August 19, 2025
ھىندىستان باش مىنىستىرى نارېندرا مودى سەيشەنبە (19-ئاۋغۇست) كۈنى خىتاينىڭ يۇقىرى دەرىجىلىك دىپلوماتى بىلەن كۆرۈشىدۇ، بۇ ئاسىيادىكى چوڭ دۆلەتلەر ئوتتۇرىسىدىكى ئۇزۇن يىللىق توقۇنۇشتىن كېيىن، يادرو قورالىغا ئىگە قوشنا دۆلەتلەر ئوتتۇرىسىدىكى جىددىيلىكنىڭ پەسەيگەنلىكىنىڭ بىر بېشارىتى ھېسابلىنىدۇ.
دۈشەنبە كۈنى (18-ئاۋغۇست) ھىندىستانغا يېتىپ كەلگەن خىتاي تاشقى ئىشلار مىنىستىرى ۋاڭ يى باش مىنىستىر مودى ۋە دۆلەت بىخەتەرلىك مەسلىھەتچىسى ئاجىت دوۋال قاتارلىق باشقا رەھبەرلەر بىلەن ھىمالايا تېغىدىكى تالاش-تارتىشلىق چېگرا مەسىلىسى ھەققىدە سۆھبەت ئۆتكۈزۈشنى پىلانلىغان.
كۈنتەرتىپتە چېگرادىكى ئەسكەرلەرنىڭ سانىنى ئازايتىش ۋە ئۇ يەردىكى بىر قىسىم سودىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش مەسىلىلىرىنىڭ بولۇشى مۆلچەرلەنمەكتە.
خىتاينىڭ يۇقىرى دەرىجىلىك دىپلوماتى ھىندىستان بىلەن بولغان مۇناسىۋەتتىكى «ئىجابىي يۈزلىنىش» نى ماختىدى
سەيشەنبە كۈنى (19-ئاۋغۇست) ئېلان قىلىنغان ئۇچرىشىش خاتىرىسىگە ئاساسلانغاندا، خىتاي تاشقى ئىشلار مىنىستىرى ۋاڭ يى يېڭى دېھلىدا ھىندىستان تاشقى ئىشلار مىنىستىرى سۇبراخمانيام جايشانكار بىلەن كۆرۈشكەندە، خىتاي بىلەن ھىندىستان مۇناسىۋىتىنىڭ ھەمكارلىققا قاراپ «ئىجابىي يۈزلىنىش» تە ئىكەنلىكىنى ئېيتقان.
دۇنيادىكى نوپۇسى ئەڭ كۆپ بۇ ئىككى دۆلەت جەنۇبىي ئاسىيادا تەسىر دائىرىسىنى تالىشىدىغان كۈچلۈك رەقىبلەر بولۇپ، 2020-يىلى ئۇلار ئوتتۇرىسىدا چېگرا توقۇنۇشى يۈز بەرگەن ۋە ئىككى تەرەپتىن نۇرغۇن ئەسكەر ئۆلگەن ئىدى.
ھىندىستان يەنە، ئامېرىكا، ئاۋسترالىيە ۋە ياپونىيە بىلەن بىرلىكتە «تۆت تەرەپ بىخەتەرلىك دىيالوگى» (Quad) غا ئەزا بولۇپ، بۇنىڭ مەقسىتى خىتايغا قارشى تۇرۇش دەپ قارىلىدۇ.
ئەمما، ئامېرىكا پىرېزیدېنتى دونالد ترامپنىڭ تاموژنا بېجى ئۇرۇشى كەلتۈرۈپ چىقارغان يەرشارى سودا ۋە جۇغراپىيەلىك سىياسىي داۋالغۇش ئىچىدە، بۇ ئىككى دۆلەت مۇناسىۋىتىنى ياخشىلاشقا يۈزلەندى.
مۇناسىۋەتلىك ئۇچۇرلارTRT Global - Explained: What, where and how of India-China border dispute
ۋاڭ دۈشەنبە كۈنى ھىندىستان تاشقى ئىشلار مىنىستىرى سۇبراخمانيام جايشانكار بىلەن بولغان سۆھبەتتە، ئىككى دۆلەتنىڭ «بىر-بىرىنى دۈشمەن ياكى تەھدىت دەپ ئەمەس، بەلكى ھەمراھ ۋە پۇرسەت دەپ قارىشى» كېرەكلىكىنى ئېيتقان.
ئۇ «بارلىق دەرىجىدىكى دىيالوگنىڭ ئەسلىگە كېلىشى» ۋە «چېگرا رايونلىرىدا تىنچلىق ۋە خاتىرجەملىكنى ساقلاش» نى، ئىككى تەرەپ مۇناسىۋىتىنىڭ «ھەمكارلىقنىڭ ئاساسىي يولىغا قايتىشتىكى ئىجابىي يۈزلىنىش» نىڭ ئىسپاتى دەپ كۆرسەتكەن.
ۋاڭنىڭ ئۈچ كۈنلۈك زىيارىتى جەريانىدا باش مىنىستىر نارېندرا مودى بىلەن كۆرۈشۈشىمۇ كۈتۈلمەكتە.
«ئەڭ يۇقىرى سىياسىي دەرىجىدە مۇرەسسە قىلىش «
ھىندىستان بىلەن خىتاينىڭ ئون يىللاردىن بۇيان داۋاملىشىپ كېلىۋاتقان چېگرا ماجىراسى 2020-يىلى لاداخ رايونىدا يۈز بەرگەن ئىككى تەرەپتىن ئونلىغان ئەسكەرلەر ئۆلگەن توقۇنۇشتىن كېيىن تېخىمۇ كەسكىنلەشكەن.
مۇناسىۋەتنىڭ سوۋۇپ كېتىشى، سودا، دىپلوماتىيە ۋە ھاۋا قاتنىشىغا تەسىر قىلغان، چۈنكى ئىككى تەرەپ چېگرا رايونلىرىغا ئون مىڭلىغان بىخەتەرلىك قىسىملىرىنى ئورۇنلاشتۇرغان.
شۇنىڭدىن كېيىن، بىر قىسىم ئىلگىرىلەشلەر بولدى.
ئۆتكەن يىلى (2024) ھىندىستان بىلەن خىتاي چېگرا چارلاش كېلىشىمىگە قوشۇلدى ۋە بىر قىسىم چېگرا رايونلىرىدىكى قوشۇمچە قىسىملىرىنى چېكىندۈردى.
ھەر ئىككى دۆلەت قۇرۇلۇش تۈرلىرىدە تاشيول ۋە تۆمۈر يول تورلىرىنى ياساش ئارقىلىق چېگراسىنى مۇستەھكەملىمەكتە.
مۇناسىۋەتلىك ئۇچۇرلارTRT Global - China's Wang Yi travels to India for border talks after 2020 clash
يېقىنقى ئايلاردا، ئىككى دۆلەت ئەمەلدارلىرىنىڭ زىيارەتلىرى كۆپىيىپ، بىر قىسىم سودا چەكلىمىلىرىنى بوشىتىش، پۇقرالارنىڭ ھەرىكىتى ۋە سودىگەرلەرنىڭ ۋىزىسى قاتارلىق مەسىلىلەرنى مۇزاكىرە قىلدى. 6-ئايدا (2025)، بېيجىڭ ھىندىستانلىق تاۋاپچىلارنىڭ تىبەتتىكى مۇقەددەس جايلارنى زىيارەت قىلىشىغا رۇخسەت قىلدى.
ھەر ئىككى تەرەپ بىۋاسىتە ئاۋىياتسىيە يوللىرىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش ئۈچۈن تىرىشىۋاتىدۇ.
ئۆتكەن ھەپتە، ھىندىستان تاشقى ئىشلار مىنىستىرلىقىنىڭ باياناتچىسى راندىر جايسوال ھىندىستان بىلەن خىتاينىڭ 3,488 كىلومېتىر (2,167 مىل) لىق چېگراسىدىكى ئۈچ نۇقتا ئارقىلىق سودىنى قايتا باشلاش توغرىسىدا مۇزاكىرە ئېلىپ بېرىۋاتقانلىقلىرىنى ئېيتقان.
تەۋسىيە
