Het 14 maanden durende conflict tussen Hezbollah en Israël heeft Libanon geconfronteerd met ingrijpende politieke, sociale en militaire veranderingen. Vorige week vierden honderdduizenden ontheemde Libanezen hun terugkeer naar huis na een door de Verenigde Staten en Frankrijk bemiddeld staakt-het-vuren, terwijl Hezbollah publiekelijk de overwinning claimde.

Toch vertelt het sentiment onder de aanhangers van de groep en binnen de bredere sjiitische gemeenschap een heel ander verhaal.

Het einde van de maandenlange gevechten markeert niet alleen het einde van actieve conflicten, maar ook een keerpunt in de interne dynamiek van Libanon.

Voor het eerst in decennia zijn het Libanese leger en de staatsinstellingen naar voren gekomen als de belangrijkste winnaars, terwijl Hezbollah ongekende verliezen lijdt op het gebied van leiderschap, arsenaal en geloofwaardigheid.

Staakt-het-vuren voorwaarden

De overeenkomst, die volgens de bemiddelaars is ontworpen om duurzame vrede te bewerkstelligen, is gebaseerd op VN-resolutie 1701.

Deze bevat 13 belangrijke bepalingen, waaronder een termijn van 60 dagen voor Israël om zijn troepen volledig terug te trekken uit Zuid-Libanon, waarmee een einde komt aan weken van bezetting en bombardementen.

Tegelijkertijd moet Hezbollah ontwapenen en zijn troepen verplaatsen naar het noorden van de Litani-rivier. Als onderdeel van dit proces zal Hezbollah zijn militaire infrastructuur in het gebied ontmantelen en de controle overdragen aan het Libanese leger en de Interim VN-troepenmacht in Libanon (UNIFIL), die zal worden versterkt met Franse troepen.

Om de capaciteit van het Libanese leger te versterken om stabiliteit te handhaven en de voorwaarden van het staakt-het-vuren af te dwingen, hebben de Verenigde Staten en Frankrijk toegezegd meer financiering en personele ondersteuning te bieden.

Bovendien zal een door de VS geleide internationale commissie toezicht houden op de naleving van de overeenkomst en eventuele schendingen door beide partijen aanpakken, wat zorgt voor verantwoording en het versterken van het kader voor vrede.

De neergang van Hezbollah

Hezbollah, lang beschouwd als een dominante kracht, vooral binnen de sjiitische gemeenschap van Libanon, staat nu voor een ongekende achteruitgang. De dood van leider Hassan Nasrallah in september, samen met andere oprichters, heeft een leiderschapsvacuüm gecreëerd dat de groep tot in de kern heeft geschokt.

Hezbollah verwierf enorme populariteit toen het in de jaren 80 militair verzet bood tegen Israëlische bezettingstroepen. Het speelde een cruciale rol in de uiteindelijke terugtrekking van Israël uit Zuid-Libanon in 2000, na 18 jaar bezetting.

In 2006 ontvoerde de groep twee Israëlische soldaten aan de Libanees-Israëlische grens, wat leidde tot een 33-daags conflict dat culmineerde in VN-resolutie 1701 en de uitwisseling van Libanese gevangenen in Israëlische gevangenissen voor de lichamen van de twee ontvoerde Israëlische soldaten. Dit resultaat werd destijds gezien als een strategische overwinning voor Hezbollah.

Na het uitbreken van de Syrische burgeroorlog in 2011 intervenieerde Hezbollah om het regime van president Bashar al-Assad te steunen, waarbij het betrokken raakte bij hevige gevechten tegen gewapende oppositiegroepen.

In deze periode breidde Hezbollah zijn operaties uit, waarbij het vitale aanvoerroutes door Syrië en Irak vestigde en uiteindelijk een landcorridor creëerde tot aan Iran. Dit stelde de groep in staat om een continue stroom van wapens en middelen te ontvangen, waardoor haar militaire capaciteiten werden versterkt.

Nasrallah bedreigde Israël regelmatig, pochte over duizenden langeafstandsraketten die hij van Iran had gekregen, en promootte het idee van strategische 'onzichtbaarheid' en een verbeterde afschrikking tegen Israëlische agressie.

Echter, Hezbollah kampt nu met een crisis die zijn invloed en geloofwaardigheid heeft aangetast.

Ondanks jarenlange beloften aan zijn kernachterban binnen de sjiitische gemeenschap dat het een steeds krachtiger militair afschrikmiddel tegen Israël opbouwde, hebben recente militaire tegenslagen de grenzen van zijn capaciteiten blootgelegd.

De laatste oorlog heeft aanzienlijke zwaktes in de strijdkrachten van Hezbollah blootgelegd. Ondanks zijn beweringen van gelijkwaardigheid met Israël, heeft de groep moeite gehad om te concurreren met de technologische en tactische capaciteiten van Israël.

Deze nederlaag betekent niet alleen het einde van een tijdperk voor Hezbollah, maar ook de ineenstorting van zijn imago als onoverwinnelijk afschrikmiddel. De kloof tussen de gedurfde beloften van Hezbollah en zijn daadwerkelijke militaire prestaties heeft groeiende desillusie binnen de sjiitische gemeenschap en het bredere Libanese publiek aangewakkerd.

Veel mensen stellen nu vraagtekens bij het vermogen van de groep om zijn langdurige toezeggingen na te komen, en zijn geloofwaardigheid als betrouwbare kracht tegen Israëlische agressie is ernstig ondermijnd. Deze teleurstelling werd het meest acuut gevoeld in bolwerken van Hezbollah zoals Zuid-Libanon, de Bekavallei en de zuidelijke buitenwijken van Beiroet (Dahiyah).

Deze gebieden, geteisterd door meedogenloze Israëlische bombardementen, zagen duizenden sjiitische families aan hun lot overgelaten ondanks de beloften van Hezbollah van onderdak, bescherming en steun. Voor velen was het gevoel van verraad tastbaar, wat de frustratie intensiveerde en oproepen tot verandering binnen de gemeenschap aanwakkerde.

Onverwacht vonden de ontheemde sjiitische bevolking troost en steun van traditioneel vervreemde groepen, waaronder christenen, soennieten en Druzen. Deze nieuwe solidariteit is begonnen het sociale weefsel van Libanon te hervormen, waarbij nieuwe allianties ontstaan die de langdurige dominantie van Hezbollah over zijn kernachterban uitdagen.

Nu hangt het voortbestaan van Hezbollah als politieke en sociale machtsfactor af van zijn vermogen om tastbare resultaten te leveren in de wederopbouw na het conflict, in een oorlog die bijna 10.000 huizen en gebouwen heeft verwoest. Met uitgeputte middelen en een geloofwaardigheid op een dieptepunt, staat het voor een zware strijd om het vertrouwen van zijn achterban te herstellen.

Het Libanese leger

Na het staakt-het-vuren is het Libanese leger de hoeksteen geworden van de soevereiniteit en stabiliteit van Libanon. De inzet in de bufferzone, die voorheen werd gecontroleerd door Hezbollah en werd bezet door Israëlische troepen, markeert een transformatieve verschuiving in de machtsdynamiek van het land.

Voor het eerst in decennia wordt het leger door veel mensen gezien als een verenigende kracht, die de diepgewortelde sektarische verdeeldheid in Libanon overstijgt.

In tegenstelling tot andere actoren die verstrikt zijn in sektarische loyaliteiten of buitenlandse invloeden, waaronder Hezbollah, maar ook Jamaa Islamiya en andere gewapende Palestijnse facties in vluchtelingenkampen zoals Hamas, geniet het Libanese leger vertrouwen in diverse gemeenschappen, waardoor het wordt gepositioneerd als een symbool van nationale eenheid.

De wapenstilstandsovereenkomst bevat bepalingen om de capaciteiten van het leger te versterken, met beloften van meer internationale financiering en personeel van de VS en Frankrijk, en mogelijk ook de VAE en Saoedi-Arabië.

De duurzaamheid van deze toezeggingen blijft echter onzeker. De aanhoudende financiële crisis in Libanon roept zorgen op over het vermogen van het leger om zijn nieuwe rol te behouden zonder aanhoudende externe steun en politieke hervormingen.

Een einde aan de trifecta 'Volk, Leger, Verzet'

Vier decennia lang verdedigde Hezbollah het verhaal van het 'Volk, Leger en Verzet' als de hoeksteen van de veiligheid en soevereiniteit van Libanon. Deze oorlog heeft dat paradigma echter aan diggelen geslagen.

In de plaats daarvan krijgt een nieuw kader vorm: 'Volk, Leger en Bestuur'. Deze verschuiving weerspiegelt de groeiende publieke vraag naar een sterke, verantwoordelijke staat om het schaduwbestuur van Hezbollah te vervangen.

De Amal-beweging, die traditioneel verbonden is met Hezbollah, lijkt haar standpunt te veranderen.

Ali Hassan Khalil, een senior parlementslid en nauwe bondgenoot van voorzitter Nabih Berri, benadrukte onlangs in een televisie-interview de noodzaak van 'een sterke staat', waarmee hij steun uitsprak voor institutionele hervormingen en een herconfiguratie van de machtsdynamiek binnen het sjiitische politieke leiderschap.

Deze verklaring weerspiegelt een groeiende roep om het versterken van staatsinstellingen en het heroverwegen van de machtsbalans binnen het sjiitische establishment.

Na een nederlaag van Hezbollah in de laatste oorlog, zou de machtsdynamiek binnen het sjiitische politieke leiderschap aanzienlijke veranderingen kunnen ondergaan. De Amal-beweging en andere facties zouden een grotere onafhankelijkheid van Hezbollah kunnen claimen, door de verzwakte positie van de groep te gebruiken om een ​​prominentere rol in de besluitvorming te eisen.

Dit zou kunnen leiden tot een groeiende nadruk op het versterken van staatsinstellingen, met oproepen voor "een sterke staat" die zich vertalen in inspanningen om de invloed van niet-statelijke gewapende groepen zoals Hezbollah te verminderen en het Libanese leger en andere officiële instanties te versterken.

Autoriteit binnen het sjiitische politieke establishment zou meer gedecentraliseerd kunnen worden, waardoor de dominantie van Hezbollah wordt verminderd en een bredere vertegenwoordiging binnen de gemeenschap wordt aangemoedigd.

Financiële en logistieke middelen die traditioneel door Hezbollah worden beheerd, zoals buitenlandse financiering en sociale diensten, zouden kunnen worden herverdeeld of onder staatstoezicht worden gebracht, waardoor de greep van de groep op de sjiitische bevolking verzwakt.

Deze verschuivingen zouden echter afhangen van het vermogen van andere sjiitische leiders, met name binnen de Amal-beweging, om te profiteren van het veranderende landschap en de bredere politieke context in Libanon en daarbuiten.

De rol van de regering

De Libanese regering speelde een beperkte maar cruciale rol in de onderhandelingen over het staakt-het-vuren. De interim-premier Najib Mikati navigeerde door de complexe eisen van Hezbollah's bondgenoten en westerse bemiddelaars en wist een overeenkomst te sluiten die kwetsbare belangen in evenwicht bracht.

De staakt-het-vurenovereenkomst verplicht de Libanese partijen om een ​​nieuwe president te kiezen, met een parlementaire zitting gepland voor 9 december, waar een doorbraak in de politieke impasse wordt verwacht onder leiding van Berri.

Hierna wordt verwacht dat er een nieuwe regering wordt gevormd om de urgente uitdagingen van de naoorlogse periode aan te pakken. Deze regering zal onder immense druk staan ​​om de wederopbouw te leiden, de verergerende humanitaire crisis aan te pakken en langverwachte structurele hervormingen door te voeren.

Als er niet daadkrachtig wordt gehandeld, kan dit de politieke verlamming vergroten en het publieke vertrouwen verder ondermijnen.

Ondertussen blijft het presidentiële vacuüm in Libanon, dat sinds het einde van Michel Aouns termijn in oktober 2022 onopgelost is, een formidabel obstakel voor bestuur en wederopbouw. ​​De oorlog heeft de verdeeldheid over het presidentschap verder aangewakkerd, aangezien facties nog steeds vastzitten over een kandidaat.

De verzwakte positie van Hezbollah, in combinatie met veranderende politieke allianties, kan de machtsbalans verschuiven naar westerse groepen of individuen, maar elke oplossing zou een substantieel compromis vereisen tussen de diep verdeelde politieke blokken van Libanon.

Deze langdurige impasse onderstreept de dringende noodzaak van politieke consensus om de dringende uitdagingen van Libanon aan te pakken, waaronder economische stabiliteit en een functionerende regering.

De oorlog van 2024 heeft het politieke en sociale weefsel van Libanon fundamenteel veranderd, waarbij het Libanese leger en staatsinstellingen opkwamen als symbolen van eenheid en veerkracht. Tegelijkertijd markeren de verliezen van Hezbollah in leiderschap, arsenaal en geloofwaardigheid een potentieel einde aan zijn tijdperk van dominantie.

De wapenstilstandsovereenkomst biedt Libanon een kwetsbare maar cruciale kans om te herbouwen. Om dit moment een echt keerpunt te laten worden, moet de Libanese regering haar gezag laten gelden, nationale eenheid bevorderen en alomvattende wederopbouwinspanningen leiden.

Ondertussen signaleert de vraag van het publiek naar een nieuwe visie op bestuur - gericht op verantwoording en door de staat geleide oplossingen - een historische kans op vernieuwing.

Of Libanon dit moment van crisis kan transformeren tot een basis voor blijvende stabiliteit, hangt af van de collectieve wil van zijn leiders en volk om zich te bevrijden van de cycli van conflict en sektarisme die zijn verleden hebben gedefinieerd.