Prezydent USA Donald Trump staje się “coraz mniej pewny” swojej zdolności do osiągnięcia porozumienia z Iranem w sprawie jego programu nuklearnego, podczas gdy napięcia między Tel Awiwem a Teheranem niebezpiecznie zbliżają się do otwartego konfliktu.

W czwartek Trump ogłosił wycofanie zbędnego personelu z baz wojskowych USA w regionie, argumentując, że „może to być niebezpieczne miejsce”. Zapytany o motywy tej decyzji, prezydent odpowiedział wymijająco: “Cóż, sami musicie to rozgryźć”.

Niejasne wypowiedzi Trumpa, takie jak „zobaczymy, co się stanie”, podsyciły spekulacje, że długo oczekiwany izraelski atak na irańskie obiekty nuklearne może być w trakcie realizacji.

“Napięcia rosną, zwłaszcza z Iranem, ponieważ rozmowy nuklearne utknęły w martwym punkcie, a obawy przed izraelskim atakiem na irańskie obiekty nuklearne narastają. Jeśli do tego dojdzie, Iran prawdopodobnie odpowie, być może atakując amerykańskie siły lub ambasady w pobliżu” – mówi Aimen Jamil, ekspert ds. Iranu z Islamabadu.

Wiele źródeł amerykańskich i europejskich ostrzega, że izraelski atak na Iran może być nieuchronny. Teheran wydał ostre ostrzeżenia, obiecując, że przeciwnicy “z pewnością poniosą większe straty”, jeśli zaatakują.

“W takim przypadku USA nie będą miały innego wyjścia, jak tylko opuścić region, ponieważ wszystkie ich bazy znajdują się w zasięgu irańskiego wojska, które nie zawaha się ich zaatakować w krajach goszczących” – powiedział irański minister obrony, generał brygady Aziz Nasirzadeh.

Komentując wycofanie personelu, Jamil powiedział dla TRT World: “Ta ewakuacja jest zarówno środkiem ostrożności, jak i sygnałem ostrzegawczym. Pokazuje, że Waszyngton przygotowuje się na najgorszy scenariusz, nie podejmując jeszcze działań. Jednocześnie ten ruch wywiera presję na Iran, sygnalizując, że USA traktują sytuację poważnie, co może prowadzić do odnowienia dyplomacji lub zbliżenia się do konfliktu.”

Dan Steinbock, autor książki “The Fall of Israel” i uznany na arenie międzynarodowej analityk polityki gospodarczej, uważa, że ruch Waszyngtonu to „błędna taktyka negocjacyjna mająca na celu podniesienie stawki, aby wzmocnić politykę maksymalnej presji administracji Trumpa wobec Iranu.”

Irańskie źródło z dużym doświadczeniem w poprzednich negocjacjach nuklearnych, wypowiadając się anonimowo, opisało decyzję USA o ewakuacji jako staromodną taktykę mającą na celu uzyskanie większej przewagi przy stole negocjacyjnym.

“Nie odważą się zaatakować. Jeśli tak, NPT przestanie istnieć” – powiedział dla TRT World, odnosząc się do Traktatu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej z 1968 roku, którego Iran jest sygnatariuszem.

“Częściowo jest to pretekst, który pozwala Izraelowi przygotować grunt pod kolejną nieuzasadnioną wojnę zastępczą i znaczną eskalację regionalną” – powiedział Steinbock dla TRT World.

Boaz Atzili, profesor w dziedzinie polityki zagranicznej i globalnego bezpieczeństwa na American University w Waszyngtonie, wskazuje trzy możliwe scenariusze wynikające z ewakuacji na Bliskim Wschodzie.

Jeden z nich zakłada bezpośrednie działania militarne Izraela przeciwko Iranowi, z potencjalnym wsparciem USA.

Inny scenariusz to wykorzystanie groźby konfrontacji jako karty przetargowej, aby zmusić Iran do wycofania się z progu nuklearnego. Trzeci to kombinacja obu, gdzie “USA mają nadzieję, że groźba zmusi Iran do ustępstw, ale są gotowe pozwolić Izraelowi działać w ograniczony sposób, jeśli Iran nie pójdzie w odpowiednim kierunku” – powiedział profesor dla TRT World.

Według Alona Liela, byłego dyrektora generalnego izraelskiego ministerstwa spraw zagranicznych, rząd Netanjahu eskaluje napięcia z Iranem, próbując odwrócić uwagę międzynarodową od sytuacji w Strefie Gazy, która jest katastrofalna.

“To próba manipulacji i odwrócenia uwagi od Gazy na inne kwestie, takie jak Iran” – powiedział Liel dla TRT World. “Ale prawdziwa wielka historia dzieje się w Gazie” – dodał. „To straszne i okropne rzeczy, które się dzieją, ale świat nas nie powstrzymuje. Mam nadzieję, że wojna natychmiast się skończy.”

Czy negocjacje nuklearne zakończyły się niepowodzeniem?

Przed obecnym zaostrzeniem sytuacji między Izraelem a Iranem, negocjacje nuklearne prowadzone przez administrację Trumpa wykazywały pewne postępy, a zarówno Waszyngton, jak i Teheran wyrażały optymizm.

Trump wcześniej ostrzegał premiera Izraela Benjamina Netanjahu przed atakiem na Iran, wskazując na potencjalne przełomy. Jednakże prezydent wydaje się teraz pogodzony z możliwością konfrontacji. Iran “nie może mieć broni nuklearnej” – powiedział niedawno.

“To, co zaczęło się jako wysiłek dyplomatyczny, szybko przeradza się w niebezpieczny impas. Wczesna nadzieja opierała się na woli politycznej, ale głębsze różnice i presja zewnętrzna przejęły kontrolę” – mówi Jamil.

Sprzeciw wobec dyplomacji nuklearnej z Iranem od dawna jest silny wśród izraelskich liderów i ich sojuszników w Waszyngtonie. To właśnie ta koalicja przyczyniła się do wycofania się administracji Trumpa w 2018 roku ze Wspólnego Kompleksowego Planu Działania (JCPOA), porozumienia z czasów Obamy, które ograniczało wzbogacanie uranu przez Iran w zamian za złagodzenie sankcji.

“Rozmowy utknęły. Głównym problemem jest wzbogacanie: Iran chce kontynuować wzbogacanie uranu do celów pokojowych, podczas gdy USA chcą całkowitego zaprzestania” – mówi Jamil.

Dziś rano Rada Gubernatorów Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (IAEA) – reprezentująca 35 krajów – przyjęła rezolucję stwierdzającą, że program nuklearny Iranu nie jest zgodny z jego zobowiązaniami wynikającymi z NPT. Rezolucja została wprowadzona przez USA, Wielką Brytanię, Francję i Niemcy.

Pomimo planów spotkania delegacji USA i Iranu w Omanie w ten weekend, czas przyjęcia rezolucji i jej poparcie przez Waszyngton sugerują, że rozmowy nuklearne mogą być bliskie załamania.

Mimo, że USA przyznają, że nie mają rzeczywistych dowodów na to, że Iran rozwija broń nuklearną, prezydent Trump lubi podsycać „strategiczne napięcie”, które następnie wykorzystywane jest jako pretekst do zwiększonej militaryzacji w imię “międzynarodowego porządku opartego na zasadach” – twierdzi Steinbock.

Steinbock ostrzega, że “w praktyce takie działania są igraniem z ogniem – wśród głównych mocarstw nuklearnych.”

Rezolucja IAEA może również przygotować grunt pod ponowne nałożenie sankcji przez Radę Bezpieczeństwa ONZ, które zostały zniesione w ramach JCPOA, wykorzystując kontrowersyjny mechanizm “snapback”.

Teheran odpowiedział na decyzję IAEA, ogłaszając plany dalszego wzbogacania uranu i otwarcia nowego obiektu. Teheran zagroził również, że jeśli państwa zachodnie uruchomią mechanizm “snapback”, wycofa się z NPT i wydali inspektorów nuklearnych ONZ.

Czy Izrael zaatakuje Iran?

Eksperci zgadzają się, że Izrael prawdopodobnie nie zaatakuje bez przynajmniej cichej zgody administracji Trumpa, biorąc pod uwagę potencjalnie „nadzwyczajnie wysokie” konsekwencje regionalne.

“Możliwość izraelskiego ataku na infrastrukturę nuklearną Iranu nie może być wykluczona, szczególnie gdy Tel Awiw postrzega obecny moment geopolityczny, naznaczony osłabioną irańską obroną powietrzną i zablokowanymi negocjacjami USA-Iran, jako rzadką okazję strategiczną” – mówi Jamil.

Pomimo potężnej siły militarnej Izraela, kraj ten stoi przed “ograniczeniami logistycznymi”, nie posiadając zdolności do niszczenia głęboko ukrytych irańskich obiektów nuklearnych. “Aby całkowicie zniszczyć podziemne obiekty Iranu” – dodaje Jamil – “Izrael prawdopodobnie potrzebowałby wsparcia USA.”

“Podobnie jak w Gazie, Izrael pociągnąłby za spust, ale z bronią i finansowaniem przez USA i ich zachodnioeuropejskich sojuszników” – mówi Steinbock.

Iran, będący jednym z głównych producentów ropy, już zapowiedział, że w przypadku izraelskiego ataku odpowie, uderzając zarówno w Izrael, jak i bazy USA, co może również doprowadzić do zakłóceń w dostawach ropy.