Njama, Migawanyiko na Vita vya Ndugu

Wakati wa kupambazuka kwa mwaka wa 1890, na mwanga wa Mbatian ukianza kufifia, alimwita mwanawe Sendeiyo ampokee baraka na alama za uongozi. Lakini mama wa Olonana, akisikia habari hizo, alipanga hila ya kiutata.

Olonana, kijana mwenye busara ya kisiasa, alimwendea baba yake mgonjwa, ambaye macho yake yalikuwa yamechoka kwa safari ya dunia, akajifanya kuwa ndiye kaka yake Sendeiyo. Kwa kutumia sauti ya upole na lugha ya hila, alimpokea baraka ya kiibada, akirithi nguvu za kiroho za Laibon.

Mbatian, alipotambua mpango huo, hakumwacha Sendeiyo bure – alimpa uongozi wa ukoo wa kipekee, lakini alimtawaza Olonana kuwa Laibon mkuu. Uamuzi huo ulivunja moyo wa mshikamano, ukazua mizozo mikali, vita vya wenyewe kwa wenyewe, na migawanyiko ya koo. Maradhi, ukame, na hasara ya mifugo vilifuata, na kila janga lilithibitisha maneno ya unabii: kuwa jamii ikiachana na ardhi ya mababu, itakumbwa na maangamizi.

Olonana, kwa akili ya muda wake, alikubaliana na wageni waliokuwa wakieneza bendera ya malkia, na mwaka 1898 akatambulika rasmi kuwa Chifu wa Juu. Wafuasi wa Sendeiyo walikumbwa na mashaka ya vita na dhuluma, na hata walipojaribu kujikinga kwa makubaliano na wenye silaha kutoka upande wa pili wa bara, hawakufua dafu. Mnamo 1902, baada ya kuonja ukali wa dunia isiyo na umoja, Sendeiyo alitafuta maridhiano, na ndugu hao wakaungana tena – japo majeraha ya historia yalikuwa yamekwisha kupasua moyo wa jamii.

Urithi, Maumivu na Maono ya Baadaye

Ushirikiano wa Olonana na watawala wa kigeni uligeuka kuwa msingi wa sera zilizoweka mifumo ya utawala kwa jamii za wafugaji, lakini mara nyingi kwa gharama ya mila na tamaduni zilizolindwa kwa karne nyingi. Ukaidi wa Sendeiyo, nao, uliendeleza roho ya kujitegemea na kupinga kupokonywa kwa hadhi na ardhi ya mababu.

Olonana alifariki mwaka 1911 katika maeneo ya milima yenye upepo na ukimya wa Ngong, na kaburi lake likawa alama ya siasa ya maelewano – lakini pia lawama za kuruhusu kufifia kwa uhuru wa jadi.

Sendeiyo, akibeba mzigo wa ukoo wa Iloitai, aliendelea kuwa taa ya ustahimilivu, mfano wa msimamo usiopinda, hata mbele ya kimbunga cha mabadiliko. Ushindani wa ndugu hao ulivuruga msingi wa mshikamano wa jamii pana, na matokeo yake yakajitokeza wakati wa mikataba ya kugawa ardhi mwaka 1904 na 1911 – matukio yaliyonyakua sehemu kubwa ya ardhi ya koo.

Leo hii, unabii wa Mbatian haupotei kama vumbi la kiangazi. Unaishi katika simulizi za vizazi, unaakisi mapambano ya kutetea ardhi, utambulisho na haki. Migogoro ya ndugu wawili, kati ya maono na hila, ilifunua dhana ya kuaminiana, mshikamano na hatima ya jamii.

Na katika ulimwengu wa sasa, juhudi za kuhifadhi njia ya maisha ya wafugaji ni mwangwi wa sauti ya Mbatian, ukisisitiza: “Tukumbuke tulikotoka, ili tusipotee tulipo.”