Polşanın Baş naziri Donald Tusk martın 12-də Ankaraya səfəri zamanı prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanı regional sabitlik səylərinə rəhbərlik etməyə çağırıb.

İkitərəfli danışıqlar zamanı Ərdoğan Avropanın təhlükəsizlik böhranları ilə üzləşdiyi bir vaxtda Türkiyənin Avropa İttifaqı üçün strateji əhəmiyyətini vurğulayıb, "Xüsusən ABŞ prezidenti Donald Trampın Avropanın özünü müdafiə qabiliyətini artırmalı olduğuna yönəlik israrını nəzərə alsaq, Türkiyənin Aİ-yə üzvlüyünün daha böyük zərurətə çevrildiyini görərik", - deyə bildirib.

“Avropa İttifaqı təsir itkisinin qarşısını almaq və ya gücünü geri qaytarmaq istəyirsə, buna ancaq Türkiyənin tamhüquqlu üzvlüyü ilə nail ola bilər”, - deyən R.T.Ərdoğan D.Tusk ilə Prezident İqamətgahındaki görüşdən sonra keçirdiyi birgə mətbuat konfransında bu mesajı açıq şəkildə ifadə edib.

Ərdoğan danışıqlar prosesindəki fasilələrə baxmayaraq, Türkiyənin Aİ-yə üzvlüyü ilə bağlı qərarlı olduğunu bir daha söyləyib.

Türkiyə 1987-ci ildən namizəd ölkədir və 2005-ci ildə başlayan danışıqlar 2016-cı ildən dayandırılıb.

Beynəlxalq əlaqələr üzrə ekspertlər Türkiyənin Avropa təhlükəsizliyində strateji rolunun üzvlük prosesindən kənara çıxdığını vurğulayırlar.

İstanbul Mədəniyyət Universiteti Beynəlxalq Əlaqələr kafedrasının müdiri Özden Zeynep Oktav “TRT World”ə açıqlamasında “Əhəmiyyətli məqam budur: Türkiyənin Aİ-nin tamhüquqlu üzvü olmadan da Avropanın təhlükəsizliyini artırması gözlənilir”, - deyib.

“Türkiyənin Avropanın təhlükəsizliyinə töhfə verməsi gözlənilsə də, Aİ hələ də bu öhdəliyi eyni dərəcədə yerinə yetirməyib. Danışıqlar prosesində bir çox mövzu başlığı hələ də açılmayıb. Aİ-nin Türkiyəyə təhlükəsizlik məsələlərində öhdəliklər qoyması və üzvlük prosesini irəli sürməməsi nə ədalətli, nə də ağlasığandır”.

Oktav Türkiyənin geosiyasi təsirinin artdığını da vurğulayıb: “Avropanın üzləşdiyi Türkiyə keçmişin Türkiyəsi deyil. Biz Suriyada strateji əhəmiyyətimizi nümayiş etdirdik, Türk dünyası ilə əlaqələrimizi gücləndirdik və qlobal enerji bərabərliyində əsas oyunçuya çevrildik. Bəs Aİ bu transformasiyanı tam başa düşürmü? Mənim buna şübhəm var”. O, həmçinin qeyd edib ki, Aİ-nin daxili parçalanması onun Türkiyəyə yanaşmasını daha da çətinləşdirə bilər.

“Aİ ciddi təhlükəsizlik böhranı ilə üzləşsə də, həm Rusiyadan, həm də ABŞ-dan təhdidləri eyni anda qəbul etsə də, bunun Türkiyənin üzvlük prosesini sürətləndirəcəyini düşünmürəm. Aİ Türkiyəni nə tam əhatə edən, nə də tamamilə istisna edən, lakin buna baxmayaraq, üzərinə kritik təhlükəsizlik öhdəlikləri qoyan strateji qeyri-müəyyən bir vəziyyətdə saxlamağa davam edəcək”, - deyə o əlavə edib.

Tuskun Ankaraya səfəri Səudiyyə Ərəbistanında Ukrayna və Amerika rəsmiləri arasında aparılan danışıqlardan sonra baş verib. Danışıqlarda Ukrayna və ABŞ Rusiyanın qəbul etməsi halında 30 günlük dərhal atəşkəs təklifi ilə bağlı razılığa gəliblər.

Ərdoğan Ukraynanın atəşkəsi qəbul etmək istəyini alqışlayıb və bildirib ki, “Rusiya bu təklifə konstruktiv cavab verməlidir”. O, Türkiyənin sülh danışıqlarında vasitəçilik etməyə hazır olduğunu bildirərək “Son hadisələr Rusiya və Ukraynanı danışıqlar masasına oturtsa, biz bu prosesə ev sahibliyi etməyə və hər cür köməyi göstərməyə hazırıq”, - deyib.

Donald Tusk Türkiyənin regional sabitliyi təmin etmək potensialına inandığını bildirib: “Prezident Ərdoğana açıq şəkildə çatdırdım ki, Türkiyə sülh prosesində ən böyük məsuliyyəti öz üzərinə götürməli, bölgəmizdə sabitlik və təhlükəsizliyi təmin etməlidir”. O, Ərdoğanın gələn ay Varşavaya səfər edəcəyini də açıqlayıb.

Aİ-nin Türkiyəyə münasibəti ilə bağlı tənqidləri təkrarlayan Macarıstandakı Mathias Korvinus Kollegiyasında qonaq olan alim Şuay Nilhan Açıkalın Polşanın Avropada təhlükəsizlik dinamikasında getdikcə daha əhəmiyyətli bir aktyora çevrildiyini və Türkiyə ilə daha sıx strateji əməkdaşlıq etdiyini vurğulayıb: “Son beş-altı il ərzində Polşa ABŞ-dan, xüsusən də müdafiə və təhlükəsizlik sahələrində asılılığını azaltmağa çalışıb. Türkiyə bu prosesdə kritik tərəfdaş olub və Polşa Türkiyə ilə əhatəli müdafiə sənayesi müqaviləsi imzalayan ilk NATO ölkəsidir. Polşanın Aİ daxilindəki siyasətləri əhəmiyyətli dərəcədə dəyişib.

 Aİ-nin Ukraynaya qeyri-məhdud hərbi yardımı uzunmüddətli çıxışlmaz təhlükəli bir dalan yarada bilər. Polşanın son illərdəki siyasi oriyentasiyasını anlamaq üçün bu prosesi daha geniş kontekstdə nəzərdən keçirmək lazımdır. Eyni zamanda, biz Polşanın Türkiyəyə yanaşmasında getdikcə məsafə qət edildiyini görməliyik.

Polşanın Aİ daxilindəki siyasətləri Qərbi Avropa ölkələrinin siyasətindən getdikcə daha çox fərqlənəcək.

Türkiyənin Aİ üzvlüyünə açıq dəstəyi çox vacibdir. Polşanın Türkiyənin üzvlüyünü güclü müdafiə etməsi onu göstərir ki, bu iki ölkə Avropa daxilində strateji və təhlükəsizlik məsələlərində getdikcə daha çox birgə hərəkət edir”.

D.Tusk Polşanın Türkiyənin Aİ üzvlüyünə verdiyi dəstəyi bir daha təkrar edərək "Ümid edirik ki, Türkiyənin Aİ-yə üzvlük prosesi artıq daha real və konkret hədəfə çevrilib. Biz Türkiyəni hər zaman dəstəkləmişik və bundan sonra da dəstəkləyəcəyik" deyib.

İki lider ticarət və müdafiə sahəsində əməkdaşlığın gücləndirilməsini də müzakirə ediblər. Tusk iki ölkə arasında ticarət həcminin 12 milyard dolları keçdiyini və hədəfin bu rəqəmi 15 milyard dollara çatdırmaq olduğunu bildirib.

Polşa və Türkiyə yüksək sürətli qatar şəbəkəsi də daxil olmaqla, birgə infrastruktur layihələri üzərində işləyir.

Donald Tusk Rusiya-Ukrayna sərhədində mümkün atəşkəsdən sonra sabitliyin təmin edilməsində NATO və Avropa əməkdaşlığının vacibliyini və Türkiyənin bu prosesdə rolunun mühüm ola biləcəyini vurğulayıb.