Ukrayna və Rusiya üç ildən çox müddətdən sonra ilk birbaşa sülh danışıqları üçün bu gün İstanbulda görüşməyə hazırlaşır.
Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski Türkiyəyə səfər etdi, amma Rusiya prezidenti Vladimir Putinin birbaşa danışıqlar təklifinə rədd cavabı aldığı üçün görüşlərdə iştirak etməyəcəyini bildirdi.
2022-ci ilin fevralında Rusiyanın hərbi əməliyyatlara başlamasından bəri on minlərlə insan həlak olub və Moskva ordusu Ukrayna ərazisinin təxminən beşdə birinə nəzarət edir.
İstanbul danışıqları haqqında məlum olanlar:
Danışıqlar nə vaxt keçiriləcək?
Türkiyə Xarici İşlər Nazirliyindən bir mənbənin verdiyi məlumata görə, Rusiya, Ukrayna və Türkiyə nümayəndə heyətləri arasında üçtərəfli görüş ilkin olaraq 0930 GMT-də planlaşdırıldı. Lakin rəsmilər vaxtın dəyişə biləcəyini bildirdilər.
Bundan əvvəl ABŞ Dövlət Katibi Marko Rubio Türkiyə və Ukrayna həmkarları Hakan Fidan və Andriy Sybiqa ilə bir saatlıq görüş keçirib. Ukrayna nümayəndə heyətinin rəhbəri, müdafiə naziri Rustem Umerov da toplantıda iştirak edib.
Ayrıca, ABŞ Dövlət Departamentinin siyasət planlaşdırma rəhbəri Maykl Anton Rusiya nümayəndə heyəti ilə görüşməli idi. Putin keçən həftə sonu danışıqları mayın 15-i üçün təklif etsə də, Kreml bir neçə gün kimlərin iştirak edəcəyini və təfərrüatları açıqlamaqdan imtina edib.
Rusiya nümayəndə heyəti mayın 15-də İstanbula nisbətən aşağı səviyyəli bir heyətlə gəlib, bu da Zelenskinin daha kiçik bir komanda göndərməsinə səbəb olub.
Kimlərin iştirak edəcəyi gözlənilir?
Rusiya tərəfinə Putinin sərt mövqeli köməkçisi və keçmiş mədəniyyət naziri Vladimir Medinski rəhbərlik edir. Kreml üç digər nümayəndəni də təyin edib: Xarici işlər nazirinin müavini Mixail Qaluzin, müdafiə nazirinin müavini Aleksandr Fomin və Rusiyanın GRU hərbi kəşfiyyat agentliyinin direktoru İqor Kostyukov.
Zelenski mayın 15-də Rusiyanın nümayəndələrinin səviyyəsini tənqid edərək, bunun Moskvanın müharibəni bitirmək üçün ciddi olmadığının göstəricisi olduğunu bildirib. Xarici işlər naziri Sergey Lavrov və ya Kreml xarici siyasət köməkçisi Yuri Uşakov kimi yüksək səviyyəli diplomatlar İstanbulda deyil.
Ukrayna nümayəndə heyətinə Krım mənşəli və Moskva ilə diplomatiya, əsir mübadiləsi və 2022-ci il Qara Dəniz taxıl sazişi kimi məsələlərdə iştirak etmiş Umerov rəhbərlik edəcək. Ona xarici işlər nazirinin müavini Serhiy Kyslytsya, Təhlükəsizlik Xidmətinin müavini Oleksandr Poklad və Baş Qərargah rəisinin müavini Oleksiy Şevçenko daxil olmaqla təxminən on iki nazir müavini və hərbi rəsmilər qoşulacaq.
ABŞ-ın yüksək səviyyəli diplomatı da danışıqlara dəstək vermək üçün İstanbula uçub, lakin o, danışıqlara qatılmayacaq.
Tərəflərin mövqeyi nədir?
Zelenski bildirib ki, onun komandası müttəfiqləri və Vaşinqton tərəfindən təklif olunan şərtsiz atəşkəs məsələsini müzakirə etmək mandatına malikdir. Rusiya isə bu təklifi dəfələrlə rədd edərək, atəşkəs razılaşmasından əvvəl bir sıra məsələlərin həll edilməli olduğunu vurğulayıb.
Bundan əlavə, Kiyev və Moskva arasındakı əsas fərqlər hələ də həll olunmayıb. Rusiya danışıqların münaqişənin "əsas səbəblərini", o cümlədən Ukraynanın "denazifikasiyası" və demilitarizasiyasını əhatə etməli olduğunda israr edir. Bu, Moskvanın işğalı əsaslandırmaq üçün istifadə etdiyi qeyri-müəyyən terminlərdir.
Rusiya həmçinin Ukraynanın Rusiya qoşunları tərəfindən işğal edilmiş ərazilərdən imtina etməli olduğunu təkrar edir. Kiyev isə öz ərazilərini Rusiya kimi tanımayacağını bildirir, baxmayaraq ki, Zelenski Ukraynanın bu əraziləri yalnız diplomatik yollarla geri qaytara biləcəyini qəbul edib.
Gözləntilər nədir?
ABŞ prezidenti Donald Tramp İstanbulda irəliləyişin ehtimalının az olduğunu etiraf edərək, müharibənin sona çatması üçün Putin ilə görüşənədək heç bir irəliləyiş olmayacağını bildirib. Rubio da danışıqlardan "yüksək gözləntiləri" olmadığını deyib.
Moskvanın baş danışıqları İstanbulda "mümkün kompromisləri" müzakirə etməyə hazır olduğunu bildirib. "Təəssüf ki, onlar real danışıqları çox ciddi qəbul etmirlər", -Zelenski Ərdoğanla görüşdən sonra jurnalistlərə bildirib.
Niyə Türkiyə?
NATO üzvü Türkiyə münaqişə başladığından bəri həm Ukrayna, həm də Rusiya ilə yaxşı münasibətləri qorumağa çalışıb və iki dəfə müharibə ilə bağlı danışıqlara ev sahibliyi edib.
