Кога Тајланд и Камбоџа се судрија по должината на нивната спорна граница на крајот на јуни, аналитичарите брзо утврдија дека тензиите потекнуваат од колонијалното наследство на западните сили, главно Французите и Британците, кои некогаш доминираа во регионот.

Само неколку недели претходно, во мај, соседните Индија и Пакистан имаа шестдневен конфликт околу спорниот регион Џаму и Кашмир. И тоа е наследство на колонијализмот: обете земји некогаш биле дел од Британска Индија, а нивните граници биле обликувани од империјални картографи.

Линијата Радклиф, именувана по британскиот адвокат Сирил Радклиф, го подели потконтинентот на два расцепкани соседи кои војувале четири пати околу спорната територија за седум децении.

Исто како и во Азија, колонијалните отпечатоци од прсти се наоѓаат низ поголемиот дел од модерната карта на светот.

Од Америка до Африка и Блискиот Исток, многу граници не беа исцртани од жителите на земјите, туку од далечни сили, Франција, Велика Британија, Шпанија, Италија, Холандија, кои беа помалку заинтересирани за етничка или културна кохезија отколку за империјална практичност.

Произволната природа на африканските граници покрај турбулентните граници на Блискиот Исток, исто така, го должи своето постоење на британските, француските, холандските, италијанските и шпанските колонијалистички проекти од Мароко до Ирак, Кувајт, Еритреја и Јужна Африка (Јужноафриканска Република).

Меѓу другите западни колонијалистички сили, Британците и Французите, двете постојани членки на Советот за безбедност на ОН, одиграа позначајна улога во исцртувањето на меѓународните граници.

„Англо-француското резбање на колонијалниот простор е значајно географско наследство: речиси 40 проценти од целата должина на денешните меѓународни граници биле исцртани од Велика Британија и Франција“, напиша Вилијам Ф. С. Мајлс, американски академик во својата критичка книга „Лузни од поделбата: Постколонијални наследства во француските и британските гранични зони“.

Мајлс не беше достапен за коментар, бидејќи моментално патува низ Западните Инди, еден од регионите опфатени во неговата книга. Сепак, тој посочи дека ќе придонесе со поглавје во претстојната енциклопедија за граничните области, која ќе се занимава со спорот меѓу Тајланд и Камбоџа.

Како што покажуваат неодамнешните тајландско-камбоџански престрелки, многу граници се нацртани со мала грижа за локалното население, а камоли за нивните социјални, економски или културни предели. Античките места како храмот Преах Вихер биле преполовени или спорни, оставајќи ги граничните зони во речиси постојана состојба на тензија.

„Меѓународните граници носат значаен колонијален багаж, особено во региони како Африка, Азија, Блискиот Исток и Америка. Современата политичка карта на светот е во голема мера наследство од европскиот колонијализам, а овие граници продолжуваат да влијаат врз конфликтите, идентитетите и структурите на управување денес“, вели Абдинор Дахир, сомалиски политички аналитичар, за ТРТ Ворлд.

Парцелација на југоисточна Азија

Колонијалните демаркации оставија длабоки лузни низ југоисточна Азија.

Судирот меѓу Тајланд и Камбоџа е „жив потсетник за тоа како овие наследени демаркации продолжуваат да предизвикуваат триење“, вели Софал Ир, вонреден професор на Факултетот за глобален менаџмент Тандерберд на Државниот универзитет во Аризона.

„Многу од границите во овој регион ги цртале колонијалните сили, особено Французите и Британците, без локално учество, честопати потпирајќи се на застарени или неконзистентни мапи и не успевајќи да ги одразат реалностите на географијата, етничката припадност или локалното управување“, вели тој за ТРТ Ворлд.

Спорот околу храмот Преах Вихер произлегува од француските колонијални мапи од почетокот на 20 век, вели Ир. 

Иако Меѓународниот суд на правдата го додели храмот на Камбоџа во 1962 година, околното земјиште останува спорно, додава тој.

„Оваа двосмисленост не е единствена. Колонијалното создавање граници честопати ги игнорираше функционалните граници што ги користеле локалните заедници со векови, создавајќи преклопувачки барања и латентни тензии што можат да еруптираат кога политичките услови се влошуваат“, вели тој.

Ефектите одат подалеку од географијата. „Западните колонијалистички дизајни институционализираа асиметрии во правната и воената моќ“, вели Ир.

Тој додава дека Тајланд, кој ја избегна колонизацијата, има тенденција да ја гледа својата историска улога во регионот низ призма на заштита на суверенитетот, додека Камбоџа, која излегува од децении конфликти и надворешна доминација, често ги толкува тајландските постапки како неоимперијално пречекорување.

„Овие различни историски наративи го зголемуваат меѓусебното сомневање и ја намалуваат довербата потребна за конструктивно управување со кризи“, додава тој, забележувајќи дека границите од колонијалната ера вградувале не само физички линии, туку и искривена динамика на моќ и оспорени национални идентитети.

„Ако ова не се реши преку трајни правни механизми, одржлива дипломатија и регионална координација, духовите на колонијализмот ќе продолжат да ја прогонуваат геополитиката на Југоисточна Азија“, предупредува Ир.

Поделба на Африка

Освен во југоисточна Азија, колонијалистичките планови, исто така, во голема мера ги поделија заедниците низ големиот африкански континент богат со ресурси.

38-те крајбрежни и островски земји на Африка во голема мера за развојот се потпираат на поморските индустрии, од енергија до риболов. Сепак, многу од нивните морски граници, нацртани за време на колонијалното владеење, сè уште го обликуваат пристапот до ресурсите и безбедноста денес.

Најсовремените африкански граници се „директни производи“ на западните колонијалистички проекти низ целиот континент, вели Дахир, генерален директор на „Талофорд Консалтинг“.

„Овие граници беа наметнати без согласност, придонес или дејствување на африканските популации, честопати делејќи ги заедниците без да се земе предвид претколонијалната општествена организација или долгорочниот развој“, вели тој.

Примери има во изобилство.

Масаите беа поделени помеѓу Кенија и Танзанија. Сомалискиот народ беше поделен помеѓу Етиопија, Кенија и Сомалија. Во меѓувреме, ривалските етнички групи честопати биле принудени да живеат под заеднички колонијални, а подоцна и независни држави, според Дахир.

Овие одлуки го посеале семето на кризи на идентитет.

„Многу современи африкански нации, вклучувајќи ги Нигерија, Демократска Република Конго и Судан, се спој на различни групи без претходен заеднички политички идентитет, што доведе до постојани внатрешни тензии.“

Додека домородното население ја плаќало цената, колонијалните сили се збогатувале. 

„Тие ја поделија Африка за да им послужи на нивните економски интереси, екстракција на ресурси, административна погодност и геополитичко ривалство, без да се грижат за благосостојбата на локалните заедници“, вели Дахир.

Денес во постколонијалното доба, овие поделби продолжуваат да предизвикуваат тензии. Африка останува дом на непропорционален број конфликти поврзани со границите, од кои многу произлегуваат директно од демаркациите од колонијалната ера.

Плодна почва за конфликт, сепаратизам

Произволните западни дизајни на границите создадоа плодна почва не само за гранични конфликти, туку и за сепаратизам и екстремизам низ земјите кои доживеале колонијалистичко владеење.

Влијанието на дизајните на западните колонијални граници е јасно низ војните во Африка во последните децении, како и во нејзините граѓански војни, давајќи бројни примери.

Дахир го привлекува вниманието кон војната меѓу Етиопија и Сомалија од 1977 година, која беше вкоренета во британско-италијанската колонијална распределба, која регионот Огаден, со сомалиско мнозинство, ѝ го додели на Етиопија. 

Конфликтот меѓу Еритреја и Етиопија од 1998 до 2000 година беше предизвикан од спорните колонијални граници повлечени помеѓу поранешната колонија на Италија и империјалната територија на Етиопија.

„Овие конфликти го одразуваат трајното сфаќање дека колонијалните граници неправедно ги поделија етничките групи или ги занемарија претходно постоечките политички ентитети. Покрај тоа, многу граници се пресекуваат со области богати со ресурси, како што се нафтата во Судан и Јужен Судан или минералите во ДР Конго, што дополнително ги поттикнува споровите“, вели тој.

Колонијалните линии, исто така, станаа повици за собирање на сепаратистичките движења.

„Региони како Амбазонија (Јужен Камерун), Западна Сахара и Сомалиленд (во Сомалија) бараат независност врз основа на тоа што биле администрирани под различни колонијални сили и па поради тоа би требале да воспостават суверени држави врз основа на тие историски граници“, вели Дахир.

Извор: ТРТ Ворлд