Somalia i Etiopia podpisały wspólną deklarację mającą na celu rozwiązanie sporu dotyczącego regionu Somaliland, który ogłosił niepodległość, oraz zapewnienie Etiopii dostępu do morza. Porozumienie to zostało osiągnięte dzięki mediacji prezydenta Turcji, Recepa Tayyipa Erdogana.

Podczas wspólnej konferencji prasowej w Ankarze prezydent Erdogan pochwalił prezydenta Somalii Hassana Sheikha Mohamouda oraz premiera Etiopii Abiya Ahmeda za ich „historyczne pojednanie”.

Deklaracja Ankarska, podpisana 11 grudnia 2024 roku, stanowi przełom w łagodzeniu napięć między dwoma kluczowymi państwami regionu Rogu Afryki.

„Dzięki starannie wyważonemu podejściu dyplomatycznemu Turcja zapewniła, że obawy Etiopii zostały uwzględnione, nie naruszając jednocześnie suwerenności Somalii” – zauważył dr Ibrahim Mulushewa, dyrektor wykonawczy Centrum Studiów Integracji Narodowej i Regionalnej.

Deklaracja potwierdza zobowiązanie Etiopii i Somalii do poszanowania suwerenności, jedności i integralności terytorialnej, a także otwiera drogę do technicznych negocjacji dotyczących dostępu Etiopii do morza, które mają zakończyć się do połowy 2025 roku.

Bezstronny mediator

Kluczowym elementem sukcesu było utrzymanie przez Ankarę neutralności – cechy wyjątkowej w regionie, który od dawna boryka się z historycznymi i terytorialnymi sporami oraz ingerencją innych aktorów międzynarodowych.

„Jednym z kluczowych czynników sukcesu Turcji była jej zdolność do zachowania neutralności przez cały proces” – podkreślił dr Mulushewa. „Unikając działań, które mogłyby zostać odebrane jako stronnicze, Turcja zbudowała zaufanie i wiarygodność, zapewniając Etiopii poczucie bezpieczeństwa potrzebne do udziału w rozmowach.”

Etiopia, dominująca siła militarna Rogu Afryki, początkowo obawiała się, że dialog może zagrozić jej strategicznym interesom. Styczniowe memorandum z Somalilandem z 2024 roku już wcześniej wpłyneło na napięcie relacji z Somalią, która uznała ten pakt za naruszenie swojej suwerenności.

Turcja jednak starannie wyważyła swoją rolę mediatora, uwzględniając obawy Etiopii, jednocześnie uznając zastrzeżenia Somalii.

Silne dwustronne relacje Turcji z Etiopią i Somalią odegrały kluczową rolę w budowaniu impetu dla rozmów. Dzięki wieloletniemu zaangażowaniu Turcja stała się wiarygodnym partnerem dla obu narodów, rozwijając więzi gospodarcze i rozwojowe.

Dr Mulushewa podkreślił znaczenie tego zaufania: „Początkowa niechęć Etiopii wynikała z braku zaufania do negocjacji wielostronnych. Reputacja Turcji jako sprawiedliwego i konstruktywnego mediatora uspokoiła etiopskich przywódców, że ich obawy nie zostaną zignorowane.”

Neutralność w deklaracji strategicznej

Deklaracja Ankarska jest starannie wypracowanym kompromisem. Uznaje współzależność obu narodów, jednocześnie podkreślając wspólne interesy w zakresie bezpieczeństwa. Etiopia, kraj liczący 120 milionów mieszkańców o ogromnej różnorodności etnicznej, rozumie, że jej stabilność jest nierozerwalnie związana ze stabilnością Somalii.

„Zdolność Turcji do działania poza tradycyjnymi zachodnimi ramami mediacji przemówiła do Etiopii” – wyjaśnił dr Mulushewa. „Zaprezentowała model dyplomacji, który szanował autonomię Etiopii, jednocześnie promując współpracę.”

Kluczowym aspektem podejścia Ankary było przeformułowanie negocjacji wokół wspólnej stabilności regionalnej, zamiast skupiania się na historycznych napięciach. Podkreślono strategiczną potrzebę Etiopii w zakresie dostępu do morza, jednocześnie zapewniając Somalię, że jej suwerenność pozostanie nienaruszona.

„Podkreślenie wspólnego bezpieczeństwa przez Turcję było kluczowe” – zauważył dr Mulushewa. „Zachęciło Etiopię do spojrzenia poza bieżące rywalizacje i skupienia się na szerszych korzyściach płynących z pokoju w Rogu Afryki.”

Waszyngton pochwalił porozumienie jako równowagę między integralnością terytorialną a współpracą gospodarczą.

Rzecznik brytyjskiego Biura Spraw Zagranicznych, Wspólnoty i Rozwoju (FCDO) wyraził poparcie dla porozumienia, chwaląc „kroki na rzecz promowania współpracy, stabilności, rozwoju i wspólnego dobrobytu w Rogu Afryki.”

Unia Europejska podkreśliła, że deklaracja odzwierciedla „znaczenie wzajemnego szacunku i dialogu w łagodzeniu napięć w Rogu Afryki.” Powtórzyła swoje poparcie dla „jedności, suwerenności i integralności terytorialnej” obu narodów.

Organizacja Narodów Zjednoczonych również z zadowoleniem przyjęła porozumienie. Rzecznik ONZ Stephane Dujarric określił je jako „pozytywny krok” w duchu „przyjaźni” i „wzajemnego szacunku”. Dujarric oświadczył: „Z radością witamy ogłoszenie Deklaracji Ankarskiej między Etiopią a Somalią pod przewodnictwem Turcji.”

Unia Afrykańska również przyjęła porozumienie z zadowoleniem, wzywając obie strony do niezwłocznego wdrożenia przyjętych środków.

Przewodniczący Komisji UA Moussa Faki Mahamat pogratulował także Erdoganowi, wsparcie jakie udzielił obu stronom w ich wspólnym zobowiązaniu do rozwiązania „różnic poprzez konsultacje i dialog, w najlepszym interesie ich krajów i narodów.”

Prezentując współpracę jako wzajemnie korzystną, Ankara przekształciła impas w postęp – triumf dyplomatyczny w regionie desperacko potrzebującym stabilności.

„Deklaracja to nie tylko porozumienie” – podsumował dr Mulushewa – „to osiągnięcie dyplomatyczne, które podkreśla zdolność Turcji do rozwiązywania złożonych wyzwań w wrażliwym regionie.”