Turcja rozważa wprowadzenie ograniczeń wiekowych dla użytkowników mediów społecznościowych. Dołączając tym samym do globalnego ruchu mającego na celu ochronę dzieci przed rosnącymi zagrożeniami związanymi z platformami takimi jak TikTok, Instagram czy X.

Podczas wydarzenia w Stambule w poniedziałek prezydent Turcji Recep Tayyip Erdogan podkreślił: „Nie możemy pozostawić naszych dzieci bez opieki w chaotycznym klimacie mediów cyfrowych” i ostrzegł, że uzależnienie od ekranów „rozprzestrzenia się jak plaga”.

Kilka dni później minister rodziny i usług społecznych Mahinur Ozdemir Goktas ogłosiła, że ograniczenia wiekowe będą wprowadzane w dwóch etapach: dla dzieci poniżej 13. roku życia oraz dla osób w wieku od 13 do 16 lat.

Platformy mediów społecznościowych działają na zasadzie przyciągania uwagi, a algorytmy są starannie projektowane, aby maksymalizować zaangażowanie użytkowników.

„Dzieci i nastolatki są bardziej podatne na negatywne skutki mediów społecznościowych, zwłaszcza że ich poczucie tożsamości i samoświadomość nie są jeszcze w pełni rozwinięte” – mówi specjalistka psychologii klinicznej Deniz Tan Kumcuoglu, pracująca w renomowanym tureckim centrum psychiatrii Madalyon.

Dzieci, szczególnie podatne na wpływy zewnętrzne, stają się łatwym celem w cyfrowym środowisku.

Jednym z zaniepokojonych rodziców jest Duygu Akman z Ankary. „Nie pozwalam mojemu 9-letniemu synowi korzystać z mediów społecznościowych. Uważam, że dziecko w tym wieku nie jest mentalnie i emocjonalnie gotowe na takie środowisko” – mówi dla TRT World.

Media społecznościowe a zaburzenia psychiczne

Według Tan Kumcuoglu, wczesna ekspozycja na media społecznościowe może prowadzić do długoterminowych problemów psychologicznych, takich jak lęki, depresja czy zaburzenia związane z postrzeganiem własnego ciała.

Cyberprzemoc to jedno z częstszych zjawisk, które często prowadzi do wzrostu stresu i wycofania społecznego, co z kolei nasila lęk i depresję. Mocno przefiltrowane treści w mediach społecznościowych promują nierealistyczne standardy, co sprzyja problemom z samooceną, dysmorfią ciała, zaburzeniami odżywiania i innymi problemami psychicznymi.

Nadmierny czas spędzany przed ekranem w młodym wieku wpływa również na zdolności poznawcze.

„Ponieważ rozwój mózgu wciąż trwa, długotrwała ekspozycja na media społecznościowe może przyczyniać się do deficytów uwagi, trudności w nauce i osłabienia umiejętności interakcji społecznych” – mówi Tan Kumcuoglu.

Co więcej, ciągła potrzeba interakcji cyfrowej i uzyskiwania aprobaty zewnętrznej zwiększa ryzyko uzależnienia od technologii.

„Jako była użytkowniczka mediów społecznościowych wiem, jak czasochłonne mogą one być. Zniekształcają postrzeganie, odciągają od chwili obecnej i rozpraszają. To ogromne ryzyko, nawet dla dorosłych” – mówi Akman, wspominając, dlaczego kilka lat temu zrezygnowała z korzystania z mediów społecznościowych.

Mała ekspozycja, duży wpływ

Choć Akman ściśle monitoruje aktywność cyfrową swojego syna i narzuca surowe limity czasu ekranowego, takie jak brak tabletu czy telefonu w dni powszednie, zauważyła zmiany w jego zachowaniu nawet po krótkiej ekspozycji. Jednym z jej głównych zmartwień jest wpływ mediów społecznościowych na cierpliwość i koncentrację.

W weekendy, kiedy jej syn może oglądać programy dla dzieci na YouTube przez ograniczony czas, Akman obserwuje wzmożoną nerwowość, drażliwość i nadpobudliwość.

„Treści o szybkim tempie osłabiają zdolność dzieci do koncentracji. Kiedy mój syn czyta książkę po czasie spędzonym przed ekranem, spieszy się do końca, zamiast cieszyć się historią. Bycie cierpliwym, przetwarzanie informacji i docenianie drogi staje się coraz trudniejsze dla dzieci” – mówi.

Ale to nie wszystko. Te psychologiczne efekty to zaledwie wierzchołek góry lodowej, jeśli chodzi o cyfrowe zagrożenia dla dobrostanu i rozwoju dzieci.

Szkodliwe treści i internetowi drapieżcy

Dla rodziców takich jak Akman dezinformacja jest jednym z największych zagrożeń mediów społecznościowych.

„Ponieważ dzieci nie rozwinęły jeszcze w pełni umiejętności krytycznego myślenia, mogą przyjmować każdą napotkaną informację jako prawdę. Może to prowadzić do błędnego postrzegania świata, rozwijania lęków lub łatwego wprowadzania w błąd.”

Rozmawiając z TRT World, jej syn wspomina, że natknął się na wideo sprzed kilku lat, które go przestraszyło. „Myślę, że miało ono na celu przestraszenie dzieci. Miewałem przez to koszmary” – mówi 9-latek.

Niebezpieczne trendy i wyzwania, które szybko rozprzestrzeniają się w mediach społecznościowych, jak na przykład „cinnamon challenge”, mogą również wciągać dzieci w ryzykowne eksperymenty – dodaje Akman.

Innym poważnym problemem jest ekspozycja dzieci na nieodpowiednie treści oraz zagrożenie ze strony internetowych drapieżców. „Nieletni mogą natknąć się na materiały nieodpowiednie dla ich wieku lub stać się celem osób o złych intencjach” – ostrzega psycholog kliniczny Tan Kumcuoglu.

W sierpniu Turcja zablokowała dostęp do popularnej gry wideo Roblox po dochodzeniach, które ujawniły przypadki wykorzystywania dzieci na tej platformie. Podobne obawy pojawiły się w wielu krajach, ponieważ przestępcy często ukrywają się w wirtualnych przestrzeniach, wciągając dzieci w niebezpieczne sytuacje.

Discord został również zablokowany w październiku ubiegłego roku z powodu podobnych obaw dotyczących wykorzystywania dzieci.

„Pozwalanie, aby rozwijający się umysł dziecka został wciągnięty w takie niekontrolowane środowisko, to poważne ryzyko” – ostrzega Akman, podkreślając, że media społecznościowe to znacznie więcej niż tylko zabawne filmy i niewinne treści – to, co dzieci napotykają w sieci, rzadko jest filtrowane w sposób gwarantujący, że jest odpowiednie dla ich wieku.

Jakie są podejmowane działania ?

Minister transportu i infrastruktury Turcji Abdulkadir Uraloglu ogłosił w zeszłym tygodniu, że władze rozważają ograniczenie dostępu do mediów społecznościowych dla osób poniżej 16. roku życia.

„Nasze dzieci muszą osiągnąć wiek, w którym będą w stanie podejmować niezależne decyzje na podstawie obiektywnych kryteriów” – stwierdził Uraloglu w wywiadzie telewizyjnym dla prywatnej stacji CNN Turk.

Odnosząc się do obecnych ograniczeń dotyczących Discorda i Robloxa, Uraloglu powiedział, że dostęp może zostać przywrócony, jeśli platformy dostosują się do przepisów i będą oferować „wartościowe treści, eliminując szkodliwe aspekty”.

Proponowane przez Turcję regulacje wpisują się w globalne wysiłki na rzecz wprowadzenia bardziej rygorystycznych zasad korzystania z mediów społecznościowych przez nieletnich. Australia niedawno stała się pierwszym krajem, który całkowicie zakazał korzystania z mediów społecznościowych osobom poniżej 16. roku życia. Premier Anthony Albanese stwierdził, że istnieje „jasny, przyczynowy związek między wzrostem popularności mediów społecznościowych a szkodami dla zdrowia psychicznego młodych Australijczyków”.

Indonezja również planuje ustalić minimalny wiek dla użytkowników mediów społecznościowych. Norwegia już wprowadziła zakaz dla dzieci poniżej 13. roku życia co więcej, podniesie limit wiekowy do 15 lat.

W Wielkiej Brytanii sekretarz ds. technologii Peter Kyle potwierdził, że kraj rozważa podobny zakaz.

Francja również dołączyła do tego ruchu. Prezydent Emmanuel Macron zaproponował plan wymagający zgody rodziców na dostęp dzieci i młodzieży poniżej 15. roku życia do przestrzeni cyfrowej w całej Unii Europejskiej.

Niezbędne środki ostrożności

Pomimo ryzyka Akman przyznaje, że media społecznościowe stały się nieodłączną częścią codziennego życia. Mówi, że całkowite unikanie mediów społecznościowych nie jest możliwe, ponieważ wyraźnie tutaj zostaną.

Biorąc pod uwagę obecne realia, eksperci podkreślają potrzebę odpowiedzialnego zarządzania. „Ograniczenia wiekowe mogą znacząco zmniejszyć ryzyko, ale muszą być wprowadzone odpowiednie systemy weryfikacji wieku” – mówi Tan Kumcuoglu dla TRT World.

Podkreśla również rolę rodziców w tworzeniu zdrowszego środowiska cyfrowego.

„Poza regulacjami, świadomość rodzicielska i aktywne przewodzenie są równie kluczowe. Połączenie środków prawnych, działań edukacyjnych i zaangażowania rodziców może stworzyć bezpieczniejsze i bardziej zrównoważone doświadczenie online dla dzieci.”