Едно тивко летно утро во 1945 година, 13-годишниот Теруми Танака читал книга, целосно несвесен дека, во трепкање со око, заслепувачка светлина и жежок оган ќе го срушат неговиот свет засекогаш.

„Прво го слушнав гласното рикање на летачкиот бомбардер“, се сеќава Танака, тогашен ученик во прва година средно училиште, кога САД фрлија атомска бомба врз Нагасаки.

„Станав и отидов до прозорецот да го погледнам небото... Потоа, се рашири огромна светлина. Сè стана бело. Немаше звук, само светлина. Истрчав по скалите и легнав на подот, покривајќи ги очите и ушите. После тоа, ја изгубив свеста.“

На 6 август пред осумдесет години, Соединетите Држави ја фрлија атомската бомба „Мало момче“ врз јапонскиот град Хирошима. Три дена подоцна, втора бомба, „Дебелиот човек“, беше детонирана над Нагасаки.

Танака, сега 92-годишен и добитник на Нобелова награда за мир, е еден од ретките преостанати хибакуша: преживеани од американските атомски бомбардирања на Хирошима и Нагасаки на 6 и 9 август 1945 година.

Три дена пред ужасот раскажан од Танака, Хирошима ја доживеа истата судбина. До ден-денес, ова остануваат единствените нуклеарни напади извршени во историјата на војувањето.

Заедно, двете бомби- „Малото момче“ и „Дебелиот човек“ убија околу 250.000 луѓе и оставија доживотна траума кај преживеаните, од кои многумина беа замолчени од болести предизвикани од зрачење или социјална исклученост.

И сепак, 80 години подоцна, Соединетите Држави никогаш не се извинија.

Уште полошо, официјалните наративи - вклучително и оние од Обединетите нации - сè уште не го именуваат актерот. „Атомските бомби паднаа врз Хирошима и Нагасаки“, велат тие, како бомбите сами да паднале.

Тоа е лингвистички трик што одразува пошироко одбивање на соочување со она што многу експерти денес го тврдат дека не е само чин на масовно убиство, туку и воено злосторство.

Неказнето извршување на злосторства 

Не е изненадувачки што атомските бомбардирања никогаш не беа изнесени пред суд, бидејќи САД беа сторителите.

По Втората светска војна, Вашингтон беше и судија и победник на судењата во Токио, додека неговите сопствени дејствија, вклучително и бомбардирањето на Токио и употребата на нуклеарно оружје, избегнаа детелна контрола.

Сè поголем број правни научници, вклучително и поранешни претставници на ОН, тврдат дека атомските бомбардирања на Хирошима и Нагасаки би претставувале воени злосторства според денешните правни стандарди.

Експертите по меѓународно право и историја забележуваат дека бомбардирањето на Хирошима им дало приоритет на масовните цивилни смртни случаи, а уништувањето на воените цели служело како секундарно оправдување.

Денес, таков чин би се сметал за тешко кршење на меѓународното хуманитарно право, кршејќи ги принципите на дистинкција, пропорционалност и претпазливост како што се кодифицирани во Протоколот.

Анализите на Меѓународниот комитет на Црвениот крст (МКЦК) и Меѓународното здружение на адвокати против нуклеарно оружје (ИАЛАНА), исто така, потврдија дека нуклеарното оружје би ги прекршило овие принципи.

Иако овие закони беа кодифицирани по 1945 година, многу правни научници тврдат дека бомбардирањата веќе ги побивале нормите на војување во тоа време, што ги прави ретроактивно идентификувани како воени злосторства.

„Доколку Германија или Јапонија развиле и користеле атомски бомби во Втората светска војна против населените градови на победниците, судењата за воени злосторства одржани во Нирнберг или Токио сигурно ќе ја истражеле, и по секоја веројатност, ќе ја осуделе, употребата на ова оружје и ќе ги казниле одговорните службеници како воени злосторници…“, вели професорот Ричард Фалк, поранешен специјален известувач на ОН за човекови права.

Она што го прави случајот уште пострашен е сопственото оправдување на САД: да ја принудат Јапонија да се предаде и да „спасат животи“, како што тврдеше претседателот Хари Труман во тоа време.

Но овој наратив долго време го оспоруваат историчарите кои тврдеа дека Јапонија веќе е на работ на предавање и дека влегувањето на Советскиот Сојуз во војната би го запечатило.

Обликување на сеќавањето преку моќ

Експертот од Институтот за мир во Хирошима, Шота Мориуе, се согласува.

„Атомското бомбардирање го претвори градот Хирошима во пепел. Луѓето изгубија сè - своите домови, својата работа, својата храна и пред сè, своите семејства и пријатели“, вели Мориуе за ТРТ Ворлд.

„Низ Јапонија, повеќе од 100 градови беа уништени од воздушните напади на САД. Но обемот и уништувањето во Хирошима беа без преседан.“

Само во Нагасаки, околу 70.000 луѓе загинаа во петте месеци што следеа по бомбардирањето, претрпувајќи бавна, болна смрт од изгореници, болести од радијацијата и трауми.

САД успеваа некое време да го контролираат глобалниот наратив за бомбардирањата преку медиумите и образованието, како и своето геополитичко влијание. Хирошима и Нагасаки долго време се изучуваа во американските училници како стратешка одлука што ја заврши војната.

Филмовите, учебниците и комеморациите честопати ја изоставуваа човечката цена, или уште полошо, ја оправдуваа.

Оваа способност да се дефинира што е правда, што се етикетира како злосторство и кој се смета за одговорен е форма на привилегија, онаа што го заштити Вашингтон во 1945 година и му овозможи на Израел неказнето да ја бомбардира Газа во 2025 година.

Одлуката за употреба на бомбите беше водена и од длабоко расистички и дехуманизирачки ставови кон Јапонците. Тие рутински беа прикажувани како „жолти штетници“, „ржечки стаорци“ или „мајмуни“.

Ова ниво на дехуманизација беше толку распространето што осакатувањето на јапонските војници стана вообичаена практика меѓу сојузничките трупи.

Сличен јазик се користи и за Палестинците кои ционистите ги нарекуваат Амалик. Амалик е „библиски непријател на Израелците“, опишан во хебрејската Библија како нација што ги нападнала по егзодусот од Египет.

„Она што им се случи на Јапонците во Втората светска војна беше исто така етничко чистење, геноцид и воено злосторство; не само бомбардирањата на Хирошима и Нагасаки, туку и уништувањето на Токио. Јапонците поминаа низ пекол, а и ние поминуваме низ пекол“, вели Валид Али Сијам, палестински амбасадор во Јапонија.

Секој што верува дека Израел едноставно се бори против Хамас не го разбира статус- кво, додава тој.

„Израел етнички ги чисти Палестинците; врши геноцид во Палестина“, вели тој за ТРТ Ворлд.

Историјата, за жал, се повторува, како што вели тој.

Се проценува дека она што паднало врз Газа од 2003 година до денес се над 90.000 тони бомби. Радијацијата од овие бомби ја надминува онаа на Хирошима и Нагасаки. А ефектите денес се можеби шест или седум пати полоши од тие бомбардирања, според него.

Одбивање на молчењето

Но и во Газа и во Хирошима-Нагасаки, преживеаните одбиваат молчење.

Активистите поминаа децении зборувајќи. Антинуклеарните кампањи, особено предводени од Хибакуша, доведоа до Договорот за забрана на нуклеарно оружје (TПНВ) во 2017 година.

Помладите генерации, особено на Глобалниот Југ, сè повеќе ги доведуваат во прашање доминантните западни наративи за „праведни војни“ и „нужно насилство“.

Но ништо од тоа не го менува фактот дека, на секоја годишнина, САД молчат. Без извинување. Без признание за злосторството. Само истата тивка импликација дека целта ги оправдува средствата и дека изгубените цивилни животи беа несреќната цена на победата.

„Прво и најважно, Хирошима нè потсетува на незамисливата човечка цена на нуклеарното војување. Смртните случаи, повредите и долгорочното страдање не беа апстрактна статистика. Тие беа деца, родители, работници и студенти“, вели Мориуе.

„Бомбата уништи животи, семејства и генерации што доаѓаат“, додава тој.

Како што последните преживеани како Танака стареат, ризикот е да се заборави неправдата. Да се сеќаваме на Хирошима искрено не значи само да тагуваме. Тоа значи да се спротивставиме на слични неправди.

„Ова е град кој направи свесен избор да не се задржува на одмазда или гнев, туку да се фокусира на сеќавање, лекување и дипломатија“, вели Мориуе.

„Правејќи го тоа, Хирошима стана жива порака до светот. Никогаш повеќе Хирошима.“

Извор: ТРТ Ворлд