Timbalan Menteri Luar Armenia menggambarkan sidang kemuncak trilateral 'bersejarah' dengan Azerbaijan dan AS di Rumah Putih sebagai titik perubahan dalam proses normalisasi Armenia-Azerbaijan, sekaligus mencipta 'pencapaian penting' untuk normalisasi hubungan dengan Türkiye.
Vahan Kostanyan memberitahu Anadolu bahawa pertemuan tersebut menandakan "satu pencapaian penting," sehari selepas Perdana Menteri Armenia Nikol Pashinyan, Presiden Azerbaijan Ilham Aliyev dan Presiden AS Donald Trump menandatangani perjanjian di Rumah Putih untuk menamatkan konflik selama beberapa dekad.
"Perbincangan semalam, sama ada secara dua hala dengan AS mahupun trilateral dengan AS dan Azerbaijan, amat penting, malah bersejarah," kata Kostanyan. "Kami mencatat satu pencapaian penting dalam normalisasi Armenia-Azerbaijan, dan juga pengukuhan perkongsian strategik Armenia-AS."
Beliau menyebut tiga memorandum persefahaman utama ditandatangani antara Armenia dan AS, meliputi pembangunan kapasiti untuk projek Crossroads of Peace Armenia, kerjasama dalam kecerdasan buatan (AI) dan semikonduktor, serta tenaga.
Mengenai perjanjian Armenia-Azerbaijan, beliau menekankan bahawa perjanjian damai yang dipersetujui pada Mac kini telah ditandatangani. Mereka juga menandatangani surat mengenai pembubaran Kumpulan Minsk OSCE, dan pengisytiharan bersama yang disaksikan Trump.
Normalisasi Türkiye-Armenia
Kostanyan memuji kenyataan sebelumnya oleh Presiden Turkiye Recep Tayyip Erdogan yang menggalakkan Armenia dan Azerbaijan menyelesaikan perjanjian damai, mengatakan ia memberi kesan "positif" kepada perbincangan normalisasi.
"Dengan acara semalam, kami melihat satu pencapaian penting dan peluang yang boleh dicapai dengan Turkiye juga," katanya. "Projek penyambungan ini boleh dilaksanakan dan lebih penting dari segi serantau dan global jika hubungan antara Armenia dan Turkiye juga dibuka semula."
Beliau menyuarakan harapan agar Ankara akan "membalas niat baik kerajaan Armenia" dengan membuka sempadan Turkiye-Armenia dan menjalin hubungan diplomatik.
"Kami boleh mencapai satu lagi pencapaian penting untuk kestabilan dan kemakmuran ekonomi di rantau kami, iaitu membuka sempadan antara Armenia dan Turkiye serta menjalin hubungan diplomatik," tambahnya.
Selepas kejatuhan Kesatuan Soviet, Turkiye antara negara pertama mengiktiraf kemerdekaan Armenia pada 21 September 1991, tetapi menutup sempadan dan memutuskan hubungan diplomatik pada 1993 selepas pendudukan Armenia ke atas Karabakh. Hubungan mula cair selepas perang Karabakh 2020, dengan kedua-dua pihak melantik utusan khas untuk meneruskan perbincangan normalisasi.
'Laluan Trump untuk Keamanan dan Kemakmuran'
Salah satu komponen utama perjanjian di sidang kemuncak Rumah Putih pada Jumaat lepas ialah pembangunan Laluan Trump untuk Keamanan dan Kemakmuran Antarabangsa (TRIPP), yang akan menyambung tanah besar Azerbaijan dengan eksklaf Republik Autonomi Nakhchivan.
Kostanyan berkata pengisytiharan itu merancang untuk membuka laluan pengangkutan dan komunikasi serantau di bawah kedaulatan, bidang kuasa dan integriti wilayah negara yang dilaluinya.
Beliau menjelaskan projek ini akan dibangunkan oleh Armenia dan AS di wilayah Armenia, membolehkan hubungan serantau, termasuk sambungan dari selatan Armenia melalui Nakhchivan ke bahagian lain negara itu.
Walaupun prinsip asas telah dipersetujui, Kostanyan menyatakan perbincangan teknikal dan peringkat kerja mengenai modaliti projek akan menyusul.
