Google, Amazon va Microsoft kabi texnologiya kompaniyalari doimo katta miqdordagi energiya iste'moli uchun mas'ul bo'lib kelishgan. Endi sun'iy intellekt bu energiya o'sishining asosiy harakatlantiruvchi kuchiga aylandi. Sun'iy intellekt va texnologiyaning tezkor rivojlanishi bilan energiyaga bo'lgan talab tobora ortib bormoqda.
ChatGPT ortidagi model kabi yangi sun'iy intellekt modeli har rivojlantirilganda, katta hisoblash quvvatini talab qiladi. Model qanchalik katta va murakkab bo'lsa, shunchalik ko'p energiya iste'mol qiladi. Bu tezlikda, sun'iy intellektning energiya iste'moli energetik inqirozga olib kelishi mumkin.
Tahminlar ChatGPT'ni bir marta ishlatish veb-qidirishdan 20 barobar ko'p energiya iste'mol qilishi mumkinligini ko’rsatadi. Shu bilan birga, Xalqaro energetika agentligi ma'lumot markazlari foydalanayotgan energiya 2026 yilgacha ikki barobar oshishi mumkinligini taxmin qilmoqda. Bu ma'lumot markazlari Yaponiya kabi butun bir mamlakat ishlatadigan elektr energiyasini iste'mol qiladi demaktir.
Energiyaga bo'lgan talab juda katta. Yangi, barqaror energiya manbalari bo'lmasa, global tarmoq tez orada sinish nuqtasiga kelib qolishi mumkin. Shuning uchun texnologiya kompaniyalari barqaror, ishonchli energiya manbai qidirmoqdalar. Xo'sh, bu energiya qayerdan keladi?
Yaqinda Google kompaniyasining bosh direktori Sundar Pichai kompaniya hozir sun'iy intellektning o'sib borayotgan energiya talablarini qondirish uchun yadro energiyasini ko'rib chiqayotganini ma'lum qilib, katta shov-shuv yaratdi.
Aniqroq qilib aytganda, Google Kichik modulli reaktorlar yoki SMR'larni ko'rib chiqmoqda, bular aslida ixcham yadro reaktorlaridir. Ular kompaniyaning ma'lumot markazlaridan tortib sun'iy intellekt operatsiyalari uchun zarur bo'lgan katta infratuzilmagacha hamma narsani energiya bilan ta'minlay oladi. SMR'lar an'anaviy yadro stansiyalariga qaraganda kichikroq va moslashuvchanroq. Ularni zavodlarda ishlab chiqarish va ma'lum joylarga tashish osonroq.
Xo'sh, nima uchun yadro energiyasidan foydalanamiz?
Yadro energiyasi odatda quvvat zichligi bo'yicha yuqoriroq. Masalan, bir gramm uran uch tonna ko'mir yoki 1,5 barrel neft ishlab chiqarish kuchiga ega energiyani ishlab chiqarishi mumkin. Bu o'sib borayotgan energiya talablari bilan yuzma-yuz kelayotgan kompaniyalar uchun burilish nuqtasidir.
Google'ning yadro energiyasiga intilishi faqat energiya ehtiyojlarini qondirish bilan bog’liq emas. Bu ularning 2030 yilgacha nol sof chiqindilarga erishish ambitsiyasining bir qismidir.
2007-yildan beri Google ugleroddan neytral bo‘lgan bo‘lsa-da, sun’iy intellektning tez o‘sishi kompaniyaning energiya iste’molini bir necha yil ichida deyarli ikki barobarga oshirdi.
2023-yilda Google emissiyasi 2019-yilga nisbatan 48 foizga yuqori bo‘lgan. Shu sababli Sundar Pichai yangi, toza energiya manbalarisiz barqarorlik maqsadlari xavf ostida bo‘lishi mumkinligidan ogohlantirdi.
Ko'p yillar davomida shamol va quyosh kabi qayta tiklanadigan energiya manbalari barqarorlikka intilayotgan texnologiya kompaniyalari uchun afzal qilingan variantlar edi.
Lekin, shamol va quyosh ob-havoga bog'liq bo'lib, ularni kamroq ishonchli qiladi. Bundan farqli o'laroq, atom energiyasi yuqori ishlab chiqarish bilan barqaror energiya manbasini ta'minlaydi. Ammo atom energetikasiga o'tishni tanqid qilganlar ham bor.
Microsoft'ning sobiq bosh direktori Bill Gates kabi yadro energiyasi tarafdorlari bu Amerikaning o'sib borayotgan energiya ehtiyojlarini qondirish va iqlim inqiroziga qarshi global kurashda muhim vosita ekanligini ta'kidlashmoqda. U agar boshqa energiya manbalarini to'ldirish uchun yadro energiyasi bo'lmasa, mamlakat o'zining o'sib borayotgan energiya ehtiyojlarini qondirishda orqada qoladi degan fikrda.
Biroq, yadro energiyasidan foydalanishni tanqid qilganlar juda ko’p.
Ba'zilar yadro sanoatida shaffoflik yo'qligiga ishora qiladi va bu harakatlarning ba'zilari haqiqatan ham barqaror echimlarni topishdan ko'ra ko'proq "yashil oqlash" bilan bog'liq bo'lishi mumkinligini ko'rsatadi. Ba’zilar esa atom energiyasining atrof-muhitga haqiqiy ta'siridan xavotir bildiradilar.
Yadro energiyasi uchun uranni qazib olish va qayta ishlash jarayoni katta yoqilg'i talab qiladi va elektr stansiyalari ishga tushishidan oldin sezilarli uglerod chiqindilarini hosil qiladi.
Bu xavotirlarga qaramay, yadro energiyasining foydalarini inkor etib bo'lmaydi. Va undan foydalanishga tayyorlanayotgan faqat “Google” emas. “Microsoft” va “Amazon” ham unga investitsiya kiritmoqda. Bu qadamlar yadro energiyasiga tomon harakat o'tkinchi tendensiyadan ko'proq ekanligini ko'rsatmoqda. U texnologiya sohasidagi energetik strategiyaning asosiy qismiga aylanmoqda.
Ishonchli va barqaror energetik yechimlar uchun poyga boshlandi, desak mubolag’a bo’lmaydi. Bu xoh yadroviy bo’ladimi, xoh quyosh yoki boshqa narsa bo'ladimi - javob qidirish texnologiyaning kelajagini shakllantiradi.
Ushbu dastur TRT World maqolasidan olingan.
