NASAnıñ Cirgä yaqın asteroidlarnıñ xäräkäten küzätä başlawınnan soñ 20 yıl ütügä, galimnär yaña yanaw turında kisätä: Venera belän bergä orbitada xäräkät itüçe asteroidlar. Bu asteroidlar, Qoyaş tiräsendä Venera belän oxşaş yuldan äylänep, Cir belän bäreleşü mömkinlegenä iyä, dip belderä yaña tikşerenü.

Venera orbitasındağı asteroidlar, ägär alar kim digändä 140 metr kiñlektä häm Cir orbitasına 0.05 astronomik berämlek yaqınlıqta ütälär ikän, potentsial xätär dip sanala. Bu asteroidlar Venera yulınnan xäräkät itsälär dä, Cirgä yaqınlaşıp, xäzerge küzätü sistemalarınnan qaça ala.

NASA galimnäre 1.3 astronomik berämlek (yaklaşık 194 million kilometr) kiñlektäge regionnı tikşerde. "Yäşeren yanaw: Venera orbitasındağı açılmağan asteroidlarnıñ bäreleşü qurqınıçı" isemle tikşerenü qayber asteroidlarnıñ Cirdän küzätü öçen ayıruça qıyın buluın kürsätä.

Venera orbitasındağı asteroidlar küp oçraqta êksentrik orbitaga iyä dip sanala. Tikşerenüçelär bu asteroidlarnıñ "klon" modellären buldırıp, 36 meñ virtual yıl buyı orbital model'lärne sınap qaradı. Bu êşçänlek tübän êksentriklı häm az awışuçı asteroidlarnıñ Cir orbitasın ütep, bäreleşü qurqınıçı tudıruın açıqladı.

"Venera orbitasında xäzerge waqıtta 20 asteroid bilgele," dip yaza avtorlar. "Bu asteroidlarnıñ orbitadağı statusı alarnı Venerağa yaqınlaşudan saqlıy, läkin bu alarnı Cir belän oçraşudan saqlamıy."

Bu qurqınıç ni däräcädä çınbarlıq? Asteroidlarnı Cirdän küzätü qıyın, çönki alarnıñ orbitasınıñ küp öleşendä Qoyaş nurları alarnı yäşerä. Läkin alar Cirgä yaqınlaşqanda häm kürenüçän regionğa küçkändä küzätü ciñeläyä.

Berniçä missiya täqdim itelde, şul isäptän Qoyaş-Cir yäki Qoyaş-Venera orbitasına urnaşqan missiyälär. Çilidäge Vera Rubin observatoriyäse, 2025 yılnıñ iyül ayında êşli başlayaçaq, bu asteroidlarnıñ qayberlären uñay şartlarda tabarğa mömkin, läkin tikşerenü bu ısulnıñ tulısınça küzätü öçen citärlek bulmayaçağın kürsätä.

"Rubin Observatoriyäse kebek küzätü programmaları yaqın kiläçäktä bu asteroidlarnıñ qayberlären tabarğa mömkin, läkin bez Venerağa yaqın häm Qoyaştan yıraq orbitağa urnaştırtılğan maxsus küzätü mexanizmınıñ ğına bu 'kürenergä telämäwçe' asteroidlarnıñ barısın da tabarğa häm kartasın tözergä mömkinlek biräçäk dip ışanabız," dip belderä tikşerenüçelär.

Tikşerenüçelär, bigräk tä Venera orbitasında urnaşqan häm Qoyaşqa qarşı yünäleştä êşläwçe maxsus kosmik missiya iñ êffektiv çişeleş bulaçaq, dip sanıy. Monıñ belän küzätü awırlıqları ciñeläyäçäk häm bu qıyın tabıla torğan asteroidlarnı daimi räweştä küzätü mömkin bulaçaq.

Venera orbitasındağı qayber asteroidlar şähärlärne yuq itärlek zıyan salu köçenä iyä. Şuña kürä älege "kürenergä telämägän" qurqınıçlarnı tabıp, küzätü metodların yaxşırtu zaruri.

150 metr diametrındağı ber asteroid qına da, bäreleşkändä, Cir östendä İkençe Bötendönya suğışı waqıtında taşlanğan atom bombalarınnan meñärçä tapqır köçleräk ênergiä çığara ala.