Брзиот и зачудувачки раст на вештачката интелигенција доведе до многу загрижености низ целиот свет, но можеби ниту една не е толку изразена како нејзиното ширење во воената област.

За пацифистите и мировните активисти, како и за милионите граѓани кои страдаат од Палестина до Украина, она што е уште позагрижувачко е вниманието што владите ширум светот го посветуваат на вештачката интелигенција.

Според конзервативна проценка, најмалку 20 земји имаат воспоставено воени програми за вештачка интелигенција.

Само Пентагон во моментов работи на повеќе од 800 проекти поврзани со вештачката интелигенција, кои се протегаат од автономни возила до анализа на разузнавачки информации и помош при донесување одлуки.

И Кина инвестира многу во интелигентно војување.

Оттука, разговорот околу вештачката интелигенција и војувањето повеќе не е теоретски.

Како што вештачката интелигенција станува подлабоко вградена во военото планирање и операции, таа го менува начинот на кој се водат војните и ја преобликува фундаменталната динамика на конфликтот, како што се ескалацијата и воздржаноста.

Веќе во употреба

Кога вештачката интелигенција ќе влезе во разговорот за војување, првите слики се речиси филмски.

Автономни дронови напаѓаат цели, сајбер единици извршуваат напади, машини донесуваат одлуки за живот и смрт без човечко учество.

Ова не е иднината. Вештачката интелигенција повеќе не е експеримент на рабовите. Таа веќе го обликува начинот на кој војските планираат, се борат и размислуваат за моќта.

Употребите се широки и растечки. Системите за надзор со вештачка интелигенција можат да скенираат илјадници извори одеднаш и да ги означуваат заканите побрзо од кој било човечки тим.

Автономните возила се обучуваат да пронајдат цели со мал директен надзор. Интегрираните системи за воздушна одбрана со вештачка интелигенција се способни да идентификуваат и неутрализираат дојдовни воздушни закани со брзина и прецизност што ниту еден систем управуван од човек не може да ја достигне.

И сајбер нападите и стратегиите за сајбер одбрана сè повеќе се потпираат на вештачката интелигенција за да се надминат и надманеврираат едни со други во постојано менувачкото дигитално бојно поле.

Дури и вистинските одлуки на бојното поле сè повеќе се водат од алгоритми кои можат да обработуваат информации побрзо од традиционалните синџири на команда.

Некои од овие случувања веќе предизвикуваат глобална тревога, вклучувајќи го и распоредувањето на системи за вештачка интелигенција како што се „Госпел“ и „Лаванда“ од страна на Израел во неговата тековна војна во Газа. Овие платформи беа користени за генерирање препораки за таргетирање за воздушни напади, честопати со минимален човечки надзор.

Достапните докази укажуваат на нивната улога во високиот број на цивилни жртви и ерозијата на разликите помеѓу борците и цивилите.

Во овие случаи, бруталноста што е забележана не е само последица од распоредувањето на вештачката интелигенција.

Основното прашање лежи во политичкото донесување одлуки во врска со тоа како лидерите избираат да ги користат овие алатки, нивото на цивилен ризик што се подготвени да го толерираат и степенот до кој ги поврзуваат резултатите од вештачката интелигенција со човечката проценка.

Тука, вештачката интелигенција служи како огледало на оние на власт, рационализирајќи ги политичките избори што ја тргаат настрана моралната и правната одговорност под маската на ефикасност управувана од машини.

Сепак, во тек е подлабока промена. Вештачката интелигенција почнува да ја преобликува динамиката на самиот конфликт, како што се иницирањето и ескалацијата, на начини што само почнуваме да ги разбираме.

Вештачката интелигенција и конфликтот

Науката за меѓународни односи долго време нагласува елементи како што се неизвесноста, сигнализацијата и кредибилитетот во обликувањето на динамиката на конфликтот. Вештачката интелигенција ги преобликува сите овие елементи на начини што бараат сериозно внимание.

Прво, способноста на вештачката интелигенција да донесува брзи одлуки и да презема автономни дејства може да го намали прагот за вклучување во конфликт. Кога машините можат да ги проценат заканите и да започнат одговори во рок од милисекунди, политичките и оперативните трошоци што некогаш ги тераа лидерите да размислат двапати пред да започнат непријателства се намалуваат.

Оваа промена го зголемува ризикот од кризи што излегуваат од контрола пред да можат да интервенираат човечките донесувачи на одлуки. Традиционалните бариери за ескалација, како што се времето за размислување, видливото натрупување на сили и двоумење при човечкото донесување одлуки, се распаѓаат.

Второ, интеграцијата на вештачката интелигенција ги поткопува традиционалните модели на одвраќање. Одвраќањето се потпира на јасна комуникација и предвидливи рамки за одмазда.

Сепак, системите со вештачка интелигенција можат да воведат нови двосмислености со создавање непроѕирни процеси на донесување одлуки што им отежнуваат на противниците да ги читаат намерите или да ја проценат веродостојноста на заканите.

Ако воената позиција овозможена од вештачка интелигенција се чини способна да започне брзи превентивни напади, соперниците може да почувствуваат притисок да дејствуваат уште побрзо, што би поттикнало нестабилност.

Трето, вештачката интелигенција го зголемува ризикот од нови форми на ескалација.

Интеракциите меѓу машините, како што се автономните беспилотни летала што реагираат на автономна ракетна одбрана, би можеле да создадат повратни јамки што луѓето тешко ги предвидуваат или прекинуваат.

Ескалацијата би можела да стане потешка за управување токму поради брзината и сложеноста на системите за вештачка интелигенција која ги надминува човечките организациски капацитети.

Земени заедно, овие трендови сигнализираат промена, иако научниците остануваат поделени околу тоа каде точно води оваа трансформација.

Сепак, опасноста лежи во тивката трансформација на самите структури што историски го регулирале конфликтот, како што се механизмите на ограничување, процесите на сигнализација и патиштата за деескалација.

Стратешката стабилност, откако ќе се заснова на претпоставки за човечка проценка и размислување, може да биде нарушена од нова реалност.

Размислувањето станува товар во војна

Вклученоста на вештачката интелигенција во војна не е само забрзување на познатата динамика. Таа ризикува да го принуди светот изграден врз човечкото време, човечката етика и пресметките на човечкиот ризик да се соочи со бојно поле кое сè повеќе се регулира од логиката на машините.

Во срцето на оваа промена е стратешката компресија на времето за донесување одлуки.

Со системите управувани од вештачка интелигенција кои анализираат податоци од бојното поле во реално време, прозорецот помеѓу откривањето и одговорот се урива.

Во таков свет, човечкото размислување, кое некогаш се сметаше за суштина на разумната државна вештина, станува товар. Колку побрзо војската може да процесира и да дејствува, толку е поголема нејзината тактичка предност.

Ова имплицира брутална логика. Во трка каде што времето на реакција е одлучувачко, војските ќе се чувствуваат принудени да автоматизираат повеќе, а помалку да размислуваат.

Традиционалните стратешки култури, кои се градат околу циклуси на размислување, комуникација и калибриран одговор, може да останат неускладени со реалностите на бојното поле создадени од машини.

Во овој временски режим, стратегијата ризикува да стане преостанат артефакт на автоматизирани интеракции, а не прашање на свесен избор.

Во исто време, вештачката интелигенција ќе овозможи вооружување на празнините во автономијата.

Секаде каде што етичките или законските рамки ограничуваат како можат да дејствуваат автономните системи, противниците ќе се обидат да ги искористат тие самонаметнати ограничувања. Како резултат на тоа, војните ќе бидат обликувани и од тоа која страна е подготвена да прифати помалку ограничувања за машинската акција.

Понатаму, нивото на автономија дозволено во воените системи со вештачка интелигенција ќе стане форма на принудно сигнализирање.

Со тоа што покажуваат дека нивните системи можат да работат без заштитни мерки од страна на човекот, актерите можат да сигнализираат поголема подготвеност за ескалација на насилството и да вршат притисок врз противниците или да се справат со ризикот или да се воздржат.

Дури и пред да започне каков било конфликт, повисоката демонстрирана автономија би можела да го интензивира принудното влијание.

Интеграцијата на вештачката интелигенција во воените работи не е само за нови технологии. Ризиците од погрешна пресметка, неконтролирана ескалација и морална ерозија стануваат сè поостри.

Иднината на конфликтот ќе биде обликувана не само од тоа кој ги гради најнапредните системи, туку и од тоа кој избира како и колку далеку да ги ослободи.

Озан Ахмет Четин

Озан Ахмет Четин е докторанд на Факултетот за меѓународна служба на Американскиот универзитет. Тој е член на Лабораторијата за управување со интернет и истражувачки соработник во Центарот за безбедност, иновации и нови технологии.

Извор: ТРТ Ворлд