De Verenigde Naties overwegen een ingrijpende herstructurering waarbij grote afdelingen worden samengevoegd en middelen wereldwijd worden herverdeeld, volgens een interne memo opgesteld door hoge functionarissen die belast zijn met het hervormen van de organisatie.

Deze herziening op hoog niveau vindt plaats terwijl VN-agentschappen worstelen met de gevolgen van de Amerikaanse bezuinigingen op buitenlandse hulp onder president Donald Trump, die humanitaire organisaties zwaar hebben getroffen.

Het zes pagina's tellende document, gemarkeerd als "strikt vertrouwelijk" en ingezien door Reuters, bevat een lijst van wat het omschrijft als "suggesties" om tientallen VN-agentschappen te consolideren in vier primaire afdelingen: vrede en veiligheid, humanitaire zaken, duurzame ontwikkeling en mensenrechten.

Volgens een van de opties zouden bijvoorbeeld operationele aspecten van het Wereldvoedselprogramma, het VN-kinderfonds, de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en het VN-vluchtelingenagentschap worden samengevoegd tot één humanitaire entiteit.

De memo bevat een reeks suggesties, variërend van groot tot klein en soms speculatief, en die, indien allemaal aangenomen, zouden leiden tot de meest ingrijpende hervormingen in decennia.

Zo wordt voorgesteld om het VN AIDS-agentschap samen te voegen met de WHO en het aantal tolken bij vergaderingen te verminderen. Een andere suggestie betreft het samenvoegen van de Wereldhandelsorganisatie - die geen VN-entiteit is - met VN-ontwikkelingsagentschappen.

Startpunt

Een functionaris die bekend is met de memo noemde het een startpunt. Maar de taal in de interne zelfevaluatie lijkt te bevestigen wat zowel voorstanders als critici van de organisatie al lang zeggen: dat de VN efficiënter moet worden.

In een reeks observaties verwijst de memo naar "overlappende mandaten", "inefficiënt gebruik van middelen", "fragmentatie en duplicatie" en wijst het op een toename van hoge posities.

Het beschrijft “systemische uitdagingen” waar de VN mee te maken heeft, problemen die worden verergerd doordat de Algemene Vergadering missies en programma's blijft toevoegen.

"Toegenomen mandaten, vaak zonder duidelijke exitstrategieën, en complexiteit hebben geleid tot aanzienlijke overlappingen, inefficiënties en hogere kosten," aldus het document.

De memo is opgesteld door een taskforce die in maart is aangesteld door secretaris-generaal António Guterres, die destijds aangaf dat de organisatie zichzelf kostenefficiënter moest maken.

De taskforce, die structurele veranderingen voor de lange termijn overweegt, komt bovenop de bezuinigingen voor de kortere termijn. Sommige diplomaten hebben de inspanningen beschreven als een proactieve stap om diepere bezuinigingen van de VS te verijdelen.

"De memo is het resultaat van een oefening om ideeën en gedachten te genereren van hoge functionarissen over hoe de visie van de secretaris-generaal kan worden gerealiseerd," zei Guterres' woordvoerder, Stephane Dujarric.

Guterres pleit al langer voor hervormingen van de VN. Tijdens een ontmoeting met Trump in 2017 vertelde de secretaris-generaal de Amerikaanse president dat de organisatie werd belast door "gefragmenteerde structuren, Byzantijnse procedures en eindeloze bureaucratie."

Maar de VN staat nu voor een van de grootste financiële crises in haar 80-jarige geschiedenis. Begin dit jaar had de Verenigde Staten, verreweg de grootste donor van de VN, al een achterstand van ongeveer $ 1,5 miljard in verplichte betalingen voor het reguliere budget en $ 1,2 miljard voor vredeshandhaving.

Sinds Trump in januari aantrad, heeft hij miljarden dollars meer gekort op buitenlandse hulp als onderdeel van zijn "America First" buitenlandbeleid.

Bezuinigingen en geopolitieke verschuivingen

De taskforce-memo noemt geen landen bij naam, maar merkt scherp op dat "geopolitieke verschuivingen en substantiële verminderingen in buitenlandse hulpbudgetten de legitimiteit en effectiviteit van de organisatie onder druk zetten."

Een van de gevolgen: het VN-kantoor voor humanitaire zaken, dat met een tekort van $ 58 miljoen kampt, heeft 20% van zijn personeel moeten schrappen. UNICEF verwacht dat zijn budget met 20% zal krimpen, en het VN-migratieagentschap verwacht een daling van 30%, wat 6000 banen zal beïnvloeden.

De bezuinigingen hebben "een onmiddellijke, verwoestende impact," zei Bob Rae, de Canadese ambassadeur en voorzitter van de Economische en Sociale Raad van de VN, maandag.

"Wat er gebeurt, is verschrikkelijk - we snijden in rantsoenen in vluchtelingenkampen," aldus Rae.

De memo stelt ook voor om sommige VN-medewerkers te verplaatsen van duurdere steden naar goedkopere locaties en operaties in Rome samen te voegen. Een andere, kortere interne memo die vorige week naar hoge VN-functionarissen werd gestuurd en door Reuters werd ingezien, vroeg hen om vóór 16 mei een lijst op te stellen van functies die buiten New York of Genève kunnen worden uitgevoerd.

"We moeten gedurfde en onmiddellijke stappen ondernemen om onze werkwijze te verbeteren, efficiëntie te maximaliseren en kosten te verlagen," aldus de tweede memo. Honderden VN-medewerkers protesteerden op 1 mei in Genève tegen het verlies van banen.

Medewerkers die direct de Algemene Vergadering en de Veiligheidsraad in New York ondersteunen, zouden blijven, aldus de memo.