Kamati ya Huduma za Upandikizaji Tishu na viungo chini Kenya imependekeza kuanzishwa kwa mpango thabiti wa kuchangia viungo vya marehemu ili kupunguza utegemezi kwa wafadhili walio hai.
Kamati inayongozwa na Prof. Elizabeth Anne Bukusi iliteuliwa na Waziri wa Afya Aden Duale Aprili 2025 kutathmini mifumo ya kimaadili, kisheria na kiafya inayosimamia huduma za viungo na upandikizaji wa tishu nchini Kenya.
Kamati hiyo ya wataalamu 12 ilikuwa na lengo la kuchunguza huduma za upandikizaji wa viungo nchini kote na kuchunguza madai kadhaa yaliyohusisha Hospitali za Mediheal Group iliyoshutumiwa kwa kuchukua viungo vya watu kwa njia isiyo halali.
Katika ripoti yake, Kamati ilionyesha kuwa mfumo wa sasa wa uchangiaji wa vyombo nchini ni mdogo sana, ikibaini kuwa upandikizaji mwingi unategemea wafadhili wanaoishi, wanaohusiana.
Hii, ripoti inasema, imezuia kwa kiasi kikubwa upatikanaji wa viungo muhimu, hasa moyo, mapafu, ini na konea, ambayo inaweza tu kupandikizwa kupitia michango ya marehemu.
"Ili kufikia lengo lililo hapo juu, serikali itashirikisha umma, kisiasa, kidini, na vikundi vya kitamaduni ili kuongeza ufahamu, manufaa, usalama, na kukubalika kwa mchango wa viungo vya marehemu," Kamati ilisema.
Utoaji wa kiungo cha marehemu, unaojulikana pia kama ‘mchango baada ya kifo’, unahusisha kuvuna viungo na tishu kwa ajili ya kupandikizwa baada ya mtu kutangazwa kuwa amekufa kisheria, ama kupitia ubongo au kifo cha mzunguko wa damu.
Viungo vinavyotolewa kwa kawaida ni pamoja na figo, mioyo, maini, mapafu na kongosho, huku tishu kama vile konea, vali za moyo, ngozi na tendons pia zinaweza kutolewa.
Kamati ilisisitiza kuwa katika kuendesha programu ya wafadhili waliofariki kutahitaji uwekezaji mkubwa, ikiwa ni pamoja na kuundwa kwa shirika la kitaifa la ununuzi wa vyombo ili kuratibu shughuli zote zinazohusiana na uchangiaji wa viungo vya marehemu.
"Ni muhimu kujenga uwezo katika vituo vya afya vya umma na vya kibinafsi ili kushughulikia mahitaji ya kimaadili, kiafya na kiutendaji ya mfumo wa kufanya kazi wa kupandikiza viungo vya marehemu," Kamati iliongezea.
