Pilotsuz uçuş aparatlarından tutmuş diplomatiyaya qədər çoxtərəfli strategiya ilə Türkiyə PKK-nın gücünü sındırdı və onilliklər boyu davam edən terrora son qoydu. Bu sadəcə güc yolu ilə deyil, terroru alovlandıran şərtləri dəyişərək həyata keçirildi.
Qırx ilə yaxın qan və zorakılıqdan sonra Türkiyə, ABŞ və Avropa İttifaqı tərəfindən terror təşkilatı elan edilən PKK rəsmi olaraq özünü buraxaraq tərki-silah etdi.
Mayın 12-də elan edilən bu açıqlama müasir Türkiyə tarixinin ən qanlı səhifələrindən birinə son qoydu. Bu dövr on minlərlə itki, dağılmış icmalar və nəsillər boyu davam edən milli təhlükəsizlik təhdidi ilə yadda qaldı.
Lakin bu qərar birdən-birə qəbul edilmədi. Bu, Türkiyənin terrorla mübarizədəki qətiyyətli səylərini və bir millət olaraq ortaya qoyduğu dəyişimi əks etdirən uzun və mürəkkəb prosesin nəticəsidir. Bu prosesdə yeni hərbi doktrina, ən müasir müdafiə sistemləri, ağıllı kəşfiyyat koordinasiyası, qətiyyətli diplomatiya və inkişaf etməmiş bölgələrdə qoyulan məqsədyönlü investisiyalar mühüm rol oynadı.
Amansız hərbi təzyiq və müasir taktikalar
Türkiyənin PKK üzərində qələbəsinin mərkəzində əlamətdar hərbi transformasiya dayanır. Keçmişdə terrorla mübarizə əsasən quru qoşunlarına və çətin ərazilərdə və məhdud texnoloji imkanlarla aparılan sabit strategiyalara əsaslanırdı. Ancaq bu vəziyyət 2010-cu illərdə dəyişməyə başladı. Belə ki, Türkiyə silahlı qüvvələrində hərtərəfli yenidənqurma prosesinə daxil oldu. Yerli müdafiə sənayesinin inkişafı Türkiyənin öz PUA-larını, idarə olunan döyüş sursatlarını, müşahidə sistemləri və təhlükəsiz rabitə texnologiyalarını istehsal etməyə imkan verdi.
2020-ci illərin əvvəllərində "Anka", "Bayraktar TB2" və daha sonra inkişaf etmiş versiya olan "Akıncı" kimi Türkiyə istehsalı dronlardan Türkiyə daxilində və İraq sərhədindən kənarda dağlıq ərazilərdə PKK hədəflərini aşkar etmək və zərərsizləşdirmək üçün müntəzəm olaraq istifadə olunmağa başlandı. Ölkənin Cənub-şərqində dağlıq bölgələrdə qurulan daimi hərbi bazalar müşahidə və uzaqmənzilli zərbə imkanları ilə dəstəkləndiyi üçün PKK-nın ənənəvi nəzarət zonaları getdikcə əlçatmaz hala gəldi. Bir vaxtlar mobilliyi və məxfiliyi ən böyük üstünlüyü olan təşkilat artıq görünən, həssas və getdikcə təcrid olunmuş hala çevrildi.
Ancaq tək atəş gücü kifayət etmədi. Pərdə arxasında Türkiyənin Milli Kəşfiyyat Təşkilatı (MİT) dövlətin informasiya müharibəsini aparmaq imkanında sakit bir inqilab həyata keçirdi. Kəşfiyyat və hərbi qüvvələr arasında real vaxt rejimindəki koordinasiya sayəsində PKK-nın başçılıq edən kadrları və logistika şəbəkələri məqsədyönlü əməliyyatlarla dağıdıldı. Terror başçıları sistematik olaraq zərərsizləşdirildi və ya ələ keçirildi. PKK-nın təhlükəsiz zonalar adlandırdığı ərazilərə basqınlar edildi. Bir vaxtlar mübahisəli olan sərhədyanı əməliyyatlar müntəzəm və yüksək effektli taktikaya çevrildi.
Strateji beynəlxalq təcrid
Digər tərəfdən, Türkiyə terrorla mübarizəni diplomatiya sahəsinə də daxil etdi. Beynəlxalq tərəfdaşlara, xüsusən də Avropa və Yaxın Şərqə qarşı uzun illər davam edən qətiyyətli təzyiq öz bəhrəsini verməyə başladı.
PKK-nın xarici paytaxtlarda sərbəst fəaliyyət göstərmək, çirkli pulları yumaq və müxtəlif siyasi pərdələr altında vəsait toplamaq imkanları kəskin şəkildə azaldı. Türkiyənin artan geosiyasi nüfuzu qlobal güclərin Ankaranın təhlükəsizlik problemlərini daha ciddi qəbul etməsinə səbəb oldu.
Ankara iqtisadi əlaqələr, enerji diplomatiyası və regional tərəfdaşlıqlar vasitəsilə PKK-nın xaricdəki dəstək şəbəkələrini tədricən zərərsizləşdirdi.
Türkiyənin Cənub-Şərqində qoyulan sosial-iqtisadi investisiyalar
Prosesi həqiqətən dəyişən əsas fakt hökumətin PKK-nın uzun illər adından danışdığını iddia etdiyi bölgədə qoyduğu strateji sərmayələr oldu. 2010 və 2020-ci illərdə Türkiyənin Cənub-Şərqi görünməmiş inkişaf dalğası yaşadı. Dağılmış yolların yerində magistral yollar çəkildi.
Uzaq kəndlər səhiyyə və təhsil xidmətlərinə çıxış əldə etdi. Yerli sənayelərə artım stimulları verildi. Yeni universitetlər açıldı. Əvvəlki nəsillərdə üsyandan başqa gələcək görə bilməyən gənclər indi başqa gələcəyə üz tutublar. Şəhərlərin müasirləşdirilməsi layihələri, məşğulluq proqramları və artan mədəni azadlıqlar Diyarbəkir, Mardin və Şırnak kimi şəhərlərin sosial quruluşunu dəyişdirdi.
Eyni zamanda, yerli sakinlər, xüsusən də gənc nəsil zorakılıq hekayəsindən uzaqlaşmağa başladı. Daha yaxşı təhsil, artan iqtisadi imkanlar və vətəndaşların sosial həyata iştirakı ilə PKK-nın mesajı getdikcə boş və təsirsiz hala gəldi.
Bir vaxtlar hüquq və tanınma uğrunda mübarizə kimi təqdim edilən şey indi çoxları tərəfindən tərəqqi və sülhə maneə kimi görünürdü. Təşkilatın zorakılıq üsulları müasir və demokratik Türkiyənin bir parçası olmaq istəyən yeni nəslin gözləntiləri ilə üst-üstə düşmürdü.
Bu dəyişən kontekstdə PKK-nın həm hərbi, həm də siyasi aktyora çevrilmək cəhdləri uğursuzluqla nəticələndi. Onun siyasi qolları zorakılıqla əlaqəsini izah etməyə çalışdıqca etibarlarını itiridilər. Eyni zamanda onun silahlı qanadı dağılmağa başladı. Terror başçıları təşkilatı tərk etdi, yaraqlılar təslim oldu və yerli dəstək böyük ölçüdə yoxa çıxdı.
Yaxın Şərq dəyişdi- PKK-nın strateji dəyəri də eləcə
Regional balanslar da köklü dəyişikliyə məruz qaldı. Suriyada böyük münaqişələrin sona çatması və İraqda yavaş, lakin sabit bərpa prosesi silahlı qruplar üçün manevr imkanlarını azaltdı. Türkiyənin İraqın mərkəzi hökuməti və şimaldakı Kürd Regional Hökuməti ilə dərinləşən əlaqələri dağlıq ərazilərdə PKK düşərgələrinə qarşı koordinasiyalı əməliyyatlara zəmin hazırladı. Vaxtilə təhlükəsiz zona hesab edilən bu ərazilər PKK üçün yüksək riskli ərazilərə çevrildi. İdarə etmək üçün heç bir ərazi, sığınacaq axtara biləcəyi bir düşərgə və yeni yaraqlıları təmin edəcək kanal olmadığından təşkilatın əməliyyat imkanları keçmişin kölgəsində qaldı.
2025-ci ilə gəldiyimizdə isə PKK bir vaxtlar Türkiyəni qorxu içində saxlayan təşkilat olmaqdan çıxdı. Onun təsiri azaldı, öz gücünü itirdi və ruhdan düşdü. Özünü buraxma qərarı, tarixi əhəmiyyətə sahib olsa da, bir çox cəhətdən məğlubiyyətin etirafı idi - bir zamanlar apardığı mübarizənin indiki Türkiyədə bir qarşılığının olmadığına dair istəksiz bir bəyanat idi.
İllər ərzində əldə edilən strateji qələbə
Türkiyə hökuməti bu vəziyyətə ehtiyatla, lakin qətiyyətlə yanaşdı. Səlahiyyətlilər nəticəni millət adından qələbə kimi qiymətləndirsələr də, ayıq-sayıq olmağın vacibliyini vurğuladılar. Prezident Ərdoğan son çıxışında bu dağılmanı Türkiyənin birlik və qətiyyətinin göstəricisi kimi qiymətləndirdi.
Bu, təkcə hərbi qələbə deyil, həm də xalqımızın yan-yana, qorxmadan, ləyaqətlə yaşamaq iradəsinin qələbəsidir”.
Həqiqətən də PKK terror təşkilatının sonu təkcə terrorla mübarizə hekayəsi deyil, bir dəyişim hekayəsidir.
Strateji qətiyyət, texnoloji inkişaf və sosial əhatəlilik sayəsində Türkiyə tarixinin qanlı səhifəsini bağlamağı bacardı.
