AQŞ ilbaşı Donal’d Trampnıñ Qıtay tovarlarına 50%lıq yaña tamğaxanä salımı kertü yanawı global’ bazarlarda zur tirbäleşlärgä säbäp buldı, Qıtaydan kisken cawap kilde. Pekin citäkçelege bu adımnarğa “axırğa qadär köräşü” belän cawap biräçäklären belderde.
Sişämbe könne belderü yasağan Qıtay säwdä ministrlığı süzçese “AQŞ üzeneken itä ikän, Qıtay axırına qadär köräşäçäk” dide.
Ministrlıq AQŞ salımnarnı arttırsa, Qıtaynıñ da üz xoquqların häm mänfäğat’lären saqlaw öçen çaralar küräçägen belderde. Läkin Qıtaynıñ AQŞ belän "dialog" teläwen häm "säwdä suğışında ciñüçe bulmawın" da assızıqladı.
Uzğan atnada Tramp iğ’lan itkän kiñqırlı tariflar dön’ya iq’tisadınıñ astın öskä kiterde, global’ bazarlarda reśessiya qurquları arttı. Moña cawap itep Qıtay da AQŞ tovarlarına 34% külämendä östämä salım kertäçägen citkerde. Ul pänceşämbe könne ğamälgä keräçäk.
Qıtaydan tiz cawap kilgännän soñ Tramp tağın yanadı: ägär Pekin kiregä adım yasamasa, Qıtay tovarlarına qarata tuplam salımnarnı 104%qa çığaraçağın belderde.
Tramp Aq Yorttağı belderüendä “Qıtayğa xörmätem zur, ämma monı êşli almıylar. Bu êştä bezneñ şansıbız bar… Minem öçen bu êşne başqaru ğorurlıq” dide.
Bazarlarda xaos
Trampnıñ tarifları dön’ya birjalarında zur kimülärgä kiterde. Gonkongta “Hang Seng” indeksi düşämbe könne Aziya finans krizınnan soñ iñ kisken kimü kiçerde häm 13,2% külämendä qıymmät yuğalttı.
Sişämbe könne wäzğıyät’ beraz yaxşırdı.
Tramp düşämbe könne yasağan belderüendä tariflarnı tuqtatu turında planı bulmawın äytte. Qıtay belän planlaştırğan söyläşülärne tuqtatuın, ämma teläge bulğan barlıq illär belän söyläşü östäle artına utırırğa äzer buluın citkerde.
Qıtayda düşämbe könne bulğan zur yuğaltulardan soñ, Qıtay Üzäk bankı sişämbe irtäsendä yasağan belderüendä bazarlarda totrıqlılıq urnaştıru öçen däwlät fondınıñ birja investiśiya fondların satıp alunı däwam itäçägen citkerde.
AQŞ Yaponiyägä östenlek biräçäk
İnvestorlar säwdä suğışındağı kiyerenkelekneñ kimüenä ömetlängändä AQŞ qazna ministrı Skott Bessentnıñ “Fox News”qa yasağan belderüe bazarlarnı beraz tınıçlandırdı. Yaponiyäneñ tariflarğa qarşı söyläşülärdä östenlekle bulaçağın beldergän Bessent monıñ Yaponiyäneñ tiz êş itüenä bäyle buluın äytte.
Şimbä könne dön’yada AQŞqa kiterelgän tovarlarğa 10%lıq “başlangıç” tarif ğamälgä kergän ide. Çärşämbedän başlap isä Qıtay tovarları öçen 34%, Awrupa Berlege tovarları öçen 20%lıq östämä salım kerteläçäk.
Bessent distälägän ilneñ söyläşü taläp itüen äytte häm “Yaxşı söyläşülär belän tariflarnıñ töşüen täêmin itäçäkbez” dide.
Tramp isä İzrail prem’yer-ministrı Bin’yamin Netan’yaxu belän söyläşüendä “Daimi tariflar bulırğa mömkin, läkin söyläşülär dä ütkärelä ala. Çönki tatiflardan tış ta bezgä kiräk bulğan başqa närsälär bar” dide.
Awrupa Berlege säwdä ministrları düşämbe könne Lyuksemburgta oçraşıp AQŞ tariflarına qarata plannar turında söyläşte. Germaniya häm Franśiya AQŞ texnologiya şirkätlärenä qarata salım östendä êşlärgä kiräklegen äytte. Franśiya säwdä ministrı Laurent Saint-Martin “Tovar häm xezmätlär mäs’äläsendä ber variantnı da kire qaqmasqa kiräk. Awrupanıñ komplekslı häm şaqtıy agressiv qoral tartması bar, bez anı qullanırğa tiyeş” dide.
