Ketegangan yang semakin meningkat di sempadan antara Kemboja dan Thailand selepas beberapa insiden mendorong pakar dasar luar Kemboja menyeru ASEAN memainkan peranan sebagai pihak tengah aktif, selain menggesa penyantenteraan di zon pertikaian sebagai langkah penting ke arah jalan penyelesaian yang berkekalan.
Pou Sothirak, seorang pengarang bersama untuk buku bertajuk Preah Vihear: A Guide to the Thai-Cambodia Conflict and its Solutions, hadir untuk seminar bertajuk "Hubungan Kemboja-Thailand: Ke Arah Keamanan dan Kestabilan Serantau” yang dianjurkan Cambodian Centre for Regional Studies (CCRS) dan Konrad Adenauer Stiftung.
Menurut beliau, adalah penting untuk ASEAN campur tangan bagi mengelakkan krisis ini daripada merebak ke seluruh rantau. Walaupun ia konflik kecil di Asia Tenggara, ia tetap akan memberi impak kepada seluruh komuniti ASEAN, menurut laporan media tempatan.
Sebagai Penasihat Kanan CCRS, beliau mengakui batasan institusi ASEAN, menyatakan bahawa walaupun blok ini boleh memudahkan dialog, mekanisme penyelesaian pertikaiannya tidak mengikat dan tiada kuasa penguatkuasaan. "ASEAN tidak boleh memaksa penyelesaian; paling baik, ia hanya boleh memberi tekanan melalui konsensus," jelasnya.
Beliau merujuk kepada tawaran Perdana Menteri Malaysia, Anwar Ibrahim, sebagai Pengerusi ASEAN untuk menjadi penengah. "Jika Kemboja atau Thailand memerlukan bantuan pihak ketiga, ASEAN sedia membantu dari segi kaunseling atau apa-apa saja," tambah Sothirak.
Namun, perundingan dua hala kini menemui jalan buntu—Kemboja berpegang pada peta era kolonial di bawah Perjanjian Franco-Siam 1904 dan 1907, manakala Thailand lebih gemar menyelesaikan pertikaian melalui Suruhanjaya Bersama Sempadan (JBC) dengan menggunakan peta versinya sendiri yang tidak diiktiraf antarabangsa.
Sothirak mencadangkan pembentukan "Kumpulan Rakan" neutral—yang mungkin termasuk China, Jepun, atau Perancis—untuk menjadi penengah, dengan syarat kedua-dua pihak saling mempercayai mekanisme tersebut. "Keberkesanan kaedah ini bergantung pada keyakinan bersama terhadap ketidakberpihakan kumpulan tersebut," tegasnya.
Beliau juga memberi amaran terhadap peningkatan ketenteraan di sempadan dan menggesa pengunduran tentera bagi mengelakkan pertembungan tidak sengaja. Insiden baru-baru ini, seperti pergaduhan antara bekas anggota separa tentera Thailand dan askar Kemboja di Ta Moan Thom (walaupun disusuli permohonan maaf), menunjukkan risiko salah faham antara pihak beruniform.
Dalam ucapan Pengarah Eksekutif CCRS, Him Raksmey, beliau menggambarkan insiden 28 Mei sebagai "kemunduran yang tidak diingini" yang masih menjejaskan hubungan dua negara serta kehidupan masyarakat di sempadan. Beliau memberi amaran bahawa pertikaian wilayah yang tidak selesai mengancam kestabilan serantau dan reputasi ASEAN sebagai badan penyelesaian konflik.
"Permusuhan sejarah dan retorik nasionalis terus merumitkan hubungan antara negara di Asia Tenggara," kata Raksmey. "Ketegangan sebegini membahayakan keamanan rantau dan menghalang usaha pembangunan komuniti ASEAN."
Seminar ini menekankan kepentingan diplomasi pelbagai hala bagi mengelakkan hubungan Kemboja-Thailand daripada terus merosot, sekaligus mengukuhkan peranan ASEAN sebagai pemangkin kestabilan. Peserta seminar membincangkan strategi mengurangkan ketegangan sempadan, memupuk kerjasama dua hala, dan mengekang sentimen nasionalis yang boleh memburukkan keadaan.
