Судот на правдата на Европската Унија го доведе во прашање легитимитетот на листата на „безбедни земји“ што ја користи Италија за испраќање мигранти во Албанија каде што чекаат одлуки за нивните барања за азил.

Судот заседаваше по тужбата на двајца мигранти од Бангладеш, кои биле спасени на море од страна на италијанските власти, а потоа упатени во центарот за притвор во Албанија во согласност со Протоколот Италија-Албанија.

Таму двајцата поднеле барања за меѓународна заштита, но откако италијанските власти ги разгледале нивните барања во забрзана постапка ги отфрлиле како неосновани бидејќи нивната земја на потекло се смета за „безбедна“.

„Во согласност со Директивата 2013/32/EU2, земјите-членки можат да го забрзаат и спроведат разгледувањето на барањата за меѓународна заштита на границата доколку тие се поднесени од државјани на трети земји за кои се смета дека обезбедуваат доволна заштита. Во Италија оваа ознака на трети земји како „безбедни земји на потекло“ се спроведува со законски акт од октомври 2024 година. Во согласност со овој закон, Бангладеш се смета за таква „безбедна земја на потекло“ во Италија“, објави Судот.

Според Судот, подносителите на барањето ги оспориле одлуките за одбивање пред редовниот суд во Рим, кој го упатил прашањето до Судот на правдата на Европската Унија за појаснување на примената на концептот на безбедна земја на потекло и обврските на земјите-членки во однос на ефективната судска ревизија.

„Референтниот суд наведува дека, за разлика од претходното законодавство, законодавниот акт од октомври 2024 година не ги дефинира изворите на информации на кои се потпира италијанското законодавство за да ја процени безбедноста на една земја. Затоа, и на подносителот на барањето и на судскиот орган им е одземена можноста да ја оспорат и преиспитаат законитоста на таквата претпоставка за сигурност, со испитување особено на потеклото, авторитетот, веродостојноста, релевантноста, навременоста и комплетноста на тие извори“, рекоа од Судот.

Во пресуда, Судот на правдата потврди дека земјите-членки на ЕУ имаат право да го забрзаат процесот на одбивање на азил на граѓаните на земјите што се сметаат за „безбедни“, но нагласи дека таквата класификација мора да ги исполнува строгите законски критериуми.

Посебно беше нагласено дека и подносителите на барањето и судовите мора да имаат пристап до информации што ја поддржуваат таквата одлука и можност за нејзино оспорување.

Конечно, Судот појаснува дека, до стапувањето во сила на новата регулатива што ја заменува Директивата што е во сила, земјата-членка не може да означи како „безбедна“ земја на потекло трета земја која не ги исполнува материјалните услови за такво означување за одредени категории лица.

Новиот пропис, кој дозволува да се предвидат исклучоци за такви категории на јасно препознатливи лица, ќе се применува од 12 јуни 2026 година, но законодавното тело на Унијата може да го помести тој датум порано.

Од канцеларијата на италијанската премиерка Џорџа Мелони, одлуката на судот ја нарекоа изненадувачка и изјавија дека таа ги ослабува политиките за борба против масовната нелегална имиграција и одбрана на националните граници, објави Ројтерс.

Мелони ги пофали центрите за притвор на мигранти поставени во Албанија како „камен-темелник“ на нејзиниот строг пристап кон имиграцијата, а другите европски земји ги гледаат како можен модел.

Сепак, проектот наиде на правни предизвици речиси веднаш по неговото основање, вклучително и наредби од италијанските судови за враќање на мигрантите од Албанија назад во Италија.

Притворните центри во Албанија, за кои е утврдено дека се седум пати поскапи од сличните установи во Италија, остануваат празни поради правни и политички контроверзии.