې د چلند په اړه د اندېښنو په اړه، د هنګري په ماتیاس کورونوس کالج کې د میلمه استادې شوای نیلهان اچک الین د پولنډ د امنیتي سیاستونو په اړه خبرې وکړې او د تورکیې سره د دې هېواد د زیاتېدونکو اړیکو یادونه یې وکړه.

هغې وویل: "په تېرو پنځو یا شپږو کلونو کې، پولنډ هڅه کړې چې په ځانګړي ډول د دفاع او امنیت په برخو کې پر امریکا خپله تکیه کمه کړي. تورکیه په دې برخه کې یو مهم شریک ګرځېدلی، او پولنډ د ناټو لومړنی هېواد و چې له تورکیې سره یې د پراخ او جامع دفاعي صنعت تړون لاسلیک کړ."

هغې زیاته کړه چې د روسیې او اوکراین جګړې ته په ځواب کې د پولنډ سیاستونه په اروپایي اتحادیه کې په څرګند ډول بدل شوي دي.

اچک الین وویل: "پولنډ استدلال کړی چې اوکراین ته د اروپایي اتحادیې بې قید او شرط پوځي مرسته په خپله اوږدمهاله امنیتي ستونزې رامنځته کولی شي. د پولنډ وروستۍ سیاسي تګلارې د درک لپاره باید دا په یوه پراخ پنځه کلن چوکاټ کې وکتل شي. په ورته وخت کې، موږ باید د تورکیې په اړه د پولنډ په چلند کې د مثبتو پرمختګونو وده ومنو."

اچک الین وړاندوینه وکړه چې د اروپایي اتحادیې دننه به د پولنډ سیاستونه د لویدیځې اروپا له نورو هېوادونو سره توپیر ولري.

هغې وویل: "د تورکیې د اروپایي اتحادیې د غړیتوب لپاره د پولنډ بې قید او شرط ملاتړ مهم دی. د تورکیې د غړیتوب لپاره د پولنډ د ملاتړ زیاتېدونکی حرکت د دواړو هېوادونو ترمنځ د ستراتیژیکو او امنیتي مسایلو په اړه د زیاتېدونکي همغږۍ څرګندونه کوي."

ټسک د تورکیې د اروپایي اتحادیې د غړیتوب لپاره د پولنډ ملاتړ بیا تائید کړ او ویې ویل: "موږ په ریښتیا هیله لرو چې د تورکیې د اروپایي اتحادیې د غړیتوب بهیر اوس یو واقعي او محسوس هدف ګرځېدلی دی. موږ تل په دې برخه کې د تورکیې ملاتړ کړی او په راتلونکي کې به هم ملاتړ ته دوام ورکړو."

دواړو مشرانو د دوه اړخیزې سوداګرۍ او دفاعي همکارۍ د پیاوړتیا په اړه خبرې وکړې. ټسک وویل چې دوی غواړي د سوداګرۍ حجم ۱۵ میلیارده ډالرو ته لوړ کړي، په داسې حال کې چې دا لا دمخه له ۱۲ میلیارده ډالرو څخه اوښتی دی.

پولنډ او ترکیه د ګډو زیربنایي پروژو، په ځانګړي ډول د لوړ سرعت ریل شبکې په اړه خبرې کوي.

ټسک د روسیې او اوکراین د پولې په اوږدو کې د هر ډول احتمالي اوربند وروسته د ثبات د یقیني کولو لپاره د ناټو او اروپایي همکارۍ اهمیت ته اشاره وکړه.

هغه وویل: "په دې برخه کې د تورکیې رول خورا مهم کیدی شي."