Tijdens de vergadering van de Associatieraad Europese Unie-Israël van vorige maand sprak Brussel zijn steun uit voor de wederopbouw van Gaza, een verlengd staakt-het-vuren en de terugkeer van ontheemde Palestijnen naar hun huizen.

Nu versterkt de EU haar oproepen tegen de Israëlische blokkade van hulp aan Gaza en uit ze “ernstige bezorgdheid” over het geweld op de bezette Westelijke Jordaanoever, waar Israëlische troepen doorgaan met aanvallen op vluchtelingenkampen en hele steden in het noorden tot doelwit hebben.

Maar ondanks alle gesprekken over het vormgeven van de toekomst van Gaza en het handhaven van internationaal recht, zijn er tekenen dat de EU niet bereid is haar beloften waar te maken.

Hier zijn de obstakels die in de weg staan.

Diepe verdeeldheid en beperkte invloed

Tegenstrijdige standpunten over Israël en Palestina ondermijnen de vastberadenheid van de EU met betrekking tot de wederopbouw van Gaza.

De EU heeft haar steun uitgesproken voor het door Caïro geleide wederopbouwplan van $53 miljard voor Gaza, dat alle vormen van geweld en extremisme afwijst en duidelijk maakt dat de verdrijving van Palestijnen uit Gaza niet aan de orde is. Maar de eigen geschiedenis van de EU, waarin ze grove Israëlische schendingen niet ter verantwoording heeft geroepen, staat haaks op haar belofte om internationaal humanitair recht te waarderen en Palestijnse levens te beschermen.

Kijk bijvoorbeeld naar de eisen van Spanje en Ierland om een dringende herziening van de Israël-EU Associatieovereenkomst, het belangrijkste document voor handel en politieke betrekkingen tussen beide partijen. Hoewel artikel 2 van die overeenkomst duidelijk bilaterale banden afhankelijk stelt van “respect voor mensenrechten,” weigerden veel EU-lidstaten vorige week het onderwerp te bespreken.

Dit geeft effectief een vrijbrief aan Israël voor daden van genocide, etnische zuivering en misdaden tegen de menselijkheid.

“EU-landen, waaronder Duitsland, Hongarije en Slowakije, willen Israël beschermen tegen enige betekenisvolle kritiek,” legt Michael Lynk uit, universitair hoofddocent aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Western University in Ontario.

“Dit verlamt effectief beleid vanuit de EU en vermindert het politieke gewicht dat het zou kunnen gebruiken als het meer verenigd was.”

Zelfs als er enige eenheid zou zijn, staat de EU voor aanzienlijke beperkingen in haar invloed. Al meer dan drie decennia heeft de Verenigde Staten een buitenproportionele rol gespeeld in het vormgeven van Israël’s controversiële vredesproces met Palestina, en haar invloed strekt zich nu uit tot steun voor de wederopbouw in Gaza.

De hernieuwde steun van Washington voor een breed veroordeelde “overname” van Gaza kan de complicaties voor de EU vergroten, aangezien Brussel probeert permanente verdrijving van Palestijnen te voorkomen.

Bovendien brengt de poging van de EU om het door Egypte geleide wederopbouwplan uit te voeren een eigen uitdaging met zich mee: het kan uiteindelijk Amerikaanse steun vereisen voor een effectieve implementatie.

Wat de invloed van de EU verder verzwakt, is haar slechte staat van dienst op het gebied van stabilisatie van Gaza en de bezette Westelijke Jordaanoever. Eerdere sancties tegen Israëlische kolonisten en entiteiten hebben geen noemenswaardige verandering gebracht in de permanente Israëlische bezetting, een cruciale factor in het daadwerkelijk beschermen van de waardigheid van het Palestijnse volk.

Daarnaast heeft de EU vroeg bewijs van Israëlische oorlogsmisdaden, geleverd door haar eigen speciale vertegenwoordiger voor mensenrechten, bewust genegeerd en advies om politieke banden op te schorten of wapenexportvergunningen te weigeren naast zich neergelegd.

Met deze houding tijdens de 15 maanden durende genocide door Israël, hoe kunnen Palestijnen erop vertrouwen dat de EU van koers verandert?

Ondanks al deze tekortkomingen had de EU een kans om vanuit zichzelf koerscorrectie door te voeren. De activistische houding van Spanje en Ierland met betrekking tot Palestina laat daar geen twijfel over bestaan. “Als voortrekkers van een meer gebalanceerd en serieus Europees beleid, en door een voorbeeld te stellen van hoe dit succesvol kan worden toegepast zonder veel kosten, zetten Spanje en Ierland een moreel precedent dat navolging verdient,” zegt Hussein Ibish, senior resident scholar bij het Arab Gulf States Institute in Washington, tegen TRT World.

Medeplichtigheid aan Israëlische oorlogsmisdaden

De bereidheid van de EU om het risico te lopen medeplichtig te zijn aan Israëlische oorlogsmisdaden ondermijnt ook haar geloofwaardigheid met betrekking tot Palestina.

Kijk bijvoorbeeld naar de illegale uitbreiding van Israëlische nederzettingen. De EU heeft geweigerd handels- en zakelijke banden met de nederzettingen te verbreken, ondanks een toename van door de staat gesteunde aanvallen door kolonisten en huisvernietigingen van Palestijnen.

Gezien het feit dat het verbreken van banden essentieel is om de eigen naleving van de uitspraak van het Internationaal Gerechtshof in 2024 te waarborgen, loopt de EU het risico medeplichtig te zijn aan misdaden tegen Palestijnen die verband houden met nederzettingen – precies de bevolking die ze hoopt te beschermen.

Het is ook een feit dat de EU simpelweg niet genoeg heeft gedaan met betrekking tot de bezette Westelijke Jordaanoever tot nu toe. Neem gedwongen verdrijving: Brussel keek toe terwijl Israël de afgelopen weken 40.000 Palestijnen met geweld verdreef, en bood niets meer dan retorische veroordeling voor een daad die ze beschouwt als een “oorlogsmisdaad” en een schending van het internationaal recht.

Het gebrek aan druk van de EU lijkt Israël een vrijbrief te geven om door te gaan met de grootste gedwongen verdrijving van Palestijnen op de bezette Westelijke Jordaanoever in decennia, en heeft de angst aangewakkerd voor een bredere annexatie van illegale nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever onder premier Benjamin Netanyahu.

Hoe draagt dit bij aan het verminderen van geweld of het dichterbij brengen van relatieve rust in Palestijnse gebieden?

In plaats daarvan heeft de passieve houding van de EU ten aanzien van de bezette Westelijke Jordaanoever de extreemrechtse regering van Israël in staat gesteld een nieuwe annexatiewet naar voren te brengen.

“De langetermijndoelen van Israël zijn om zoveel mogelijk Palestijnen te verdrijven en Palestijnse aanspraken op soevereiniteit voorgoed te elimineren,” zegt Muhannad Ayash, professor sociologie aan de Mount Royal University in Canada, tegen TRT World.

“Deze doelen staan haaks op wat de EU publiekelijk verklaart als haar doelen.”

De eigen acties van de EU ondermijnen haar aanpak van Gaza en de toekomst van de bezette Westelijke Jordaanoever. De unie wordt geplaagd door verdeeldheid over Israël en Palestina, beschikt over beperkte invloed en kan geen langdurige vrede prediken terwijl sommige van haar eigen lidstaten Israël’s genocide hebben gesteund.