Wetenschapper Inna Birchenko begon te huilen terwijl ze de smeulende beschermde bossen in Thailand beschreef, waar ze monsters verzamelde van lokale bomen die gehuld waren in rook van bosbranden.

"Deze prachtige, diverse gemeenschap van bomen en dieren wordt vernietigd terwijl je ernaar kijkt," zei ze.

Birchenko, een geneticus van de Royal Botanic Gardens in Kew, verzamelde zaden en bladeren in het Umphang Wildlife Sanctuary samen met collega's uit Groot-Brittannië en Thailand.

Ze onderzoeken hoe temperatuur en vochtigheid de kieming beïnvloeden en of genetica deze reacties bepaalt.

Dit kan op een dag helpen om herbebossing te realiseren met bomen die bestand zijn tegen de hogere temperaturen en drogere omstandigheden veroorzaakt door klimaatverandering.

Maar in Umphang, een afgelegen regio in het noordwesten van Thailand, werden de wetenschappers geconfronteerd met de impact die menselijke activiteiten en klimaatverandering al hebben op bossen die eigenlijk ongerept en beschermd zouden moeten zijn.

Birchenko en haar collega's liepen kilometer na kilometer door verbrande of nog smeulende bossen, waarbij elke stap kolommen van zwarte en grijze as opwierp.

Ze passeerden dikke omgevallen bomen die rookten of zelfs door dansende vlammen werden aangeraakt, en doorkruisten stukken landbouwgrond bezaaid met maïskolven, allemaal binnen de grenzen van het reservaat.

De wilde dieren waar het reservaat beroemd om is — neushoornvogels, herten, olifanten en zelfs tijgers — waren nergens te bekennen.

In plaats daarvan waren er sporen van de impact van het vuur: een cicade ter grootte van een handpalm, met een neongele voorkant en een zwartgeblakerde achterkant; en het nest van een wilde vogel met vijf verschroeide eieren.

"Mijn hart is gebroken," zei Nattanit Yiamthaisong, een promovendus aan de Forest Restoration and Research Unit (FORRU) van de Chiang Mai Universiteit, die samenwerkt met Birchenko en haar Kew-collega Jan Sala.

"Ik verwachtte dat een wildreservaat of nationaal park een beschermd gebied zou zijn. Ik had niet zoveel landbouwgrond en zoveel vuur langs de weg verwacht."

Wereldwijde dreiging van bosbranden

De branden in het Umphang Wildlife Sanctuary zijn geen uitzondering.

Bosbranden komen vaak voor in Thailand tijdens het brandseizoen in de lente, wanneer boeren velden in brand steken om nieuwe gewassen voor te bereiden.

Sommige gemeenschappen hebben toestemming om binnen beschermde gebieden te wonen en landbouw te bedrijven vanwege hun langdurige aanwezigheid op het land.

Traditioneel hielp branden boeren om de bodem te verrijken, en vuur kan een natuurlijk onderdeel zijn van het ecosysteem van een bos. Sommige zaden hebben vuur nodig om te ontkiemen.

Maar landbouwbranden kunnen zich snel verspreiden naar aangrenzende bossen — opzettelijk of per ongeluk.

De risico's worden vergroot door de drogere omstandigheden als gevolg van klimaatverandering en de toenemende economische druk op boeren, die vaker en op grotere schaal willen planten.

Deskundigen waarschuwen dat bossen die herhaaldelijk en hevig branden, geen kans hebben om op natuurlijke wijze te herstellen en dat ze mogelijk nooit meer volledig zullen herstellen.

Brandgegevens op basis van satellietbeelden, samengesteld door de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA, tonen hotspots en actieve branden in veel beschermde gebieden in Thailand in de afgelopen weken.

Rondom het toeristische centrum Chiang Mai laten blushelikopters water vallen op lokale bosbranden, tegen kosten van duizenden dollars per missie.

Maar het afgelegen Umphang ligt ver buiten het publieke oog.

Parkwachters beschermen het gebied, maar volgens lokale milieuactivisten worden ze vaak onderbetaald, slecht uitgerust en overbelast.

Het is een langdurig probleem in Thailand, waar het Afdeling Nationale Parken soms beschermde gebieden sluit om te voorkomen dat branden zich verspreiden.

Het departement reageerde niet op verzoeken om commentaar van AFP.

En de uitdaging is zeker niet uniek voor Thailand. Verwoestende branden hebben de afgelopen maanden rijke gebieden zoals Californië, Japan en Zuid-Korea geteisterd.

Ontbossing in 'zeer hoog tempo'

Toch was het een ontnuchterend gezicht voor Sala, een expert in zaadkieming bij Kew.

"Het ongerepte regenwoud dat we verwachtten te zien, is er eigenlijk niet meer, het is weg," zei hij.

"Het laat echt het belang zien van natuurbehoud, van het beschermen van biodiversiteit.

Alles wordt in een zeer, zeer hoog tempo ontbost."

Sala en Birchenko werken samen met Kew's Millennium Seed Bank, die bijna 2,5 miljoen zaden van meer dan 40.000 wilde plantensoorten bevat.

Ze willen kennis uit de zaadbank ontsluiten en partners zoals FORRU helpen, die al decennia werkt aan het herstellen van gezonde bossen in Thailand.

Het partnerschap gaat de genetische structuur en diversiteit van drie boomsoorten in kaart brengen, voorspellen hoe goed ze bestand zijn tegen klimaatverandering en uiteindelijk zaadzones in Thailand afbakenen.

"We hopen dat sommige populaties veerkrachtiger zullen zijn tegen klimaatverandering.

En dan... kunnen we beter bepalen welke populaties we moeten gebruiken voor herbebossing," zei Sala.

Terug in Groot-Brittannië zullen zaden worden gekiemd bij verschillende temperaturen en vochtigheidsniveaus om hun grenzen te testen.

Genetische analyse zal laten zien hoe populaties verwant zijn en welke mutaties mogelijk meer klimaatbestendige bomen opleveren.

Maar eerst heeft het team monsters nodig.

De wetenschappers richten zich op drie soorten: albizia odoratissima, phyllanthus emblica — ook bekend als Indiase kruisbes — en sapindus rarak, een soort zeepnotenboom.

Deze drie groeien in verschillende klimaten in Thailand, zijn niet bedreigd en worden traditioneel gebruikt door lokale gemeenschappen, die kunnen helpen ze te lokaliseren.

Toch verloopt veel van de zoektocht als een soort paaseierenjacht, waarbij het team door het bos trekt en hun omgeving scant op de bladpatronen van de door hun gedoelde bomen.

'Capsule van genetische diversiteit'

"Ma Sak?" roept Sala, gebruikmakend van de lokale naam voor sapindus rarak, waarvan de vruchten ooit werden gebruikt als natuurlijk wasmiddel.

Het is aan FORRU-kwekerij- en veldtechnicus Thongyod Chiangkanta, een voormalige parkwachter en plantidentificatie-expert, om dit te bevestigen.

Idealiter worden zaden verzameld van vruchten aan de boom, maar de takken kunnen tientallen meters hoog zijn.

Een eenvoudige oplossing is een rood touw met een gewicht eraan, dat naar het bladerdak wordt gegooid en over enkele takken wordt gehaakt.

Door te schudden vallen vruchten naar beneden, samen met bladeren die Birchenko kan analyseren. Aparte blad- en takmonsters worden zorgvuldig geperst om deel uit te maken van de meer dan zeven miljoen exemplaren in het herbarium van Kew.

Het team verzamelt duizenden zaden in totaal, waarbij ze bij elke stop monsters opensnijden om te controleren of ze niet gerot of aangetast zijn.

Ze nemen nooit meer dan een kwart van wat beschikbaar is, zodat er genoeg overblijft voor natuurlijke groei vanuit de "bodemzaadbank" rond elke boom.

Elke succesvolle verzameling is een opluchting na maanden van voorbereiding, maar de harde realiteit van de precaire toekomst van het bos hangt over het team.

"Het is die opwinding van het vinden van de bomen... en tegelijkertijd echte verdriet omdat je weet dat vijf meter verderop een bosbrand is, een gedegradeerd gebied, en ik vermoed dat deze bomen de komende jaren verdwenen zullen zijn," zei Sala.

Het team verzamelt op zeven locaties in Thailand, waarbij ze exemplaren verzamelen die "een capsule van genetische diversiteit zijn die we voor de toekomst hebben bewaard," aldus Birchenko.

"We doen iets, maar we doen zo weinig en mogelijk ook zo laat."