د دواړو ختیځو افریقایي هیوادونو ترمنځ کړکیچ د جنوري په میاشت کې وروسته له هغه رامینځته شو کله چې ایتوپیا موافقه وکړه چې د سومالیا څخه د جلا شوې سیمې ۲۰ کیلومتره ساحلي  سیمې د اجاره اخیستو په بدل کې د هغوې خپلواکي په رسمیت وپیژني.

د روان کال په جون کې، فیدان په انقره کې د ایتوپیا او سومالیا د بهرنیو چارو د وزیرانو  کوربه توب وکړ، او د دواړو لوریو لپاره د منلو وړ د یو حل لارې د موندولو هڅه يي وکړه.

په تیرو لسو کلونو کې، د تورکیې ډیپلوماسۍ د نړۍ په مختلفو سیمو کې، په ځانګړې توګه په افریقا کې، د خپل لید ستراتیژیک ښکیلتیا لاندې د پام وړ پرمختګونه کړي دي. د تورکیې او ډیری افریقایي هیوادونو ترمنځ د ډیپلوماتیکو اړیکو بیا رغونه د تورکیې د سفارتونو شمیر ۴۰ ته لوړ کړی دی، نږدې ۴۰ افریقایي هیوادونو په انقره کې ډیپلوماتیک ماموریتونه پیل کړي دي.

تورکیې د افریقا لویې وچې سره د خپلو اړیکو د لا پیاوړتیا لپاره په ټولو افریقایي هیوادونو کې د ډیپلوماتیک ماموریتونو پرانیستلو ته لومړیتوب ورکړ. په ۲۰۰۲ کې، تورکیې په افریقا کې یوازې ۱۲ سفارتونه درلودل؛ تر ۲۰۲۲ کال پورې، دا شمېره ۴۴ ته لوړه شوې وه.

"دا تګلاره د تورکیې او د هغې د نړیوالو متحدینو دواړو لپاره خورا ګټوره ده،" د ایټالیا د ټریسټ پوهنتون کې د نړیوالو اړیکو پروفیسور فیدریکو ډونیلي ددې مسئلې په اړه په خپلو څرګندونو کې د انقرې ستاینه وکړه چې ځان یې په افریقا کې د یو بې طرفه ملګري په توګه رامینځته کړی.

ډونیلي وویل: "په وروستیو کلونو کې، انقرې په ټوله افریقا کې د باور وړ او بې طرفه منځګړي په توګه ډیر محبوبیت او شهرت ترلاسه کړی  کړی دی."

تورکیې د جولای په لومړۍ نیټه د ادیس ابابا او موګادیشو استازي انقرې ته راوبلل، او د خبرو اترو لپاره مناسبه فضا چمتو کړه.

د ایتوپیا او سومالیا ترمنځه د اختلافاتو اصلي مسئله د سومالیا نه جلا شوي  د سومالیا لینډ جمهوریت او ایتوپیا ترمنځه لاسلیک شوی تړون دی چې له مخې ایتوپیا ته چې څلورو خواوو ته يي وچه ده او سمندر ته لار نلري بحرالاحمر ته لار ورکوي.

دې تړون د موګادیشو او ادیس ابابا ترمنځ تاوتریخوالی زیات کړ. موګادیشو د سمندري تړون پر وړاندې اعتراض وکړ، او دا یې "د هغې د حاکمیت په وړاندې تجاوز" وباله .

ایتوپیا د خپل تړون دفاع وکړه، او په ګوته یې کړه چې نورو هیوادونو هم د سومالیا سره تړونونه کړي دي.

سومالیا د نړیوالو او  سیمه ایزو ادارو لکه عربي لیګ او څو نورو هیوادونو څخه پیوستون ترلاسه کړ.

ایتوپیا دا تړون د خپلو اقتصادي ګټو لپاره خورا مهم ګڼي، په ځانګړې توګه د بربیرا بندر ته لاسرسی. دا ستراتیژیک بندر د وچې پورې تړلي ایتوپیا لپاره اړین دی، چې دا د سوداګرۍ او لوژستیک لپاره د جیبوتي او اریتریا بندرونو لپاره یو مهم بدیل وړاندې کوي.

متخصصین د انقرې ډیپلوماسي د دوستانه او مشروع چلند په توګه تشریح کوي، چې د هغې دوه اړخیزو شریکانو لخوا هرکلی کیږي. "تورکیه د دواړو هیوادونو سره غوره اړیکې لري. سربیره پردې، اړیکې مستقیم مشرتابه پکې شامله ده. ابی احمد او حسن شیخ دواړه د ولسمشر اردوغان سره شخصي اړیکې لري. دا ټول کولی شي د خبرو اترو لپاره مناسب چاپیریال رامینځته کړي."

"په سیمه کې د سولې او امنیت سره مرسته کول او د همکارۍ نوي ماډلونه رامینځته کول،" د سولې جوړول او د امنیت ښه کول دي ترڅو د بریالي ډیپلوماسۍ او خبرو اترو لپاره سیمه ایز ثبات، همکارۍ او متقابل باور ته وده ورکړي. 

د تورکیې د بهرنیو چارو وزیر هاکان فیدان په انقره کې خبري غونډې ته وویل چې "د سولې، ډیپلوماسۍ او ښه نیت لپاره زموږ ژمنتیا موږ هڅوي چې ډیالوګ رامینځته کړو او ګډې حل لارې ومومو،"

د تورکیې د ملي دفاع پوهنتون کې د بهرنۍ پالیسۍ کارپوه، پروفیسور ډاکټر محمد اوزکان، ټي آر ټي  ورلډ ته وویل  چې د تورکیې جامع چلند د پام وړ اغیزه کړې ده.

فیدان پخپله په دې وروستیو کې د "په سیمه کې د سولې او امنیت سره مرسته کول او د نوي همکارۍ ماډلونه رامینځته کول" تر سرلیک لاندې د خپلې بهرنۍ پالیسۍ فلسفه بیان کړه، چیرې چې هغه د سولې رامینځته کولو او امنیت ښه کولو ته لومړیتوب ورکړی ترڅو سیمه ایز ثبات، همکارۍ او متقابل باور د بریالي ډیپلوماسۍ او ډیالوګ لپاره یو له غوره لارو څخه وي.

سومالیا او تورکیه په ۲۰۱۱ کال کې وروسته له هغه چې د تورکیې ولسمشر رجب طیب اردوغان د وچکالۍ، نه ختمیدونکې کورنۍ جګړې په منځ کې موګادیشو ته تاریخي سفر وکړ، خپله نږدې ملګرتیا رامینځته کړه. د تنزانیا د معیاري ګیج ریل پټلۍ څخه تر سینیګال لوبغالي پورې د زیربنایي پروژو مشري کول، او د مهمو زیربناوو مدیریت ته وده ورکول.

د سومالیا سره د "ګټې -ګټې" اړیکو پر بنسټ اړیکې، په شمول د ۱۵۰ څخه زیاتو پراختیایي مرستو پروژو چې د ۲۰۱۱ کال  راهیسې د تورکیې د همکارۍ او همغږۍ ادارې (TIKA) لخوا ترسره شوي.

تورکیه په موګادیشو کې خپل ترټولو لوی سفارت لري، او هلته یې د سومالیا د ملي اردو د روزنې لپاره خپل ترټولو لوی بهرنۍ نظامي تاسیسات جوړ کړي دي.

دواړو هیوادونو د فبروري په میاشت کې یو دفاعي تړون لاسلیک کړ چې له مخې به یې انقره سومالیا ته د سمندري امنیت ملاتړ چمتو کړي ترڅو د افریقایي هیواد سره د خپلو ځمکنیو اوبو دفاع کې مرسته وکړي.

"تورکیه د ایتوپیا او سومالیا سره د یوځای کولو وړتیا لري."

د دواړو هیوادونو سره د ښو اړیکو درلودو د تورکیې رول مخ په زیاتیدونکي امید او مثبت تمو ته وده ورکړې ده. تورکیه د دوی بریالیتوب ته لومړیتوب ورکوي ځکه چې دواړه هیوادونه د انقرې په مشرۍ د خبرو اترو بل پړاو ته لیواله دي.

د اردوغان اغیز

د تورکیې ولسمشر اردوغان څو ځله د خپل سومالیا او ایتوپیا سیالانو سره د دواړو ختیځ افریقایي هیوادونو ترمنځ د کړکیچ د حل لپاره خبرې وکړې.

د یکشنبې په ورځ، اردوغان د سومالیا له ولسمشر حسن شیخ محمد او د ایتوپیا له لومړي وزیر ابی احمد علي سره جلا جلا تلیفوني اړیکې درلودې.

د تورکیې د عامه اړیکو  ریاست اعلان وکړ چې د لومړي وزیر علي سره د خبرو اترو په جریان کې، ولسمشر اردوغان اشاره وکړه چې تورکیه د سومالیا او ایتوپیا ترمنځ د کړکیچ د حل لپاره خپلې هڅې جاري ساتي.

اردوغان دا هم وویل چې د یووالي، حاکمیت او ځمکنۍ بشپړتیا په اړه د سومالیا د اندیښنو د حل لپاره د ایتوپیا اقدامات به د پروسې د حل په برخه کې مرسته وکړي،

د تورکیې ولسمشر د خپل سومالیايي سیال سره د تیلیفوني خبرو اترو په جریان کې، وویل چې تمه کیږي چې په تورکیه کې د دواړو هیوادونو ترمنځ د پخلاینې د ترلاسه کولو لپاره د خبرو اترو په دوهم پړاو کې به مشخصې پایلې راڅرګندې شي.