Misır Ğazzäne 5 yıl däwamında torğızu öçen 53 milliard dollarlıq plan täq’dim itte. Bu plan aşığıç yärdäm kürsätü, asqormanı yañartu häm ozın möddätle iq’tisadi üseşkä yünältelgän.
Täq’dimne sişämbe könne Qahirädä ütkän Ğäräp sammitında tikşerälär häm soñınnan citäkçelär tarafınnan qabul itelä. Bu plan AQŞ ilbaşı Donal’d Trampnıñ uzğan ayda açıqlağan, suğıştan zıyan kürgän Ğazzäne kontrol’gä alu häm fälästinlelärne Misır häm Yordaniyağa küçerü turındağı täqdimenä qarşı toru öçen tözelä.
Fälästinlelär, ğäräp däwlätläre häm dön’yanıñ küp kenä xökümätläre Tramp täq’dimen tänqıytläp çıqtı häm Ğazzäneñ xalqın küçerü omtılışın kire qaqtı.
Başlanğıç torğızu êtabı
Ber diplomatik çığanaq urtaqlaşqan plan ölgese ike êtapnı üz eçenä ala: başlanğıç torğızu häm tözekländerü.
Başlanğıç torğızu çorı altı ay däwam itär dip kötelä häm 3 milliard dollarğa töşäçäk. Bu çorda "minalar häm şartlamağan bombalardan çistartu, cimereklekne beterü häm waqıtlıça toraq belän täêmin itü" êşläre başqarılaçaq.
Älege êtapta toraq mäs’äläsen xäl itü öçen Misır Ğazzädä 1,5 millionnan artıq keşene urnaştıru öçen 7 maxsus mäydan buldırırğa täq’dim itä. Monnan tış, 60 meñ öleşçä zıyan kürgän öyne tözekländerü hm 360 meñ keşene urnaştıru planlaştırıla.
Qabat torğızu êtabı
Qabat torğızu çorı dürt yarım yıl däwamında ike etapta başqarılaçaq.
Berençese 2027 yılğa qadär däwam itäçäk häm 20 milliard dollarğa töşäçäk. Anda yul, kommunal’ çeltärlär häm cämäğät’ xezmätläre qorılmaların torğızuğa basım yasalırğa tiyeş. Şulay uq 200 meñ daimi toraq yort tözü häm 20 meñ akr cirne êşkärtü planlaştırıla.
İkençe êtap 2030 yılğa qadär däwam itäçäk häm 30 milliard dollarğa töşäçäk. Biredä asqorma proyektların tögälläw, tağın 200 meñ toraq yort tözü, industrial zonalar, balıqçılıq portı, säwdä portı häm aêroport buldıru planlaştırıla.
Finanslaw
Plan êffektiv finanslaw belän täêmin itü häm kontrol’dä totu öçen xalıqara ışanıç fondı buldırunı täq’dim itä.
Qahirä donor illär, xalıqara häm regional finans oyışmaları, xosusıy sektor häm ictimağıy oyışmalarnı cıyu öçen yuğarı däräcäle ministrlar konferenśiyäsen oyıştıraçaq.
Ğazzä belän kem idarä itäçäk?
Misır planı nigezendä, Fälästin qarşılıq törkeme “Xamas” Ğazzädän çitläştereläçäk, anı bäysez texnokratlar häm partiyäsez figuralardan toruçı komitet almaştıraçaq. Bu komitet Fälästin İdaräse astında tözeläçäk häm altı aylıq waqıtlı çorda territoriyä belän idarä itäçäk.
Şunnan soñ, Fälästin İdaräse Ğazzädä tulısınça kontrolne qaytarırğa tiyeş bulaçaq. Fälästin İdaräse monnan êlek 2007 yılda “Xamas” kilgänçe töbäktä idarä itte.
Plan nigezendä, Misır häm Yordaniya Fälästin İdaräse belän bäyle iminlek köçlären Ğazzädä xoquq saqlaw eşlären başqaru öçen äzerli. Şulay uq, bu tırışlıqnı finanslaw öçen xalıqara häm regional yärdäm taläp itelä.
Plan Fälästin territoriälärendä xalıqara qatnaşu mömkinlegen kütärä, şul isäptän Ğazzä häm basıp alınğan Könbatış Yordanda tınıçlıq saqlaw yäki saqlaw köçlären urnaştıru öçen BMO İminlek Şurası rezolyuśiyäsen täq’dim itä.
Bu "Fälästin däwläten buldıru häm anıñ mömkinleklären üsterü" öçen kiñräk waqıtlı çikläw öleşe bulaçaq.
Ğäräp sammitınıñ soñğı beldergese barlıq Fälästin cirlärendä, ägär şartlar bulsa, ber yıl eçendä saylawlar ütkärüne taläp itä.
Sişämbe könne Fälästin däwlät başlığı Mäxmüt Abbas Fälästin kiläse yıl, axırğı saylawlardan yaqınça 20 yıl uzğannan soñ, ilbaşı häm ğomumi saylawlar uza aluın belderde.
