Törkiyä ilbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğan Awrupa Berlegen Tamğaxanä Berlege kileşüen yañartırğa häm Şengen viza qağıydälären ciñeläytergä çaqırdı, çönki xäzerge säyäsätlär säwdä häm xäräkät iregen çikli dip belderde. Şul uq waqıtta, Albaniyä xökümäte räise Êdi Rama da bu çaqıruğa quşılıp, Awrupağa nigez salğan ideallarğa can örergä häm Törkiyäne tınıçlıq häm berdämlek ideyase belän urtaq partner itep qabul itü kiräklegen äytte.
Comğa könne Albaniyä başqalası Tiranada uzğan 6nçı Awrupa säyäsi cämğıyäte sammitında çığış yasap, Ärdoğan: "Watandaşlarıbıznıñ xäräkäten çikläwçe häm tulayım alğanda, tovar, xezmät häm kapital äyläneşenä kirtä quyu.ı Şengen kebek viza praktikaları yañadan qaralırğa tiyeş," dip assızıqladı.
Ul Törkiyäneñ "Awrupa Berlege belän Tamğaxanä berlege kileşüen yañartunıñ täêminat çeltärläreneñ iminlegenä öleş kertäçägenä” ışanuın belderde.
Ärdoğan äytüençä, xäzerge çikläwlär watandaşlarnıñ xäräkäten genä tügel, säwdä bäyläneşlärenä häm Awrupa belän kiñräk iq’tisadi integraśiyägä dä tiskäre täêsir itä.
Ul Awrupanıñ saqlanu sänäğaten üsterü omtılışlarına da bäyä birde. "Awrupanıñ iminlege kiläçäge qaralğan bu möhim çorda, bez Awrupa Berlegeneñ saqlanu industriyäsen üsterü tırışlıqların faydalı dip sanıybız," dide ul.
Ärdoğan, şulay uq, Awrupa illären Ğazzädä utnı tuqtatu öçen kiräkle teläk häm qızıqsınu kürsätergä çaqırdı.
Ukrainadağı suğışqa qağılışlı räweştä, Ärdoğan Rusiyä häm Ukraina arasında şartlar quyudan tıyılıp, ike yaqnı da xuplaw tınıçlıq urnaştıru öçen möhim dip belderde.
Jurnalistlar sorawına cawap birep, Ärdoğan: "Minem tuğanım (Albaniyä xökümäte räise Êdi Rama) belän bergä, bez böten dön’yanı Albaniyädän tınıçlıqqa çaqırırbız," dip äytte.
Ärdoğannı Rama sammit uzuçı Skanderbeg mäydanı kereşendä qarşı aldı.
Sammit sessiyäläre uzuçı Opera teatrında Ärdoğan Daniyä xökümäte räise Mette Frederiksen, Azärbaycan ilbaşı İlham Äliyev häm Kosovo liderı Vjosa Osmani belän ğapläşep aldı.
Albaniyä xökümäte räise Êdi Rama: Awrupa üzeneñ kiläçäk idealların Törkiyä belän bergä yañartırğa tiyeş.
Albaniyä prem’yer-ministrı Êdi Rama Awrupa proyektınıñ küzallawçıları öçen "Törkiyä mäñgelek tınıçlıq berlegenä möhim partner bulır ide," dip äytte – läkin ul proyekt "uñışsız buldı."
Rama Awrupa säyäsi tarixına häm Ağartu çorı fikerlärenä tayanıp, Awrupanıñ berläşüe öçen berençe täq’dimnärneñ berse bulğan fransuz diplomatı häm fälsäfäçese Abbat de Sen-P’yernıñ 18nçe ğasırdağı planın iskä töşerde.
İspan täxete öçen suğış häm 1713 yılğı Utrext kileşüennän soñ, Sen-P’yer Awrupa däwlätläre federaśiyäsen – suğışnı kiräksezgä çığaruçı "Mäñgelek Tınıçlıq Berlegen" – küzallağan.
"Anıñ proyektı xätta ul waqıttağı Osmanlı idaräsendäge Balkan häm Urta diñgez illäre belän dä xezmättäşlekne üz êçenä alğan," dip äytte Rama.
"Şuña kürä, küzallawçı Abbat öçen bügenge Törkiyä dä mäñgelek tınıçlıq berlegendä möhim partner bulır ide," dip östäde ul. Läkin ul proyekt "uñışsız buldı," dip assızıqladı.
Rama'nıñ Ağartu çorı qıymmätlärenä möräcäğäte – Sen-P’yer gına tügel, ä Volter häm Kantnı da iskä töşerep – anıñ argumentına tiränlek östäde. Ul berençe tınıçlıq proyektınıñ "ciñel fayda häm waq xislär" arqasında "üterelüen" äytte häm bügenge Awrupanıñ şundıy uq qapqınga êlägä aluı turında kisätte.
"Bügen dä Awrupa mifı yäşi häm bügenge Awrupa belän oxşaşlığı açıq. Mäñgelek tınıçlıq xıyalı mäñgelek suğış qurquına äylände."
"Balkanda bez suğış, bombalar, cirle konfliktlar, cimerelü häm tarqalu kiçerdek," dide ul. "Bu bezneñ ğömerebezdä buldı, borıñğı dokumental' arxivlarda tügel, häm bez tınıçlıqnıñ köndäşläre yuq ikänen añladıq."
Çığışında ul ike Awrupanı çağıştırdı: berse xärbiläşterü häm qurqu belän bilgelängän, ikençese isä yaqtıru, keşe aqılı häm xätta tarixiy doşmannarğa keşelekle mönäsäbätkä nigezlängän.
