მიუხედავად იმისა, რომ ღაზაში ჰუმანიტარული კატასტროფის მასშტაბები ფართოვდება, იზრდება დაგმობის განცხადებები სამოქალაქო საზოგადოებისა და სხვადასხვა მთავრობისგან, დასავლეთის მთავრობების ჩათვლით, რომლებიც აქამდე თავს იკავებდნენ მკაცრი კრიტიკისგან.

დიდ ბრიტანეთში საგარეო საქმეთა მინისტრმა დევიდ ლამიმ გააკეთა განცხადებები, რომლებმაც ეჭვქვეშ დააყენეს დიდი ბრიტანეთის დამოკიდებულება ისრაელის მიმართ. ლამიმ თქვა: "თუ აუტანელი მდგომარეობა გაგრძელდება, ჩვენ კიდევ უფრო შორს წავალთ ისრაელის მიმართ ზომების მიღებაში".

მაგრამ ნიშნავს თუ არა ეს განცხადება რეალურ ცვლილებას დიდი ბრიტანეთის საგარეო პოლიტიკაში? თუ ეს მხოლოდ სიმბოლური პოზიციის დაკავების მცდელობად შეფასდება, რომელსაც არ გააჩნია კონკრეტული და რეალური შედეგები?

შესაძლო ზომები

ისრაელელმა პროფესორმა ომერ ბარტოვმა, გენოციდის კვლევების დარგში მსოფლიოში ერთ-ერთმა წამყვანმა ექსპერტმა, New York Times-ში გამოქვეყნებულ სტატიაში დაასკვნა, რომ ისრაელი ღაზაში გენოციდს ახორციელებს.

ბრიტანელი მოსამართლე ბარონესა კენედი ბრიტანულ რადიოში იმავე დასკვნამდე მივიდა. მოსაზრება, რომ ისრაელის ომი ღაზას სექტორში გენოციდს უტოლდება, აღარ არის უჩვეულო ბრიტანულ აკადემიურ წრეებში, მედიაში, სამოქალაქო საზოგადოებაში, ასევე სამთავრობო და პოლიტიკურ წრეებში. პირად საუბრებში, პოლიტიკური და სამთავრობო ხელისუფლების უმაღლესი ეშელონების მრავალი წარმომადგენელი იზიარებს იმავე აზრს.

ისრაელის ქმედებების გამო ღაზაში არსებულ კონკრეტულ რეალობასთან დაკავშირებული ეს ფართოდ გავრცელებული შეხედულება, ბუნებრივია, დიდ ზეწოლას ახდენს დიდი ბრიტანეთის მთავრობაზე, რომ ისრაელის მიმართ მკაცრი რიტორიკა ქმედებად აქციოს.

ამ კონტექსტში შესაძლებელია მთელი რიგი კონკრეტული ნაბიჯების გადადგმა. ეს ნაბიჯები მერყეობს სიმბოლური ნაბიჯებიდან მნიშვნელოვან იურიდიულ და დიპლომატიურ ზომებამდე:

* იარაღის ექსპორტის შეჩერება: დღემდე დიდმა ბრიტანეთმა ისრაელს ასობით მილიონი ფუნტის ღირებულების იარაღის ლიცენზია მისცა. გასულ წელს ამ ლიცენზიების მნიშვნელოვანი ნაწილი შეჩერდა და გაუქმდა, მაგრამ განსაკუთრებით F-35 ნაწილებთან დაკავშირებული მრავალი ლიცენზია კვლავ ძალაშია. ამ ლიცენზიების შეჩერება ან გაუქმება დიპლომატიური ზეწოლის თვალსაზრისით მნიშვნელოვანი ექნება, თუმცა უპრეცედენტო არ იქნება.

* საერთაშორისო სამართლებრივი გამოძიებების უფრო ძლიერი მხარდაჭერა: დიდ ბრიტანეთს შეუძლია მეტი საჯარო მხარდაჭერა გამოუცხადოს სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლოს (ICC), რომელიც ბოლო თვეებში არაჩვეულებრივი ზეწოლის ქვეშ იმყოფება. გარდა ამისა, დიდმა ბრიტანეთმა უნდა გამოაქვეყნოს თავისი ოფიციალური იურიდიული მოსაზრება პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციის უკანონობის შესახებ მართლმსაჯულების საერთაშორისო სასამართლოს (ICJ) გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებით; ეს არის საკითხი, რომელიც 100-ზე მეტმა ბრიტანელმა პარლამენტარმა ცოტა ხნის წინ მოითხოვა. მაგრამ ამაზე მეტიც, დიდ ბრიტანეთს შეუძლია საჯაროდ შეუერთდეს სამხრეთ აფრიკის სარჩელს ICJ-ში, რომელიც ისრაელს გენოციდში ადანაშაულებს. ასეთი გზავნილი დიდ ზეწოლას მოახდენს ისრაელის პოლიტიკურ ისტებლიშმენტზე.

* ისრაელის რადიკალ მინისტრებზე და ჩასახლებულთა ჯგუფებზე დამატებითი სანქციები: იმის გათვალისწინებით, რომ იზრდება საერთაშორისო შეშფოთება ექსტრემისტული მემარჯვენე მინისტრების როლზე ძალადობის წაქეზებაში, დიდ ბრიტანეთს შეუძლია გადადგას შემდგომი ნაბიჯები ითამარ ბენ გვირისა და ბეზალელ სმოტრიჩის გარდა ბენიამინ ნეთანიაჰუს მთავრობის სხვა მინისტრების სანქციების სიაში შეყვანის მიმართულებით.

განსაკუთრებით თავდაცვისა და საგარეო საქმეთა მინისტრების სანქცირება, მათი მზარდი ომის მომხრე და ულტრამემარჯვენე რიტორიკის გამო, იქნება მკაფიო გზავნილი. რაც შეეხება ჩასახლებულთა ჯგუფებს ოკუპირებულ დასავლეთ სანაპიროზე, ბრიტანული კანონმდებლობისა და პოლიტიკის მიხედვით, ყველა დასახლების საქმიანობა უკანონოა. ამ ჯგუფებთან ნებისმიერი სახის ურთიერთქმედება შეიძლება ჩაითვალოს სანქციების დამკისრებელ დანაშაულად. მაგრამ ამჟამინდელ ვითარებაში ბრიტანულ საქველმოქმედო ორგანიზაციებს დასახლებებისთვის შემოწირულობების შეგროვების უფლება აქვთ.

* პალესტინის აღიარება: ეს ნაბიჯი, რომელსაც დიდი ხანია ლეიბორისტულ პარტიაში და ევროპის სხვა დედაქალაქებში უჭერენ მხარს, შეიძლება იყოს როგორც სიმბოლური, ასევე იურიდიული მნიშვნელობის მატარებელი.

* დასახლებების პროდუქციის აკრძალვა: მიუხედავად იმისა, რომ დიდი ბრიტანეთი მოითხოვს ისრაელის დასახლებებიდან მიღებული პროდუქციის ეტიკეტირებას, მას შეუძლია სრული აკრძალვა დააწესოს ირლანდიაში დანერგილი ან ევროკავშირის მიერ შემოთავაზებული მოდელების მიხედვით.

* სისხლისსამართლებრივი დევნა: ბრიტანეთის ხელისუფლებას შეუძლია განაცხადოს, რომ ისრაელის ოფიციალური პირების ან სამხედრო პერსონალის მიმართ შესაძლოა სისხლისსამართლებრივი დევნა დაიწყოს, მტკიცებულებების წარდგენის შემთხვევაში. (განხილულია პორტუგალიაში სამოქალაქო საზოგადოების მიერ იდენტიფიცირებული ისრაელის სამხედრო ოფიცრის საქმე)

მიუხედავად იმისა, რომ თითოეული ეს ნაბიჯი პოლიტიკურად რთულია, ის მთლიანად მოიცავს დიდი ბრიტანეთის საგარეო პოლიტიკას და მხოლოდ პოლიტიკურ ნებას მოითხოვს.

ნდობის დეფიციტი

რა თქმა უნდა, მთავარი კითხვაა: აქვს თუ არა ლონდონს ამ ნაბიჯების განხორციელების პოლიტიკური ნება? რა არის ამ თავშეკავების მიღმა?

ჯერჯერობით, არ არის ძალიან ნათელი, გამოიწვევს თუ არა ლამის გამკაცრებული რიტორიკა ისრაელის მიმართ კონკრეტულ პოლიტიკურ ცვლილებებს. მის განცხადებებს არ მოჰყოლია რაიმე სასწრაფო ქმედება და არც რაიმე ნიშანი გამოჩენილა, ყოველ შემთხვევაში, საზოგადოებისთვის.

ეს ხდება მაშინ, როცა ლეიბორისტული პარტიის ამომრჩევლებში, პარლამენტის წევრებსა და ზოგადად საზოგადოებაში არსებობს რისხვა და იმედგაცრუება ისრაელის მთავრობის ქმედებებთან დაკავშირებით პალესტინელების წინააღმდეგ, არა მხოლოდ ღაზაში ბოლო დროს, არამედ ოკუპირებულ დასავლეთ სანაპიროზეც.

თუმცა, როგორც ჩანს, ლეიბორისტული პარტიის შიგნით, რომელიც ამჟამად მართავს დიდ ბრიტანეთს, პოლიტიკური ცვლილებები, სავარაუდოდ, რამდენიმე დიდ დაბრკოლებას შეხვდება.

პირველი დაბრკოლება ჯერემი კორბინის ეპოქის მემკვიდრეობას უკავშირდება: ლეიბორისტული პარტია იმ დროს ანტისემიტიზმის ბრალდებების განხილვის გამო გააკრიტიკეს და შემდგომმა ხელმძღვანელობამ მნიშვნელოვანი ძალისხმევა გასწია ბრიტანულ ებრაულ თემთან ნდობის აღსადგენად.

მეორე დაბრკოლება არის ლონდონის ვალდებულება იმოქმედოს ვაშინგტონთან შეთანხმებულად. ლონდონში არსებობს მტკიცე რწმენა, რომ სტრატეგიული ეროვნული ინტერესები ძირითადად მოითხოვს ღრმა ალიანსს აშშ-სთან და ამ ალიანსის დაზიანებას უკიდურესად ნეგატიური შედეგები მოჰყვება დიდი ბრიტანეთისთვის.

ვაშინგტონი კი, რა თქმა უნდა, დიდ მხარდაჭერას უწევს ისრაელსა და ნეთანიაჰუს მთავრობას. ლონდონის შეშფოთება იმაში მდგომარეობს, რომ თელ-ავივის მიმართ ბრიტანეთის კრიტიკა ზედმეტად შორს წავა და ვაშინგტონთან არასაჭირო დაძაბულობას გამოიწვევს.

იმის გათვალისწინებით, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია აშშ დიდი ბრიტანეთის უსაფრთხოების არქიტექტურაში, არა მხოლოდ არაბული სამყაროსა და ახლო აღმოსავლეთის, არამედ რუსეთისა და ევროპის კონტექსტში, ძნელი არ არის იმის გაგება, თუ რატომ იქცევა ლონდონი სიფრთხილით იმ ნაბიჯებთან დაკავშირებით, რამაც შეიძლება ვაშინგტონი გააღიზიანოს.

ბოლო მიზეზი კი საკმაოდ პირადული ჩანს: ლეიბორისტული პარტიის პრემიერ-მინისტრი კირ სტარმერი განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებს დიდი ბრიტანეთისა და ისრაელის ურთიერთობებს, მიუხედავად თელ-ავივის მიერ საერთაშორისო სამართლის დარღვევისა ოკუპირებულ პალესტინის ტერიტორიებზე, ლიბანში, სირიაში ან ირანში.

მიუხედავად იმისა, რომ სტარმერის, როგორც ადამიანის უფლებათა ადვოკატის ეს პოზიცია თავდაპირველად გასაკვირი ჩანდა, ის ბოლო ორი წლის განმავლობაში არაერთხელ გახდა ნათელი. ამ კონტექსტში, პოლიტიკის ცვლილება მჭიდროდ არის დაკავშირებული არა მხოლოდ სწორ არგუმენტებთან, არამედ სტარმერის პირად რწმენასთან.

დიდი ცვლილებები ნაკლებად მოსალოდნელია

თუმცა, ბრიტანეთის მთავრობა პარლამენტში ლეიბორისტულ პარტიას ეფუძნება და ლეიბორისტული პარტიის პარლამენტის წევრების მზარდი რაოდენობა, სხვა პარტიების პარლამენტის წევრებთან ერთად, ღიად უკმაყოფილოა ბრიტანეთის ისრაელის მიმართ პოლიტიკით.

როგორც ჩანს, ეს არის დიდი ბრიტანეთის გადაწყვეტილების მამოძრავებელი ძალა, დააწესოს სანქციები ისრაელის ორ მინისტრზე (ბენ გვირი და სმოტრიჩი), კანადასთან, ნორვეგიასთან და ახალ ზელანდიასთან ერთად.

ამ თვალსაზრისით, პროგნოზირებადია, რომ უფრო მეტი სანქცია მოჰყვება, მაგრამ გაურკვეველია რა დონეზე და რამდენად ფართო იქნება ისინი. შესაძლებელია, რომ მზადდებოდეს დამატებითი ზომები სხვადასხვა ისრაელელი დასახლებულების წინააღმდეგ, მაგრამ მათი მასშტაბიც გაურკვეველია.

პალესტინის სახელმწიფოს აღიარება განსაკუთრებით ისევ ვარიანტად რჩება, იმის გათვალისწინებით, რომ ეს პოლიტიკა ლეიბორისტული პარტიის შედარებით ახლო წარსულამდე ოფიციალური ხაზი იყო; თუმცა, ამან შეიძლება შექმნას ვაშინგტონის ისეთი დაძაბულობა, რომელთანაც ლონდონს ამჟამად არ სურს შეხვედრა.

F-35 ნაწილების გაყიდვების შეწყვეტა ნაკლებად სავარაუდოა, განსაკუთრებით მას შემდეგ, რაც ბრიტანეთის მთავრობამ დიდი ძალისხმევა გასწია სასამართლოში ამ პოლიტიკის დასაცავად. რაც შეეხება სამხრეთ აფრიკის საქმეში მონაწილეობას UAD-ში, ეს დიდ პოლიტიკურ ნებას მოითხოვს, რაც, როგორც ჩანს, ამჟამად არ არსებობს.

რისკი რჩება, რომ ეს უკანასკნელი განცხადებები და დამატებითი სანქციებიც კი პოლიტიკური აღქმის მანიპულირებისკენ არის მიმართული და არა სტრუქტურული ცვლილებების მიღწევისკენ. თუ ისინი არ იქნება გამყარებული ფუნდამენტური და კონკრეტული პოლიტიკური ზომებით, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ისინი დაარწმუნებენ საზოგადოებას, რომ დიდი ბრიტანეთის ისრაელ/პალესტინის პოლიტიკაში რეალური ცვლილება მოხდა.