Törkiyä tışqı êşlär ministrlığınnan ber çığanaq Törkiyä häm Amerika Quşma Ştatlarınıñ saqlanu sänäğäte xezmättäşlegendäge kirtälärne beterü mäs’äläsendä teläkle buluların citkerde. Bu belderü ike NATO berlektäşeneñ yuğarı däräcäle diplomatları arasında ütkärelgän söyläşülärdän soñ yasaldı.
Çığanaq Xaqan Fidan häm Marko Rubionıñ sişämbe könne Waşingtonda uzdırğan cıyılışta "saqlanu sänäğäte ölkäsendäge xezmättäşlektäge kirtälärneñ beterelüe yünäleşendä säyäsi ixtıyarların açıq itep bilgeläwlären” belderde.
Yuğarı däräcäle diplomatlar monnan tış 16nçı martta İlbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğan belän AQŞ İlbaşı Donald Tramp arasında ütkärelgän telefon söyläşüendä quzğatılğan mäs’älälärne dä küzätä.
İke diplomat illär arasında kiläçäktä yasalaçaq yuğarı däräcäle säfärlärne dä söyläşte. Çığanaq: "Xäzerge problemalarnıñ çişeleşe öçen texnik söyläşülär ütkäreläçäk”, - dip iskärtep uzdı.
F-35 mäs’äläse
Sişämbe könne Törkiyä Tışqı êşlär ministrı Xaqan Fidan Waşingtonğa ike könlek säfär başlattı. Bu vizit İlbaşı Donald Tramp citäkçelege çorında yasalğan berençe räsmi säyäxät bularaq iğtibarnı cälep itte.
Fidannıñ Törkiyägä qarata qullanılğan sankśiyälärneñ beterelüen häm ilneñ F-35 xärbi oçqıçı programmasına yañadan qabul itelüen taläp itüe kötelä ide.
Tramp berençe çorında 2019nçı yılda Törkiyäneñ Rusiyädä êşläp çığarılğan S-400 hawa saqlanu raketa sistemaların satıp aluı arqasında kiñäşçeläreneñ Törkiyägä qarata CAATSA (Amerikanıñ doşmannarı belän sankśiyälär yulı belän köräş qanunı) qısasında çikläwlärneñ kertelüen täqdim itüen baştaraq iğtibarsız qaldırdı. Läkin 2020nçe yılda bu adımnı yasadı.
Bu satıp alu Törkiyäneñ êşläp çığaruçı häm satıp aluçı bulğan F-35 reaktiv oçqıç programmasınnan çığarıluına da yul açtı. Änkara, bu qararnıñ ğadelsez häm qanunsız buluın belderep, programmağa yañadan quşıluın yäki programmağa kertkän kapitalnıñ kire tülänüen taläp itä.
Tağın da cılı mönäsäbätlärne êzläw
Soñğı yıllarda AQŞ häm Törkiyä arasındağı mönäsäbätlär, ozaq waqıtlı ike berlektäş arasında strategik urtaqlıqtan çitläşep, tağın da qatlawlı xälgä äylände. İke il arasındağı kileşmäwçänleklär arttı.
Êlekke İlbaşı Djo Bayden citäkçelege Rusiyä belän bulğan yaqın mönäsäbätläre arqasında Törkiyägä distañśiyäle qaradı. Bayden çorında S-400 problemasın xäl itü öçen söyläşülär alıp barıldı, läkin alğarışqa ireşelmäde.
Fidannıñ säfäre Änkaranıñ Trampnıñ ikençe çor citäkçelege astında Waşington belän tağın da cılıraq mönäsäbätlär êzlägän däwergä turı kilä. Tramp 20nçe ğinwarda wazıyfasına yañadan başlağannan birle Baydennıñ Mäskäwne izolyaśiyäläw häm Kievka şartsız yärdäm täêmin itü säyäsäten kiresenä äyländerep, Rusiyäneñ Ukrainadağı suğışın beterügä yünälde.
Törek räsmi zatı Trampnıñ Mäskäwgä qarata totışındağı üzgäreşennän soñ Waşington häm Änkara arasındağı söyläşülärneñ "yaña ülçäm qazanuın” belderde.
Trampnıñ şuşı totış üzgärtüe Awrupa liderların da kiyerenke qıldı. Awrupa, Waşingtonnıñ Awrupağa artı belän borıla alaçağınnan borçılğanda, Änkaranıñ Awrupa qurqınıçsızlığın yañadan şäkelländerüdä potenśial urtaq bularaq role köçäygän wazğiyättä.
