Үндістанның соңғы білім беру саясаты тіл мен басқаруға қатысты ұзақ уақыт бойы жалғасқан пікірталасты қайта өршітті. Оңтүстіктегі Тамил Наду облысы хинди тілін міндеттеуді қауіп деп санап, оған қарсы қатаң наразылық көрсетуде.
Бұл дау көптілділік, федерализм және ұлттық бірегейлік сияқты ауқымды мәселелерді көтереді. Бұл наразылық өткен айда Орталық Орта Білім Кеңесі (CBSE) 2025-26 жылдан бастап 10-сынып емтихандарын жылына екі рет өткізу туралы жоба ұсынғаннан кейін басталды. Бұл тіл мәселесіне қатысты бірнеше сұрақ туындатты. Орталық Орта Білім Кеңесі жобасына сәйкес 2024-25 оқу жылына арналған қазіргі оқу бағдарламасымен салыстырғанда 10-сыныпқа арналған тіл емтихандары өзгерген болатын және жобада ағылшын және хинди тілдері 1-ші тіл және 2-ші тіл ретінде ұсынылды. Ал басқа аймақтық және шет тілдер болса бөлек топта болатын.
Тарихи контекст: Үндістандағы көптілділік
Үндістанда 1300-ден астам тіл бар, олардың 22-сі Конституция бойынша ресми түрде танылған. Хинди ең кең таралған тіл болғанымен ол тек үндістердің 44 пайызының ана тілі. Үндістанның оңтүстігіндегі қиырдағы облысы - Тамил Наду хинди тілінің ұлттық деңгейде насихатталуына қарсылық білдіріп, оны Дравидтік тіл мұрасына қауіп ретінде қарастырады.
Бұл наразылық 1960 жылдары басталған. Тамил Надудағы жаппай наразылықтар Үндістан үкіметін ағылшын тілімен қатар хинди тілін ресми тіл ретінде қабылдауға мәжбүр еткен болатын. Бұл консенсус ондаған жыл бойы жалғасты, бірақ үкіметтің жаңа бастамалары шиеленісті қайта ушықтырды.
Қазіргі дау: 2020 жылғы Ұлттық білім беру саясаты және тіл мәселесі
Дау 2020 жылғы Ұлттық білім беру саясаты (NEP 2020) және орталықтандырылған білім беру жобалары үшін хинди тілді мекемелерге басымдық беру туралы үкіметтің соңғы нұсқауымен қайта ушықты.
Тамил Надудың әкімі М.К. Сталин бұл қадамға қарсы шығып, оның хинди тілінде сөйлемейтін штаттардың құқықтарын бұзатынын айтты.
Бхаратия Джаната партиясы (BJP) хинди тілін насихаттау ұлттық бірлікті нығайтады және жұмыс мүмкіндіктерін арттырады деп сендіреді. Алайда сыншылар бұл хинди тілін білмейтіндерді әсіресе федералды үкімет пен жоғары білім беру саласын қолайсыз жағдайға әкелгенін айтады.
Тамил Наду федералды үкіметтің 2020 жылғы Ұлттық білім беру саясатын жүзеге асырудан бас тартқаны үшін 247 миллион долларлық білім беруді қаржыландыруды қысқартты деп айыптады. Облыс әкімі М.К. Сталин премьер-министр Нарендра Модиден қаражат аударуды сұрап, "Тамил Наду қысымға берілмейді" деп мәлімдеді.
Осы аптада дау парламентте күшейіп, Одақтың білім беру министрі Дхармендра Прадхан Сталиннің партиясы Дравида Муннетра Кажагамды (DMK) "тәртіпсіздік жасау" және "антидемократиялық және мәдениетсіз" деп айыптады, бұл Тамил Наду билеуші партиясының наразылығын тудырды.
Федерализм және бірегейлік мәселесі
Мәселенің түп-тамыры федерализмде, Үндістанның орталық билік пен облыстардың арасындағы өзара тепе-теңдікте жатыр. Тамил Надудың қарсылығы тілдік және мәдени үстемдікке деген қорқынышқа негізделген және бұл Канада (француз және ағылшын тілдері) және Бельгия (нидерланд және француз тілдері) сияқты басқа көптілді демократиялардағы алаңдаушылықтарды көрсетеді.
Тамил Надудың хинди тіліне қарсылығы 1937 жылы әлеуметтік реформатор Периардың басшылығымен болған наразылықтар кезінде басталды. Сол кезде Мадрас облысы мектептерде хинди тілін міндетті түрде оқытудан бас тарттқан болатын. 1965 жылы күшейген анти-хинди қозғалысы облыста Конгресс билігін құлатып, Тамил Надудың қатаң қос тіл саясатын – тамил және ағылшын тілі саясатын енгізді.
Білім беру сарапшылары және Ұлттық білім беру саясаты - 2020
Білім беру сарапшысы доктор В. Ниранджанарадхья Оңтүстік Үндістан штаттарының үш тілдік формуланы (соның ішінде хинди тілін) ұстанғанын, бірақ Солтүстік Үндістан оңтүстік үнді тілін үйрену міндеттемесін жиі елемейтінін атап өтеді. Ол бұл жағдайды «сәтсіз саясат» деп бағалап, «әлем көптілділікке бет бұруда, бірақ бұлар әлі де бір тілге таңылып отыр», - деді.
Тамил Наду бұл саясат хинди тілді облыстарға артықшылық береді деп қорқып, теңсіздіктерді тереңдетеді деп санайды. Бұл дау тек білім беру мәселелерін ғана емес, орталықтандыру мен аймақтық автономия арасындағы алаңдаушылықтарды көрсетеді.
Ғаламдық салыстырулар: Тіл және білім беру саясаты
Үндістандағы тіл мәселелері басқа көптілді елдердегі пікірталастарға ұқсайды. Канадада Квебек француз тілін ағылшын тілінің үстемдігінен қорғауға тырысады. Швейцарияда төрт ресми тіл федералды саясат арқылы бір-біріне үстемдік етпей қатар өмір сүруде.
Үндістанның мәселесі ауқымы жағынан ерекше, бірақ негізгі қағида бір: көптілді ел ешбір топты шеттетпей, тең білім беру мен басқаруды қалай қамтамасыз ете алады?
ЮНЕСКО деректеріне қарағанда көптілді білім беру маңызды. Өйткені “балалар білімді ана тілінде жақсырақ үйренеді" делінген. Бір тілді басқалардан артық көру саясаты оқу нәтижелеріне кедергі келтіріп, миллиондаған оқушының мүмкіндіктерін шектеуі мүмкін.
Болашақ қандай болмақ?
Тамил Надудың Үндістандағы наразылығы жалғасып, пікірталас әлі аяқталған жоқ. Үкімет білім беру теңдігін қамтамасыз ету үшін тіл жобасын қайта қарауы мүмкін. Негізгі сұрақ: Үндістан ұлттық бірлікті бай тілдік әртүрлілікпен қалай теңестіреді?
Қазіргі уақытта бұл шиеленіс барлық көптілді қоғамның негізгі мәселесін көрсетеді. Ол ұлттық бірегейлікке зиян келтірмей, тілдік әртүрлілікті сақтау мәселесі.
