თურქეთის რესპუბლიკის პრეზიდენტი რეჯეფ თაიფ ერდოღანი 31 აგვისტოს - 1 სექტემბერს ჩინეთის ქალაქ ტიანძინში გაემგზავრება, რათა საპატიო სტუმრის სტატუსით დაესწროს შანხაის თანამშრომლობის ორგანიზაციის (შთო) სახელმწიფოთა მეთაურების საბჭოს 25-ე შეხვედრას. თურქეთის კომუნიკაციების დირექტორმა ბურჰანეთდინ დურანმა პარასკევს თურქულ სოციალურ მედია პლატფორმა NSosyal-ზე ერდოღანის ვიზიტის შესახებ პოსტი გამოაქვეყნა.

ეს ვიზიტი ერდოღანის პირველი მოგზაურობა იქნება ჩინეთში ხუთ წლიანი პაუზის შემდეგ. ვიზიტი ასევე ემთხვევა ანკარასა და პეკინს შორის სტრატეგიული ურთიერთობების გაძლიერების პერიოდს. ერდოღანს სამიტის ფარგლებში შტო-ს ფართო სესიაზე სიტყვით გამოსვლა და ჩინეთის პრეზიდენტ სი ძინპინთან და სხვა ლიდერებთან ორმხრივი შეხვედრების გამართვა აქვს დაგეგმილი.

მიმდინარე წლის შტო-ს სამიტს განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს გლობალური არასტაბილურობის კონტექსტში. რუსეთ-უკრაინის ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ არსებული გაურკვევლობები და აშშ-ის პრეზიდენტ დონალდ ტრამპის სატარიფო პოლიტიკის გავლენა გლობალურ ეკონომიკაზე ზრდის სამიტის მნიშვნელობას.

თურქეთის ეროვნული თავდაცვის უნივერსიტეტთან არსებული გაერთიანებული ომის ინსტიტუტის საერთაშორისო ურთიერთობების პროფესორმა მეჰმეთ ოზკანმა აღნიშნა: "თურქეთი შტო-ს სამიტში მონაწილეობით ცდილობს წარმოაჩინოს თავისი არსებობა, გააძლიეროს ორმხრივი ურთიერთობები და ჩაერთოს მრავალმხრივ თანამშრომლობაში ორგანიზაციის ფარგლებში".

TRT World-ისთვის მიცემულ ინტერვიუში ოზკანმა დასძინა: "თურქეთი შტო-ს არ განიხილავს, როგორც ერთი ქვეყნის მიერ დომინირებულ ბლოკს. პირიქით, ის ორგანიზაციას განიხილავს, როგორც დასავლეთზე ორიენტირებული საერთაშორისო წესრიგის ალტერნატივას და განვითარებად მრავალმხრივ სტრუქტურას".

ბუნებრივი კავშირი

თურქეთი, რომელიც 2012 წლიდან შტო-ს დიალოგის პარტნიორია, ყურადღებას იქცევს იმით, რომ არის პირველი და ერთადერთი ნატოს წევრი ქვეყანა, რომელმაც ეს სტატუსი მოიპოვა. ეს ასახავს ანკარის მცდელობებს, დააბალანსოს ალიანსები დასავლეთთან და ეძებოს ევრაზიასთან უფრო ღრმა ჩართულობა. შტო, რომელიც 2001 წელს ჩინეთის, რუსეთის და ცენტრალური აზიის ქვეყნების მიერ დაარსდა, ფოკუსირებულია რეგიონულ უსაფრთხოებაზე, ეკონომიკურ თანამშრომლობასა და ტერორიზმთან ბრძოლაზე. ორგანიზაციის სრულუფლებიანი წევრები ასევე გახდნენ ისეთი ქვეყნები, როგორიცაა ინდოეთი, პაკისტანი, ირანი და ბელარუსი.

თურქეთმა ერდოღანის ლიდერობით გააძლიერა ურთიერთობები შტო-სთან, 2017 წელს უხელმძღვანელა შტო-ს ენერგეტიკულ კლუბს და გაზარდა ვაჭრობა ისეთ მნიშვნელოვან წევრებთან, როგორიცაა ჩინეთი და რუსეთი.

ყოფილი ყირგიზეთის პრემიერ-მინისტრმა ჯომართ ოტორბაევმა ხაზი გაუსვა ანკარის კონსტრუქციულ პოზიციას ბლოკში და თქვა: "თურქეთსა და შტო-ს შორის ბუნებრივი კავშირი არსებობს, რადგან სამი დამფუძნებელი წევრი, კერძოდ, ყაზახეთი, ყირგიზეთი და უზბეკეთი, თურქულენოვანი ქვეყნები არიან".

ბიშკეკში ყოფნისას TRT World-თან ინტერვიუში ოტორბაევმა თქვა: "პრეზიდენტ ერდოღანის მონაწილეობა ტიანძინის სამიტში გააძლიერებს კავშირებს თურქულენოვან სახელმწიფოებს შორის", და დასძინა, რომ ანკარა შესაძლოა მომავალში ორგანიზაციის სრულუფლებიანი წევრი გახდეს.

ერდოღანმა გასულ წელს გამოთქვა თურქეთის შტო-ს სრულუფლებიან წევრად გახდომის სურვილი და პრესკონფერენციაზე განაცხადა: "ჩვენი მიზანია მუდმივი წევრობა. თურქეთი უნდა შეუერთდეს "შანხაის ხუთეულს" როგორც მუდმივი წევრი და არა როგორც დამკვირვებელი სახელმწიფო".

შტო ჩამოყალიბდა 1996 წელს ჩინეთის, ყაზახეთის, ყირგიზეთის, რუსეთისა და ტაჯიკეთის მიერ დაარსებული "შანხაის ხუთეულის" ჯგუფისგან.

ორგანიზაცია შეიქმნა წევრ სახელმწიფოებს შორის თანამშრომლობის ხელშეწყობისა და რეგიონული ეკონომიკური და უსაფრთხოების საკითხების გადასაჭრელად. ბოლო 25 წლის განმავლობაში მან მნიშვნელოვნად გააფართოვა როგორც წევრების რაოდენობა, ასევე მასშტაბი და დაიწყო მრავალი საკითხის მოცვა, როგორიცაა ვაჭრობა, ტექნოლოგია, გარემოს დაცვა, განახლებადი ენერგია, მდგრადი განვითარება და კულტურული-ახალგაზრდული გაცვლები.

ოტორბაევმა ხაზი გაუსვა თურქეთის როლს, როგორც ერთადერთ ნატოს წევრს ევრაზიულ ბლოკთან კავშირით და თქვა: "შტო არ არის დასავლეთის საწინააღმდეგო სტრუქტურა. ის არ არის არაფრის წინააღმდეგი, ის ევრაზიაში მეგობრობისა და თანამშრომლობისთვისაა. ევრაზიის ყველა ქვეყანა, თურქეთის ჩათვლით, მიიღებიან წევრებად, პარტნიორებად ან დამკვირვებლებად".

თურქეთის ეროვნული თავდაცვის უნივერსიტეტის პროფესორმა ოზკანმა განაცხადა ანკარას ორ ძირითად მიზანზე, ტიანძინში დაგეგმილ შტო-ს სამიტზე. ოზკანმა თქვა: "პირველი არის საგარეო პოლიტიკაში დასავლეთის გარეთ მიმართულების ჩვენება და შტო-ში წარმოდგენილ ქვეყნებთან ურთიერთობების გაღრმავება".

ოზკანმა ასევე დასძინა: "მეორე ის არის, რომ თურქეთმა, სულ მცირე, პირადი საუბრების დროს, შესაძლოა წამოწიოს ღაზის საკითხი. მას ასევე შეუძლია გაუზიაროს თავისი შეხედულებები უკრაინასთან დაკავშირებით ან დაესწროს გვერდით შეხვედრებს, რომლებმაც შესაძლოა მომავალში ლიდერების დონეზე დიალოგისთვის საფუძველი მოამზადონ".

დადებითი დინამიკა ორმხრივ ურთიერთობებში

ერდოღანის ვიზიტი ხაზს უსვამს ანკარასა და პეკინს შორის გაღრმავებულ ორმხრივ ურთიერთობებს მრავალმხრივი ფორუმის გარდა. ოზკანმა თქვა: "თურქეთსა და ჩინეთს შორის ურთიერთობები უკვე დადებითი დინამიკით ხასიათდება და ამ შეხვედრის ჩინეთში გამართვა, სავარაუდოდ, კიდევ უფრო შეუწყობს ხელს ამ იმპულსს".

ჩინეთისა და გლობალიზაციის ცენტრის (CCG) დამფუძნებელმა და პრეზიდენტმა ჰენრი ჰუიიაო ვანგმა შეაქო თურქეთის როლი გლობალური მშვიდობის ხელშეწყობაში.

TRT World-თან ინტერვიუში ვანგმა თქვა: "როგორც ნატოს წევრს და შტო-ს დამკვირვებელ სახელმწიფოს, თურქეთს ძლიერი პარტნიორობა აქვს ჩინეთთან მშვიდობის განვითარებაში", და ხაზი გაუსვა თურქეთის შუამავლობას შავი ზღვის მარცვლეულის დერეფანში და მის ძალისხმევას რუსეთ-უკრაინის სამშვიდობო მოლაპარაკებებში და ახლო აღმოსავლეთში კონფლიქტების მოგვარებაში.

ვანგმა ერდოღანის მოწოდებები გაეროს რეფორმის შესახებ შეაფასა, როგორც ჩინეთის უფრო ინკლუზიური გლობალური წესრიგის ხედვის შემავსებელი. გლობალური კრიზისების გადასაჭრელად მრავალმხრივი თანამშრომლობის მნიშვნელობაზე ხაზგასმით ვანგმა თქვა: "გლობალურ სამხრეთს უფრო ძლიერი ხმა უნდა ჰქონდეს და არსებულმა სტრუქტურამ უკეთ უნდა ასახოს განვითარებადი ეკონომიკების გავლენა".

ოზკანმა აღნიშნა, რომ თურქეთის ევრაზიული პოლიტიკის არსი არის "კავშირების დამყარება, მაგრამ არა დამოკიდებულება", და განაცხადა, რომ ანკარა ცდილობს დაამყაროს კავშირები როგორც დასავლეთთან, ისე დასავლეთის გარეთ არსებულ ქვეყნებთან, ამასთანავე თავს არიდებს რომელიმე ძალაზე დამოკიდებულებას. ოზკანმა დასძინა: "ამიტომ თურქეთი საკუთარ თავს განსაზღვრავს, როგორც დასავლეთის, ისე დასავლეთის გარეთ სამყაროს და გლობალური სამხრეთის ნაწილად".

ერდოღანის მონაწილეობა შტო-ს 2025 წლის სამიტში ემთხვევა ბლოკის 25 წლის იუბილეს და გეოპოლიტიკური არასტაბილურობის პერიოდს. ექსპერტები აღნიშნავენ, რომ თურქეთის ორმაგმა როლმა, როგორც ნატოს წევრმა და ევრაზიულ ინიციატივაში დიალოგის პარტნიორმა, ის უნიკალურ ხიდად აქცია აღმოსავლეთსა და დასავლეთს შორის.