“Jihodchilarni qo‘llab-quvvatlovchi namoyishlarda qatnashgan barcha chet el fuqarolariga ogohlantirish beramiz: 2025-yilda sizlarni topamiz va deportatsiya qilamiz.”
Bu so‘zlar AQSh Prezidenti Donald Tramp tomonidan 29-yanvar kuni imzolangan ijroiy farmonga bag‘ishlangan Oq Uy veb-sahifasida yozilgan. Ushbu farmon, AQSh ma’muriyatiga ko‘ra, universitet kampuslari va jamoat joylarida antisemitizmga qarshi “keskin va misli ko‘rilmagan choralar” ko‘rishga qaratilgan.
Farmonga ilova qilingan faktlar varaqasida Tramp “chet el fuqarolari”ni “Hamasning ommaviy zo‘rlash, odam o‘g‘irlash va qotilliklarini nishonlashda”, shuningdek, sinagogalarni to‘sib qo‘yishda, ibodat qiluvchilarga hujum qilishda va Amerika yodgorliklari va haykallarini vandalizm qilishda aybladi.
Biroq, tanqidchilar farmonning keng qamrovli tili va uning amalga oshirilishi AQShda Falastinni qo‘llab-quvvatlovchi faollik va so‘z erkinligiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri hujum sifatida baholanmoqda.
Maqsad bosim o’tkazishmi?
Farmon imzolanganidan bir necha hafta o‘tib, 10-mart kuni Nyu-York shahridagi Kolumbiya universitetida tahsil olayotgan falastinlik talabalar faoli Mahmud Xalil hibsga olindi. Tramp ijtimoiy tarmoqlarda Xalilni “Radikal xorijiy Hamas tarafdori talaba” deb atadi, garchi Xalil AQShda yashash uchun yashil karta bilan qonuniy rezident bo‘lsa-da va unga qarshi rasmiy ayblov qo‘yilmagan bo‘lsa ham.
Xalilning hibsga olinishi inson huquqlari tashkilotlari, advokatlar va akademiklar tomonidan bir ovozdan qoralandi va bu Birinchi tuzatish huquqlarining xavfli buzilishi sifatida baholandi.
Hozircha Ichki xavfsizlik vazirligi (DHS) Xalilning hibsga olinishi bo‘yicha faqat noaniq sabablarni keltirgan. Xalilning Hamas bilan bog‘liq faoliyatlarni olib borganligi haqida ijtimoiy tarmoqlarda xabarlar tarqalgan, ammo Oq Uy tomonidan hech qanday aniq dalillar taqdim etilmagan.
Federal sudya esa, yetarli huquqiy asos yo‘qligi sababli, Xalilning deportatsiyasini vaqtincha to‘xtatdi.
ADLning ta’siri
Federal hukumat Falastinni qo‘llab-quvvatlovchi talabalar faolligiga qarshi keskin chora ko‘rayotgan bo‘lsa-da, kampuslarda hozirgi muhit ko‘p jihatdan kuchli Isroilni qo‘llab-quvvatlovchi lobbist tashkilotlarning ta’siri bilan shakllangan.
Bunday tashkilotlardan biri – Anti-Defamation League (ADL), AQSh ichki siyosatida Isroilni qo‘llab-quvvatlovchi yetakchi kuch sifatida tanilgan.
Xalilning hibsga olinishi oldidan ikki kun avval, ADL rahbari Jonatan Grinblatt Kolumbiya universiteti rasmiylari bilan antisemitizmga qarshi kurash bo‘yicha to‘g‘ridan-to‘g‘ri muloqot qilganini e’lon qilgan edi.
Grinblatt ijtimoiy tarmoqlarda universitetni davlat va federal huquqni muhofaza qilish organlari bilan faol hamkorlik qilishga chaqirdi va antisemitizmda ayblangan talabalar nafaqat universitet tomonidan intizomiy jazoga tortilishi, balki qonuniy oqibatlarga ham duch kelishi kerakligini ta’kidladi.
Ikki kundan so‘ng Xalil hibsga olindi – bu tashqi lobbistlarning Falastinni qo‘llab-quvvatlovchi faollikka qarshi choralarga ta’sir ko‘rsatganmi, degan savollarni keltirib chiqardi.
Maxfiy intizom tizimi
Xalil hibsga olingan paytda, u Kolumbiya universitetining Institutiy tenglik idorasi (OIE) tomonidan tergov ostida edi – bu idora kamsitish va tazyiq shikoyatlarini ko‘rib chiqish uchun tashkil etilgan.
Biroq, ko‘plab xabarlarga ko‘ra, OIE Isroil-Falastin mojarosi bo‘yicha talabalar noroziligini nishonga oluvchi ichki prokuratura tizimi sifatida ishlaydi.
Drop Site News tomonidan 4-mart kuni o‘tkazilgan tergovda, OIE tomonidan ayblangan talabalar o‘zlariga qarshi dalillarni ko‘rish uchun maxfiylik shartnomalarini (NDA) imzolashga majbur qilinganligi aniqlangan, bu esa ularni o‘z ishlarini ommaga oshkor qilishdan to‘xtatgan.
OIEning Fuqarolik huquqlari to‘g‘risidagi qonunni qayta talqin qilib, Isroilni tanqid qilishni “kamsituvchi tazyiq” shakli sifatida ko‘rishi, uning ADLning asosiy siyosiy maqsadlariga mos kelishini ko‘rsatadi.
ADL uzoq vaqtdan beri Isroilni tanqid qilishni antisemitizm bilan tenglashtirib kelmoqda. Bu esa ko‘plab tahlilchilar va jurnalistlarni ADLning ma’lumotlariga ishonmaslikka undagan.
Kolumbiya universitetida va undan tashqarida Falastinni qo‘llab-quvvatlovchi faollikka qarshi qatag‘on davom etar ekan, bu jarayon Isroilni qo‘llab-quvvatlovchi lobbistlarning AQSh kampus siyosati, so‘z erkinligi va fuqarolik huquqlariga ta’sirini qay darajada shakllantirayotganini ko‘rsatmoqda.
