In de zomer van 2017 was de wereld getuige van wat later werd bestempeld als de ergste cyberaanval in de geschiedenis. Deze aanval legde zowel private bedrijven als publieke instellingen lam en veroorzaakte een financiële schade van naar schatting $10-$19 miljard wereldwijd.

De ransomware, later bekend als NotPetya, was deels een AI-ondersteunde cyberoperatie. Een botnetwerk dat naar verluidt gebruikmaakte van AI-technologie werd ingezet om kwetsbaarheden in systemen te exploiteren.

Als een dergelijke aanval vandaag zou plaatsvinden, nu AI-technologie geavanceerder en effectiever is, zouden de financiële verliezen waarschijnlijk nog groter zijn en zou zelfs de wereldhandel kunnen worden verstoord.

Het is dan ook geen wonder dat overheden wereldwijd aandacht besteden aan de potentiële dreiging die AI vormt, vooral in handen van hackers en andere malafide groepen.

Landen versterken hun militaire en veiligheidsgerelateerde activiteiten om zich tegen dergelijke aanvallen te beschermen. De ontwikkelingen in AI zijn de afgelopen jaren in een stroomversnelling geraakt. Nu kunstmatige intelligentie (AI) steeds breder wordt toegepast en systemen zoals grote taalmodellen (LLM) in verschillende domeinen worden gebruikt, moeten staten zich aanpassen aan deze snel evoluerende sector.

De innovaties die AI met zich meebrengt, hebben in veel domeinen effect gehad.

Legers, inlichtingendiensten en wetshandhavingsinstanties voeren dankzij AI-ondersteunde cyberaanvallen effectievere operaties uit.

Ook de offensieve capaciteiten van cyberlegers in ontwikkelde landen kunnen met AI-ondersteunde systemen een hoger niveau bereiken.

Er zijn veel voorbeelden van dergelijke ontwikkelingen in verschillende delen van de wereld, maar deze vallen meestal binnen de reikwijdte van beïnvloedingsoperaties en spionage.

AI-gedreven schadelijke en destructieve cyberaanvallen gericht op kritieke infrastructuren zijn echter nog niet waargenomen.

Kan AI cyberoorlog definiëren?

Hoewel de wereld nog geen gebruik van AI in conventionele militaire oorlogvoering heeft gezien, groeit wereldwijd de bezorgdheid dat een dergelijk scenario slechts een kwestie van tijd is.

Zo beweert het Verenigd Koninkrijk dat Rusland en andere vijandige staten proberen de effectiviteit van hun cyberaanvallen te vergroten met behulp van AI-technologieën en specifiek kritieke infrastructuur willen aanvallen.

Westerse landen stellen ook dat staten zoals Rusland en China AI-systemen in toekomstige cyberoorlogen zouden kunnen gebruiken, hoewel deze twee landen dergelijke beschuldigingen afdoen als westerse propaganda.

Militaire experts stellen dat niet alleen China en Rusland, maar alle staten AI-gestuurde cyberaanvallen kunnen uitvoeren. De VS, het VK en veel Europese landen hebben de afgelopen jaren in dit domein geïnvesteerd.

Meer dan tien jaar geleden werd een kwaadaardige computervirus, gezamenlijk ontwikkeld door de VS en Israël, gebruikt om het nucleaire programma van Iran aan te vallen en te beschadigen.

Deze cyberactoren, die verwoestende cyberaanvallen kunnen uitvoeren tegen rivaliserende of vijandige staten via hun inlichtingendiensten en cyberlegers, kunnen met AI-gestuurde cyberaanvallen nog verwoestendere resultaten veroorzaken.

Bijvoorbeeld, transport-, energie- en communicatie-infrastructuren, evenals volledige netwerken van financiële instellingen en kritieke overheidsinstellingen, kunnen door dergelijke aanvallen worden vernietigd.

Veel staten werken dan ook aan het nemen van de nodige stappen tegen deze dreiging. Nieuwe eenheden of agentschappen worden opgezet om AI-gestuurde cyberaanvallen tegen te gaan. Tegelijkertijd worden strategieën en beleidsmaatregelen ontwikkeld om infrastructuren en systemen te bouwen die dergelijke aanvallen kunnen weerstaan.

In de afgelopen maanden heeft de regering-Biden een studie gelanceerd om de maatregelen te bepalen die financiële instellingen in het bijzonder moeten nemen om hun operaties te beschermen.

Daarnaast werd opgemerkt dat AI-ondersteunde frauduleuze activiteiten, zoals deepfake en bankfraude, ook zijn toegenomen en dat hiertegen moet worden opgetreden.

In dit kader wijst het gebruik van AI in cyberoorlogvoering op een gevaarlijke en zorgwekkende situatie, zowel voor de nationale veiligheid als voor de mondiale stabiliteit.

Gezien de ontwikkelingen is de grote vraag waarmee de wereld wordt geconfronteerd: hoe ernstig is het gevaar van cyberoorlogvoering op basis van AI en moeten we ons zorgen maken?

Om de wereld voor te bereiden

Om voorbereid te zijn op de toekomst verschilt AI-gedreven cyberoorlogvoering op verschillende belangrijke manieren van traditionele cyberaanvallen, en deze verschillen maken het gevaarlijker.

Bovendien kan AI cyberaanvallen potentieel effectiever, sneller en gerichter maken. In dit opzicht biedt het voordelen in bepaalde gebieden:

Automatisering: AI kan het proces van het plannen en uitvoeren van aanvallen, dat normaal dagen of weken zou duren, terugbrengen tot uren of minuten. Bijvoorbeeld, een systeemscan of kwetsbaarheidsdetectie die handmatig dagen zou duren, kan dankzij AI-algoritmen in seconden worden voltooid.

Ondetecteerbaar: Malware ontwikkeld met AI-algoritmen kan zijn gedrag beter verbergen om traditionele verdedigingssystemen te omzeilen en zo detectie te voorkomen.

Realtime leren: AI-gestuurde cyberaanvallen kunnen zich in realtime aanpassen aan verdedigingsmaatregelen en dynamisch kwetsbaarheden uitbuiten. Door de reacties van verdedigingssystemen te analyseren, kan AI aanvallen aanpassen en hun effectiviteit vergroten.

Geavanceerde aanvallen: AI kan big data-analyse gebruiken om meer geavanceerde en gerichte aanvallen uit te voeren, specifiek gericht op individuele of bedrijfsprofielen om meer gepersonaliseerde bedreigingen te creëren. AI kan ook aanvallen op meerdere punten tegelijk uitvoeren, waardoor grootschalige operaties mogelijk worden.

Dergelijke zorgen kunnen worden gezien als een teken van de integratie van AI-gestuurde systemen in het slagveld. In dit geval zal AI niet langer een hulpmiddel zijn, maar centraal staan in oorlogsstrategieën op mondiale schaal.

Het moet ook worden opgemerkt dat, hoe snel maatregelen tegen AI-ondersteunde aanvallen ook worden ontwikkeld, de complexiteit van de dreigingen het potentieel heeft om deze inspanningen te overtreffen.

Het is noodzakelijk om te beseffen dat AI-ondersteunde cyberoorlogvoering niet langer sciencefiction is, maar een realiteit.

Het gebruik van deze technologieën door ontwikkelde staten vormt ernstige bedreigingen voor zowel militaire als civiele infrastructuren. Daarom zullen sommige staten deze bedreigingen mogelijk niet alleen kunnen elimineren.

Juist om die reden kan strategische samenwerking tussen landen en grotere investeringen in defensietechnologieën noodzakelijk worden.