Ministri i Jashtëm i Türkiyes, Hakan Fidan, ka theksuar nevojën për një marrëveshje mes Iranit dhe Shteteve të Bashkuara, pasi të dyja palët kanë shprehur vullnetin për të hyrë në negociata pas një periudhe sulmesh ajrore dhe tensionesh të shtuara.

Duke folur për konfliktin që nisi me sulmet e Izraelit ndaj Iranit, Fidan tha: “Siç e dini, ne jemi duke ndjekur nga afër dhe jemi të përfshirë në të gjitha zhvillimet në rajon. Shpeshherë, si ndërmjetës. Sepse është në interesin tonë dhe të rajonit tonë që të mos shpërthejnë luftëra dhe që ato ekzistuese të përfundojnë.”

Ai theksoi se që në javën e parë të sulmeve në Gaza kishte paralajmëruar për një luftë mes Iranit dhe Izraelit, duke shtuar se “sulmi i Izraelit ndaj Iranit e vuri këtë të fundit në pozitë të mbrojtjes legjitime, dhe u bë e qartë se Izraeli nuk është aq i fuqishëm sa pretendon për të shkatërruar kapacitetet bërthamore të Iranit. Ai vetëm sa ekspozoi llogaritë e veta.”

Fidan gjithashtu vuri në dukje se manovrat politike të brendshme nga kryeministri izraelit, Benjamin Netanyahu, kanë ndikuar në politikën e jashtme izraelite.

Ai tha se bota ka parë që “aty ekziston një mendësi politike që nuk heziton ta vërë rajonin në flakë për interesat e veta.”

“Lufta është ndalur përkohësisht pas 12 ditësh, por armëpushimi bazohet në supozimin se kapacitetet bërthamore janë eliminuar. Rajoni duhet të jetë i përgatitur për mundësinë që armëpushimi të thyhet dhe të rifillojnë sulmet reciproke,” tha Fidan.

“Kosto e madhe”

Duke theksuar se lufta ka pasur një kosto të madhe jo vetëm për dy vendet në konflikt, por për gjithë rajonin, Fidan tha: “Siç e dini, ka një distancë mbi 1.000 kilometra mes dy vendeve, dhe nuk ka kufi të drejtpërdrejtë. Prandaj, është një luftë që kalon kufijtë dhe përfshin shtete të ndryshme. Aktualisht ka një periudhë qetësie, por për ta bërë atë më të qëndrueshme, është e nevojshme një marrëveshje mes Iranit dhe Shteteve të Bashkuara.”

Fidan theksoi se çështja bërthamore është vetëm një aspekt i procesit në zhvillim mes Izraelit dhe Iranit, dhe ka faktorë të tjerë të përfshirë.

“Është e qartë se si rezultat i operacionit ushtarak të realizuar nga Shtetet e Bashkuara, objektet bërthamore në Iran janë dëmtuar në masë të madhe dhe janë bërë të papërdorshme,” tha ai.

Duke vënë në dukje se programi bërthamor ka shumë komponentë dhe se objektet janë dëmtuar rëndë, Fidan pranoi se ka pasur një goditje “të qartë dhe serioze” për programin bërthamor iranian.

Fidan iu përgjigj një pyetjeje për pretendimet se kishte marrë një telefonatë nga Sekretari amerikan i Shtetit, Marco Rubio, natën e sulmit izraelit ndaj Iranit, duke thënë se “një bisedë e tillë ka ndodhur.”

Ai tha se ShBA-ja i kishte përcjellë se “meqenëse nuk morën pjesë në sulm, nuk kishin asnjë rol në të, dhe për këtë arsye iranianët nuk duhet t’i sulmonin ata, dhe nëse ndodhte, do të përgjigjeshin shumë ashpër.” Ai shtoi gjithashtu se ShBA-ja përmendi “disa çështje lidhur me shqetësimin për sigurinë e pranisë amerikane në rajon.”

Fidan tha se më pas ShBA-ja kontaktoi me iranianët dhe u përcolli se “nuk do të merrte pjesë në rast të një sulmi, dhe për këtë arsye nuk dëshironin që ShBA-ja të përfshihej në mënyrë që ta tërhiqte veten në luftë, duke vepruar si ndërmjetës.”

Sa u përket pretendimeve se Trump dhe presidenti iranian Masoud Pezeshkian do të takoheshin në Türkiye, Fidan tha: “Le të themi kështu: Për shkak të besimit në udhëheqjen e presidentit tonë, janë sjellë në tryezë propozimet dhe situatat më të avancuara, por nuk do të komentoj për to.”

“Askush nuk i beson askujt”

I pyetur nëse ShBA-ja do të përfshihej pas sulmeve të Izraelit ndaj Iranit dhe nëse Araghchi do të bënte deklaratën e parë në Türkiye më 21 qershor, Fidan tha: “Kur u takuam me homologun iranian të shtunën, amerikanët nuk ishin në luftë.

“Të nesërmen, kur folëm përsëri me kolegun tonë iranian, këshilla jonë bazë ishte, sigurisht, të kuptohet së pari qëllimi i amerikanëve. A është një luftë totalisht shkatërrimtare apo e kufizuar në objektet bërthamore? Duket se është e kufizuar në objektet bërthamore.

Kjo është pjesë e strategjisë së Iranit, siç është parë edhe më parë. Në takimin tonë, pashë që ai gjithashtu përcolli këtë mesazh: ‘Nëse kjo veprimtari e kufizuar mbetet siç është, edhe përgjigjja jonë do të jetë e kufizuar.’

“Kjo ishte një mesazh i rëndësishëm. E përcollëm këtë mesazh. Sigurisht, Irani e diskutoi këtë brenda vendit. Ata arritën në një pikë. Dhe pastaj, siç e tha vetë Trump në postimin e tij (në rrjetet sociale), përmes komunikimit dhe marrëveshjes reciproke, kjo u bë çështje e tipit: ‘Ti godet një pikë timen, unë do të godas një tënden, por do të kufizohem vetëm në atë pikë.’”

Fidan vuri në dukje se sanksionet ishin vendosur si rezultat i një votimi për burimet bërthamore të Iranit vite më parë, duke thënë: “Ka edhe një tjetër ekuilibër: pesë anëtarët e përhershëm janë të gjithë shtete me armë bërthamore, dhe në situatën aktuale është e pamundur që ata të bien dakord për ndonjë gjë.

“Megjithatë, bien dakord që të mos lejohet një vend i gjashtë të ketë armë bërthamore. Por, nuk ka përpjekje për ta ulur numrin në katër, tre apo dy. Sepse, në fund të fundit, askush nuk i beson askujt”.