Manisa shahri, Izmirning 40 kilometr shimoli-sharqida joylashgan, yaqinda 485-Mesir Macunu Xalqaro Festivaliga mezbonlik qildi. Ushbu festival davomida 8 tonna shifobaxsh pasta 44 nuqtadan tashrif buyurganlarga sochildi.

Bu mashhur tadbir besh asrlik an’anaga ega bo‘lib, shifo, Usmoniylar merosi va 41 xil ziravor va o‘simliklardan iborat maxfiy retseptga asoslangan.

UNESCO tomonidan Nomoddiy Madaniy Meros sifatida tan olingan bu festivalning ildizlari XVI asrga borib taqaladi. Hafsa Sulton, Sulton Yavuz Selimning rafiqasi va Kanuni Sulton Sulaymonning onasi, Manisada og‘ir kasallikka chalingan edi. Uning sog‘ayishi Sulton masjidi madrasasi boshlig‘i va taniqli tabib Merkez Efendi tomonidan tayyorlangan shifobaxsh pastaga bog‘liq edi. Hafsa Sulton minnatdorchilik sifatida bu pastani har bahorda xalqqa tarqatishni buyurdi.

Manisa hokimi Vahdettin Ozkan TRT Worldga shunday dedi: “Har yili Sulton masjididan sochiladigan Mesir nafaqat sog‘liq ramzi, balki bizning birlik, umumiylik va madaniy ildizlarimizda mujassam bo‘lgan saxovat ramzidir. Manisa tarix va an’ana birlashgan shahar sifatida madaniy merosimizning tirik guvohidir. Hafsa Sultonning sog‘lig‘ini tiklash uchun Merkez Efendi tomonidan tayyorlangan Mesir pastasi bizning merosimizda chuqur ahamiyatga ega.”

“Asrlar davomida davom etib kelayotgan bu an’ana bugungi kunda ham yangi ruh bilan yashamoqda. Ushbu qadimiy merosni saqlash va kelajak avlodlarga yetkazish bizning eng muhim vazifalarimizdan biridir. Manisaning unumdor tuprog‘ida o‘sgan 41 xil shifobaxsh o‘simliklardan tayyorlangan Mesir pastasi barchaga sog‘lik olib kelishini tilayman. Kelgusi yili Manisaga kelib, bu quvonchni biz bilan baham ko‘rishingizni chin dildan taklif qilaman,” deydi Ozkan.

Festivalning markazida maxfiy retsept yotadi: 40 dan ortiq ziravor va o‘simliklardan, jumladan dolchin, chinnigul, zarchava, zanjabil, qora sedana, kardamon va za’faron qo‘shilgan shirin va achchiq pasta. Retseptning aniq tarkibi sir saqlanadi, ammo uning sog‘liqni yaxshilash xususiyatlariga bo‘lgan ishonch vaqt o‘tishi bilan yanada kuchaydi. Katta mis qozonlarda pishirilgan va bir kecha davomida tindirilgan pasta qo‘lda o‘ralib, “Sacim Toreni” yoki “Sochish Marosimi” uchun tayyorlanadi.

Bu yil 8 tonna Mesir pastasi Sulton masjidi gumbazlari va balkonlaridan hamda yaqin atrofdagi tomlardan tashrif buyurganlarning qo‘llariga sochildi. Soyabonlar, ro‘mollar va xarid sumkalari qimmatbaho o‘ramlarni tutish uchun ishlatildi. Manisa ko‘chalari qiziquvchanlik va an’anaga bo‘lgan hurmat bilan to‘ldi.

22-27 aprel kunlari o‘tkazilgan rang-barang marosimda madaniy chiqishlar, konsertlar, paraddar va ommaviy ma’ruzalar bo‘lib o‘tdi. Dunyoning turli burchaklaridan folklor guruhlari bayramga qo‘shildi. Ozarbayjon, Bolgariya, Qozog‘iston, Ukraina va Shimoliy Kipr Turk Respublikasi kabi mamlakatlardan kelgan 500 ga yaqin xalqaro mehmonlar o‘z madaniy an’analarini ulashib, xalqaro do‘stlik mozaikasini yaratdi.

Manisa parlament a’zosi Mucahit Arinc TRT Worldga shunday dedi: “Manisa Mesir Macunu Festivali XVI asrga borib taqaladigan, madaniy o‘zligimizning ajralmas qismi bo‘lgan ajoyib an’anadir. Hafsa Sultonning shifobaxsh o‘simliklar aralashmasi orqali sog‘lig‘ini tiklagan hikoyasidan boshlangan bu festival bugungi kunda ham davom etib, Manisa ko‘chalarini quvnoq energiya va abadiy ruh bilan to‘ldirmoqda.”

Manisa ko‘chalarida Mesir festivali davomida yurish, xotira, shifo va jamoatchilik birlashgan tirik arxivga kirish bilan tengdir. Bu yerda qadimiy retseptlar nafaqat saqlanadi, balki hurmat bilan e’zozlanadi. Har bir o‘simlik o‘z tarixini olib keladi; har bir sochish esa eslatmadir. O‘tkinchi lahzalar dunyosida Mesir Macunu bizga shuni eslatadi: eng boy ta’mlar o‘tmishdan keladi, eng barqaror shifolar esa jamoaviy bayramlardan.

“Bu bizning eng yaxshi qadriyatlarimizni ifodalaydi: shifo, mehmondo‘stlik va uyg‘unlik. Xalq vakillari sifatida bunday merosni himoya qilish va targ‘ib qilish bizning mas’uliyatimizdir. Dunyo ahlini ushbu ajoyib merosga qo‘shilishga samimiy taklif qilaman,” deydi Arinc.

Folklor va bayramlardan tashqari, Mesir pastasi endi rasmiy e’tirofga ega. U Yevropa Ittifoqidan Geografik Ko‘rsatkich maqomini oldi va Turkiyaning 29-sertifikatlangan meros mahsuloti bo‘ldi. Uning UNESCO madaniy ro‘yxatiga kiritilishi sultonning shifobaxsh sovg‘asi xalqaro miqyosda yashashini ta’minlaydi.

Pastaning o‘zi esa ehtiyotkorlik va mahorat bilan tayyorlanadi. Faqat xom, butun ziravorlar ishlatiladi—sun’iy qo‘shimchalar, konservantlar yoki glyukoza ishlatilmaydi. Mahalliy shakar va an’anaviy usullar uning tuzilishi va shifobaxsh kuchini saqlaydi.

“Bu deyarli 500 yillik uzluksiz an’ana,” deydi Manisa Mesirni Targ‘ib qilish va Turizm Assotsiatsiyasi prezidenti Ufuk Tanik TRT Worldga. “Bu nafaqat meros haqida—bu umid haqida. Ko‘pchilik pasta shifo, himoya, hatto nikoh yoki farzand kabi barakalarni olib kelishiga ishonadi. Ushbu e’tiqodlar festival ruhini tirik saqlaydi. Ushbu an’anani jonli ko‘rish—gumbaz ostidagi olomon orasida bo‘lish, tarixning bir bo‘lagini ushlash—unutib bo‘lmaydigan narsa. Bu tirik xotira, jamoatchilik bayrami va biz faxr bilan kelajak avlodlarga yetkazadigan merosdir.”

Manisa ko‘chalari musiqa va bayramlar bilan jaranglaganida, va o‘ramlar Usmoniylar tomlaridan konfeti kabi tushganida, eng ko‘p qolgan narsa shunday edi: ba’zi an’analar abadiydir. Manisa xalqi uchun Mesir Macunu nafaqat pasta—bu xotira, shifo va uy ta’mi.