Gjykata e Lartë e Mbretërisë së Bashkuar refuzoi të hënën kërkesën për një rishikim gjyqësor historik të paraqitur nga organizata palestineze për të drejtat e njeriut Al-Haq, e cila synonte ta sfidonte vazhdimin e eksporteve britanike të pjesëve të avionëve luftarakë F-35 që përfundojnë në përdorim nga Izraeli në fushatën e tij të akuzuar si gjenocidale në Gaza.
Në vendimin e tyre, Lordi Gjyqtar Males dhe Gjyqtarja Steyn konkluduan se e ashtuquajtura “përjashtimi F-35” – një përjashtim nga politika që i lejon Mbretërisë së Bashkuar ta vazhdojë eksportin e pjesëve për programin shumëkombësh të avionëve luftarakë F-35, pavarësisht pezullimit të disa licencave të tjera ushtarake të lidhura me konfliktin në Gaza – ishte e ligjshme dhe nuk mund të përmbysej nga gjykatat.
Padia u përqendrua në detyrimet ligjore të Mbretërisë së Bashkuar sipas të drejtës ndërkombëtare humanitare, duke përfshirë Konventat e Gjenevës, Traktatin për Tregtinë e Armëve dhe Konventën për Parandalimin e Gjenocidit.
Al-Haq, e mbështetur nga Oxfam, Amnesty International UK dhe Human Rights Watch, argumentoi se përjashtimi bie ndesh me këto detyrime, duke pasur parasysh rrezikun që pjesët e F-35 mund të përdoreshin për shkelje të së drejtës ndërkombëtare humanitare në Gaza.
Por, gjyqtarët vendosën se vendimi i qeverisë, i marrë pas këshillave nga sekretarët e jashtëm dhe të mbrojtjes, nuk ishte i rishikueshëm nga gjykatat.
“Ne kemi konkluduar se kjo kërkesë nuk e kapërcen këtë pengesë,” shkruan ata, “dhe se leja për të ngritur një kërkesë për rishikim gjyqësor duhet të refuzohet.”
Gjykata pranoi se qeveria kishte rishikuar sjelljen e Izraelit.
Korrikun e kaluar, vlerësimet zyrtare ndryshuan, duke zbuluar se Izraeli nuk ishte më i përkushtuar ndaj zbatimit të ligjit ndërkombëtar humanitar. Sekretari i Jashtëm David Lammy, atëherë i ri në detyrën e tij, këshilloi se ekzistonte një "rrezik i qartë që pajisjet ushtarake të eksportuara në Izrael mund të përdoren për të kryer ose lehtësuar një shkelje serioze" të ligjit ndërkombëtar humanitar.
Qeveria përfundoi se nuk mund t'i identifikonte me siguri pjesët e F-35 të destinuara posaçërisht për Izraelin, për shkak të strukturës së zinxhirit global të furnizimit.
“Natyra e vërtetë e përjashtimit të F-35 nuk ishte që Mbretëria e Bashkuar do të vazhdonte të furnizonte drejtpërdrejt pjesë për Izraelin … por që ajo nuk do ta ndalonte pjesëmarrjen në Programin F-35,” thuhet në vendim, edhe nëse kjo do të thoshte që disa pjesë përfundimisht do të arrinin në Izrael.
Gjyqtarët: Shkeljet e traktateve nuk janë çështje për gjykatat vendase
Gjykata refuzoi të shqyrtonte pyetjen më të gjerë ligjore nëse sjellja e Mbretërisë së Bashkuar përbënte shkelje të traktateve ndërkombëtare që nuk janë pjesë e ligjit të brendshëm.
“Marrëdhëniet ndërkombëtare janë çështje të ekzekutivit dhe jo të gjykatave,” thanë gjyqtarët, duke iu referuar një parimi të hershëm kushtetues se “traktatet ndërkombëtare nuk përbëjnë pjesë të ligjit anglez” përveç nëse miratohen nga Parlamenti.
“Gjenocid i transmetuar drejtpërdrejt”
Al-Haq parashtroi një sërë argumentesh ligjore, përfshirë edhe se përjashtimi i F-35 përbënte shkelje të detyrimit të Mbretërisë së Bashkuar për ta parandaluar gjenocidin.
Padia përmendi “sjellje që në parim mund të përmbushë komponentin fizik të gjenocidit” dhe akuzoi Izraelin për “një gjenocid të transmetuar drejtpërdrejt” në Gaza.
Por, gjykata refuzoi të merrej me përmbajtjen e këtyre akuzave, duke thënë se përcaktime të tilla janë në kompetencën e organeve ndërkombëtare si Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë (GjN), dhe jo e gjykatave vendase.
Pavarësisht vendimit, gjykata pranoi se padia “ngre pyetje të rëndësishme dhe të vështira” dhe theksoi se ministrat e kabinetit kishin vepruar në mirëbesim. “Procesi i vlerësimit të përkushtimit të Izraelit ndaj respektimit të IHL (së drejtës ndërkombëtare humanitare) është kryer me kujdes dhe thellësi,” thanë gjyqtarët.
Pavarësisht thirrjeve ndërkombëtare për armëpushim, ushtria izraelite ka vrarë më shumë se 56,000 palestinezë në ofensivën vdekjeprurëse në Rripin e Gazës që nga tetori 2023.
Në nëntor të kaluar, Gjykata Ndërkombëtare Penale (ICC) lëshoi urdhër-arreste për Kryeministrin izraelit Benjamin Netanyahu dhe ish-Ministrin e Mbrojtjes Yoav Gallant për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit në Gaza.
Izraeli gjithashtu përballet me një çështje për gjenocid në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë.
