Plani për të zhvilluar zonën kontroverse E1 në Bregun Perëndimor të pushtuar është rikthyer në lëvizje. Nëse ky plan miratohet, do ta ndajë më tej territorin palestinez dhe do të minojë qëndrueshmërinë e çdo shteti të ardhshëm palestinez.

Më herët këtë javë, gazeta Haaretz raportoi se autoritetet izraelite kanë avancuar zyrtarisht planet për vendbanime në E1, pas vitesh presioni ndërkombëtar që i ka mbajtur pezull këto plane. Me rikthimin e E1 në agjendë, krahas propozimeve për mbi 7.000 shtëpi të reja të kolonëve hebrenj të paligjshëm, kritikët paralajmërojnë se ky hap shënon një përshpejtim të rrezikshëm të politikave aneksuese.

Sipas Haaretz, zyra qendrore e planifikimit në Administratën Civile, dega e ushtrisë izraelite përgjegjëse për administrimin e Bregut Perëndimor të pushtuar, pritet të diskutojë çështjen së shpejti.

Çfarë është E1?

East 1, e njohur më mirë si zona E1, ndodhet midis vendbanimit të paligjshëm izraelit Ma’ale Adumim dhe Jeruzalemit Lindor të pushtuar. Planet për ndërtim në E1 u nisën nga kryeministri Yitzhak Rabin në vitet 1990, por që nga viti 2005 kanë qenë periodikisht të ngrira. Zona shtrihet në një sipërfaqe prej mbi 12 kilometra katrorë.

E vendosur në një korridor qendror kyç të Bregut Perëndimor, kjo zonë është parë prej kohësh si thelbësore për përpjekjet e Izraelit për të konsoliduar kontrollin mbi “Jeruzalemin e madh”, ndërsa për palestinezët dhe një pjesë të madhe të bashkësisë ndërkombëtare, ajo përfaqëson një vijë të kuqe.

Qendra e Jeruzalemit për Çështje Publike (JCPA), një një qendër kërkimore izraelite, pretendon se ndërtimi në E1 është i nevojshëm për të garantuar sigurinë e Ma’ale Adumim dhe për të shmangur “izolimin” e tij. Por analistët palestinezë e shohin këtë si pjesë të një projekti politik më të gjerë.

Sipas The Times of Israel, qeveria po avancon paralelisht disa projekte, përfshirë 7.000 shtëpi të reja të kolonëve, infrastrukturë rrugore, rrugë anashkalimi për të lidhur vendbanimet hebraike duke devijuar trafikun palestinez, si dhe zgjerimin e Ma’ale Adumim.

Sipas një analize të Al-Shabaka të titulluar “Fushata e Aneksimit të Izraelit”, zona E1 është “qendrore për fragmentimin gjeopolitik të Bregut Perëndimor”. 

Zhvillimi i saj do të shkëpuste Jeruzalemin Lindor nga territoret palestineze dhe do të forconte një unazë izraelite përreth qytetit, duke minuar çdo pretendim palestinez për të pasur kryeqytetin e ardhshëm atje.

Haaretz shkruan se në maj, ministri i Financave Bezalel Smotrich, gjatë një konference mbi vendbanimet të mbajtur nga Makor Rishon, deklaroi se kabineti i sigurisë do të miratonte ndërtimet në E1. 

Ai tha se kjo temë ka qenë në diskutim prej vitesh dhe se qeveria është gati ta miratojë planin.

"Ne tashmë po punojmë profesionalisht mbi të", u shpreh ministri i djathtë. "Kjo është mënyra për ta vrarë shtetin palestinez de facto. Me ndihmën e Zotit, (Izraeli) do të ketë (sovranitet izraelit në Bregun Perëndimor të pushtuar) gjatë këtij mandati."

Çështja

Nëse plani zhvillimor miratohet, E1 do të ndajë Bregun Perëndimor të pushtuar në dy pjesë. 

Lëvizja e palestinezëve mes qyteteve veriore si Ramallah dhe zonave jugore si Bethlehem apo Hebron do të varet atëherë nga rrugët e kontrolluara nga Izraeli.

E1 është gjithashtu shtëpia e komuniteteve beduine palestineze, si Khan al-Ahmar, të cilat rrezikojnë të zhvendosen me forcë nëse plani ecën përpara. Çdo plan për prishjen e banesave të këtyre komuniteteve është sfiduar tashmë si në gjykatat izraelite, ashtu edhe në ato ndërkombëtare.

Komuniteti ndërkombëtar

Bashkësia ndërkombëtare e dënon ashpër planin E1 të Izraelit.

Në një deklaratë të datës 15 korrik 2025, Ministria për Evropën dhe Punët e Jashtme të Francës paralajmëroi se ky projekt është “i paligjshëm sipas të drejtës ndërkombëtare” dhe “do ta izolojë më tej Jeruzalemin Lindor të pushtuar duke e ndarë atë nga Bregu Perëndimor”, gjë që rrezikon zgjidhjen me dy shtete, sipas France Diplomatie.

BE-ja, OKB-ja dhe administratat e njëpasnjëshme amerikane kanë shprehur shqetësim për çështjen E1 prej dekadash. 

Kjo sjell shqetësime të mëdha se nëse ndërtimet fillojnë, do të shkatërronte në mënyrë efektive shpresat e fundit të një shteti të qëndrueshëm palestinez.