Денеска се навршуваат 24 години од потпишувањето на Охридскиот рамковен договор, со кој беше ставен крај на вооружениот конфликт во земјата.

Воениот конфликт од 2001 година започна на почетокот од годината, меѓу Ослободителната народна армија (ОНА) и безбедносните сили на Република Македонија.

Конфликтот продолжи во поголем дел од 2001 година, а заврши со потпишувањето на Охридскиот рамковен договор во август истата година, со кој беа унапредени правата, првенствено на Албанците, но и на другите немнозински етнички заедници во земјата (Турци, Бошњаци, Срби, Власи и Роми).

Првиот Устав донесен по осамостојувањето од Југославија донесе одредени ограничувања на правата на другите заедници во земјата, особено на Албанците.

Албанците, барајќи право на високо образование на својот мајчин јазик, во 1994 година основаа свој универзитет. Ова движење не беше поддржано од тогашната Влада и зградата на универзитетот беше урната од полицијата. Во судирот што изби едно лице загина, а голем број луѓе беа повредени.

Албанците, кои инсистираа да се користи и албанското знаме, во 1997 година ставија свои знамиња на општинските згради во Гостивар и Тетово, каде што живеат во голем број. Но владините претставници го прогласија за незаконско ставањето на знамињата и ги симнаа. Полициската интервенција доведе до нови апсења и смртни случаи.

Патот што водеше до Охридскиот договор

Внатрешните превирања почнаа со напад на група вооружени Албанци врз полициската станица во селото Теарце во градот Тетово на северозападот на земјата на 22 јануари. Еден полицаец го загуби животот, а тројца полицајци беа повредени. Групата наречена Ослободителна национална армија (ОНА) ја презеде одговорноста за нападот.

Судирите продолжија и во другите градови во земјата со различен интензитет во текот на пролетните месеци.

Генерален договор за прекин на огнот беше постигнат на 5 јули, со посредство на Организацијата за безбедност и соработка во Европа (ОБСЕ) и НАТО. Потоа двете страни повеќепати го прекршија договорот.

Во настаните меѓу 22 јануари и 12 ноември 2001 година стотици луѓе од двете страни ги загубија животите, а десетици илјади се раселија.

Судири избувнаа и во северниот и северозападниот дел на земјата, како и во околината на главниот град Скопје. Насилни инциденти се случија во различни градови во земјата.

Охридски рамковен договор

На 13 август 2001 година најголемите политички партии во земјата, заедно со претставниците на Европската Унија (ЕУ) и на Соединетите Американски Држави (САД), го потпишаа Охридскиот рамковен договор, со што се стави крај на внатрешните превирања.

Со Договорот се стави крај на конфликтот и се поставија темелите за зголемување на правата на етничките Албанци во земјата.

Во Договорот, покрај тоа што албанскиот јазик стана службен јазик, беа опфатени и развојот на локалните самоуправи, недискриминацијата, правичната застапеност, спроведувањето на посебните собраниски процедури за прашања, како што се јазикот, културата, образованието и симболите.

Со Законот за употреба на јазиците одобрен од Собранието на Северна Македонија на 11 јануари 2018 година, со кој се предвидува албанскиот јазик да биде официјален јазик покрај македонскиот, тој стана втор официјален јазик во државата на 15 јануари 2019 година.

Одлучено е и јазикот што го говорат повеќе од 20 отсто од населението во кој било град во земјата, освен македонскиот, да биде службен јазик.

Во контекст на имплементацијата на договорот, во 2004 година беше формиран Секретаријат за спроведување на Охридскиот рамковен договор, кој функционираше во рамките на Владата. Потоа Секретаријатот се трансформира во Министерство за политички систем и односи меѓу заедниците.

Со промените направени минатата година, Министерството беше преименувано во Министерство за односи меѓу заедниците.

Турците во Охридскиот договор

Турците, кои сочинуваат околу четири отсто од населението во земјата, велат дека „не им се дадени доволни права“ и покрај тоа што поминаа 23 години од Договорот.

Турците во Северна Македонија, кои се сметаат себеси за државотворни, сакаат да бидат позастапени на државно ниво, особено во локалната администрација.

Турците како „трета по големина заедница во Северна Македонија“ нагласуваат дека Охридскиот договор треба да се ревидира и дека во него треба да се вклучат и Турците.

-Демографска структура

Според пописот на населението, домаќинствата и становите спроведен во септември 2021 година во Северна Македонија, беше објавено дека населението на земјата брои 1 милион 836 илјади 713 жители.

Официјалните бројки покажаа дека Македонците сочинуваат 58,44 проценти од населението, Албанците 24,3 проценти, Турците 3,86 проценти, Ромите 2,53 проценти, Србите 1,3 проценти, Бошњаците 0,87 проценти и Власите 0,47 проценти.

Во другата категорија, која вклучува различни етнички елементи, населението е евидентирано како 1,03 проценти, а оние чии податоци се добиени од административни извори во пописот, се евидентирани како 7,2 проценти.

Претходниот попис на населението во земјата е спроведен во 2002 година.

Извор: АА