Szybki wzrost gospodarczy w krajach Azji Centralnej napędza zapotrzebowanie na nowe, wielkoskalowe obiekty do produkcji energii elektrycznej. Pomimo obfitych zasobów energetycznych, takich jak węglowodory i energia wodna, ostatnie wydarzenia sugerują, że region coraz bardziej koncentruje się na rozwoju energetyki jądrowej.

20 czerwca, podczas Międzynarodowego Forum Ekonomicznego w Petersburgu, Almasadam Satkaliyev, przewodniczący Agencji Republiki Kazachstanu ds. Energii Atomowej, spotkał się z Aleksiejem Lichaczowem, dyrektorem generalnym rosyjskiej państwowej korporacji energetyki jądrowej Rosatom, aby omówić budowę elektrowni jądrowej w Kazachstanie.

Podczas spotkania zatwierdzono mapę określającą etapy przygotowania i realizacji projektu, w tym badania inżynieryjne oraz opracowanie dokumentacji projektowej.

Tego samego dnia Rosatom i Uzbecki Urząd ds. Rozwoju Energii Atomowej (Uzatom) podpisali porozumienie dotyczące możliwości budowy elektrowni jądrowej o dużej mocy w Uzbekistanie.

Inicjatywa zakłada budowę dwóch bloków energetycznych o mocy 1000 MW każdy, z opcją rozbudowy do czterech bloków. Utworzono wspólną grupę roboczą, która ma zbadać kluczowe aspekty projektu, oszacować koszty budowy i wspierać proces podejmowania decyzji.

Podczas podpisywania porozumienia Lichaczow powiedział, że Rosja zbuduje “najlepsze elektrownie na świecie” w Kazachstanie i Uzbekistanie.

Cele nuklearne Kazachstanu

Tydzień wcześniej Agencja Energii Atomowej Kazachstanu ogłosiła zakończenie procesu wyboru lidera konsorcjum do budowy pierwszej elektrowni jądrowej w kraju.

Było to wynikiem negocjacji z czołowymi dostawcami technologii reaktorów na świecie, w tym wizyt w ich zakładach produkcyjnych. Na krótkiej liście znalazły się: rosyjski Rosatom, Chińska Narodowa Korporacja Nuklearna (CNNC), Électricité de France (Francja) oraz Korea Hydro & Nuclear Power (Korea Południowa).

Firmy przedstawiły szczegółowe propozycje techniczne i handlowe, obejmujące szacunkowe koszty budowy, harmonogramy realizacji projektu, modele finansowania, strategie lokalizacji sprzętu i budowy oraz możliwości współpracy w zakresie cyklu paliwa jądrowego.

Komisja ds. Rozwoju Przemysłu Nuklearnego Kazachstanu uznała, że propozycja Rosatomu była najbardziej korzystna, a na drugim miejscu znalazła się CNNC z Chin, podczas gdy EDF z Francji i KHNP z Korei Południowej zajęły wspólnie trzecie miejsce.

Agencja zauważyła, że Rosja i Chiny budują ponad 20 reaktorów zarówno w kraju, jak i za granicą, podczas gdy Francja i Korea Południowa budują jedynie po dwa. Podkreślono, że Rosja i Chiny mają “większe doświadczenie w uczestnictwie w międzynarodowych konsorcjach” i “lepiej integrują sprzęt od różnych producentów w ramach jednego projektu.”

Na podstawie propozycji Rosatomu trwają prace nad pozyskaniem państwowego finansowania eksportowego z Federacji Rosyjskiej. Agencja kontynuuje współpracę z międzynarodowymi partnerami w celu stworzenia efektywnego konsorcjum dla pierwszej elektrowni jądrowej w Kazachstanie.

Plany budowy obiektu ogłoszono po raz pierwszy w 2019 roku. Cztery lata później, w 2023 roku, szacunkowy koszt projektu wynosił od 10 do 15 miliardów dolarów. W ubiegłym roku referendum wykazało, że 71,12% uczestników poparło rozwój elektrowni jądrowej w kraju, a zakład ma zostać zbudowany w pobliżu jeziora Bałchasz w regionie Ałmaty.

W styczniu prezydent Kazachstanu Kassym-Żomart Tokajew podkreślił potrzebę przyspieszenia budowy pierwszej elektrowni jądrowej, a rząd planuje utworzenie klastra nuklearnego i budowę dwóch dodatkowych zakładów.

Satkaliyev zapowiedział plany podpisania odrębnego porozumienia ramowego z Chinami w sprawie współpracy nuklearnej, mówiąc: “Chcemy widzieć chińską technologię w Kazachstanie przy budowie kolejnej elektrowni jądrowej, a naszym kolejnym głównym priorytetem jest współpraca z Chinami.”

Co planują Uzbekistan i Kirgistan?

Podobne działania są podejmowane w Uzbekistanie, który zaprosił Rosatom do przedstawienia projektów energetyki jądrowej w 2018 roku. Wstępne porozumienie podpisane wówczas określiło ramy współpracy w zakresie projektowania, budowy, uruchamiania, eksploatacji i likwidacji elektrowni z dwoma blokami energetycznymi.

Do maja 2024 roku Uzatom i Rosatom sfinalizowały kontrakt obejmujący sześć reaktorów o łącznej mocy elektrycznej 330 MW. Jednakże raporty sugerują, że może to zostać zmienione na dodatkowe dwa bloki o mocy 55 MW każdy, co daje łącznie 110 MW.

Proponowana elektrownia jądrowa miałaby zostać zlokalizowana w rejonie jeziora Tuzkan w regionie Dżyzak, blisko granicy z Kazachstanem.

W marcu 2025 roku dyrektor Uzatom Azim Achmedkhadżajew stwierdził, że Uzbekistan potrzebuje elektrowni jądrowych o dużej mocy, aby zaspokoić zapotrzebowanie na energię elektryczną, ponieważ tradycyjne paliwa kopalne nie są wystarczające do zapewnienia stabilnych i zrównoważonych dostaw energii dla rosnącej populacji i sektora przemysłowego kraju.

“Biorąc pod uwagę trendy i wielkość konsumpcji, które obserwujemy każdego roku, tak, musimy budować duże elektrownie jądrowe, aby to wszystko zrealizować” – powiedział, zauważając, że szacunkowy koszt elektrowni jądrowej o dużej mocy z dwoma blokami wyniósłby około 6 miliardów dolarów.

Pod koniec maja prezydent Uzbekistanu zorganizował spotkanie w sprawie ustanowienia i budowy elektrowni jądrowej o dużej mocy. W kwietniu Aleksiej Lichaczow stwierdził: “Nie jeśli, ale kiedy władze Uzbekistanu powrócą do tematu dużej elektrowni jądrowej, będziemy już mieli gotowe propozycje.”

Tymczasem, Kirgistan zdecydował się na budowę elektrowni jądrowej z powodu gwałtownego wzrostu deficytu energii elektrycznej. Kraj pracuje nad określeniem wymaganej mocy i lokalizacji projektu, a Rosatom jest uważany za głównego kandydata do przyszłego kontraktu. Jednak harmonogram realizacji projektu nie został jeszcze ustalony.

Energia jądrowa staje się kluczowym elementem strategicznym rozwoju energetycznego w Azji Centralnej. Jako część zielonych technologii, energia jądrowa ma zaspokoić potrzeby co najmniej trzech krajów w regionie, wspierając zrównoważony rozwój i wzrost gospodarczy.