Lufta në Ukrainë mund të jetë duke iu afruar një momenti kyç. Pas negociatave të nivelit të lartë në Arabinë Saudite, Kievi ka pranuar një armëpushim të përkohshëm 30-ditor të propozuar nga Uashingtoni. Si përgjigje, ShBA-ja ka rifilluar ndihmën ushtarake dhe ndarjen e inteligjencës, duke ndryshuar sërish dinamikën e konfliktit. Ndërsa kjo marrëveshje e vë në provë reagimin e Rusisë, mbeten shqetësime se mund të shërbejë vetëm për të ngrirë vijat e frontit pa sjellë një zgjidhje përfundimtare të luftës.
Teksa këto zhvillime po shpalosen, një pyetje mbetet e hapur: çfarë roli do të luajë Türkiye në formësimin e procesit afatgjatë të paqes?
Ndryshe nga fuqitë perëndimore, të cilat kanë mbajtur një qëndrim të ashpër ndaj Moskës, Türkiye është pozicionuar si një ndërmjetës pragmatik, duke balancuar marrëdhëniet si me Rusinë ashtu edhe me Perëndimin.
Kjo strategji nuk është e re—Ankara prej kohësh ka synuar të shfrytëzojë pozicionin e saj gjeopolitik për të ruajtur stabilitetin rajonal, duke theksuar njëkohësisht autonominë e saj strategjike. Megjithatë, me negociatat e paqes që po marrin vrull, ndikimi diplomatik dhe ushtarak i Türkiyes mund të jetë vendimtar për të siguruar një zgjidhje të qëndrueshme.
Ndërmjetësi mes Lindjes dhe Perëndimit
Që nga fillimi i konfliktit, Türkiye ka ndjekur një diplomaci të kujdesshme dhe të balancuar. Si anëtare e NATO-s, ajo ka dënuar agresionin e Rusisë dhe ka riafirmuar integritetin territorial të Ukrainës.
Në të njëjtën kohë, Türkiye ka refuzuar të vendosë sanksione ndaj Moskës, duke ruajtur dialogun tregtar dhe të sigurisë me Rusinë. Kjo qasje e dyfishtë i mundësoi Ankarasë të lehtësonte negociatat e hershme për armëpushim, të mbajtura në Stamboll në vitin 2022, si dhe të ndërmjetësonte një marrëveshje jetike për eksportin e grurit nëpërmjet Detit të Zi, për ta zbutur krizën globale të ushqimit.
Edhe mes tensioneve në rritje, Presidenti Recep Tayyip Erdoğan ka mbetur i palëkundur në mbështetjen e tij për dialogun. Ndërkohë, Ministri i Jashtëm Hakan Fidan së fundmi ka ripërsëritur gatishmërinë e Ankarasë për të pritur bisedime të mëtejshme për paqen, duke nënvizuar përkushtimin e Türkiyes për një “paqë të drejtë dhe të qëndrueshme.”
Kjo përputhet me politikën më të gjerë të jashtme të Ankarasë—parandalimi i një përshkallëzimi që mund të destabilizojë rajonin e Detit të Zi, një skenar që do të përbënte një kërcënim të drejtpërdrejtë për sigurinë e vetë Türkiyes.
Motivimet gjeopolitike
Ndërsa paqja është shtytësi kryesor i përpjekjeve ndërmjetësuese të Türkiyes, interesat strategjike luajnë gjithashtu një rol të rëndësishëm. Një luftë e zgjatur në Ukrainë mund të destabilizojë rrugët rajonale të tregtisë, të ndikojë furnizimet me energji dhe të thellojë pasigurinë ekonomike.
Për më tepër, nëse konflikti përshkallëzohet në një përballje të drejtpërdrejtë mes Rusisë dhe NATO-s, Türkiye do të gjendej në një pozitë gjithnjë e më të brishtë. Duke ruajtur kanale të hapura si me Moskën ashtu edhe me Kievin, Ankaraja siguron që të mbajë ndikim në negociatat e ardhshme të sigurisë.
Roli kritik i Türkiyes u theksua edhe më tej gjatë samitit të fundit evropian të sigurisë në Londër. Ndryshe nga fuqitë tradicionale të BE-së, të cilat janë tërësisht në linjë me qasjen e Uashingtonit, përfshirja e Türkiyes nënvizoi pozicionin e saj të veçantë si një urë lidhëse mes kornizave të sigurisë perëndimore dhe interesave më të gjera euroaziatike.
Dinamikat e Türkiyes brenda NATO-s
Türkiye mbetet thellësisht e integruar në arkitekturën e sigurisë së NATO-s. Paparashikueshmëria e politikës së ShBA-së—veçanërisht nën administrata të ndryshme—ka bërë që liderët evropianë të rishqyrtojnë varësitë e tyre strategjike. Vetëm disa ditë më parë, qëndrimi i lëkundur i Presidentit amerikan Donald Trump ndaj angazhimeve të NATO-s ngriti dyshime mbi besueshmërinë e Uashingtonit, duke forcuar nevojën që Evropa të zhvillojë struktura të pavarura të sigurisë. Në këtë kontekst, kapaciteti i fuqishëm ushtarak i Türkiyes e bën atë një partner të pazëvendësueshëm për sigurinë rajonale.
Në të njëjtën kohë, Ankaraja ka ndjekur një politikë mbrojtëse më të guximshme, duke investuar në teknologji ushtarake vendase dhe duke zgjeruar ndikimin e saj në zona kyç konflikti. Industria e saj e dronëve ka luajtur një rol thelbësor në mbrojtjen e Ukrainës, ndërsa prania e saj detare në zgjerim nënvizon interesin për të ruajtur kontrollin mbi sigurinë e Detit të Zi.
Rruga përpara
Me ShBA-në që po riangazhohet diplomatikisht dhe një armëpushim në tryezë, Türkiye duhet tani të vendosë se si do ta përcaktojë rolin e saj në fazën e ardhshme të përpjekjeve për paqe.
Nëse Rusia e pranon propozimin, Ankaraja mund të veprojë si një garantues, duke siguruar që kushtet të respektohen dhe duke negociuar masa shtesë për ndërtimin e besimit.
Megjithatë, nëse Moska e refuzon ofertën, ndikimi i Türkiyes mund të vihet në provë, teksa ajo do të përballet me presione në rritje si nga aleatët e NATO-s, ashtu edhe nga lidhjet e saj ekonomike me Rusinë.
Përtej armëpushimit të menjëhershëm, Ankara po synon gjithashtu përfitime afatgjata. Në këmbim të përpjekjeve të saj diplomatike, Türkiye mund të shtyjë për rifillimin e negociatave për anëtarësimin në BE, të kërkojë lëshime për udhëtimin pa viza për qytetarët turq dhe të punojë për përmirësimin e marrëveshjes së saj doganore me bllokun.
Duke pasur parasysh rolin e saj në formësimin e sigurisë evropiane, Türkiye mund të kërkojë gjithashtu një njohje më të madhe të statusit të saj brenda kornizës strategjike të NATO-s.
Pavarësisht nëse armëpushimi do të mbahet apo jo, manovrat diplomatike të Ankarasë sigurojnë që ajo të mbetet në qendër të diskutimeve që do të përcaktojnë rendin e pasluftës. Aftësia e saj për të ruajtur autonominë strategjike, duke balancuar marrëdhëniet si me aleatët e NATO-s ashtu edhe me Rusinë, e forcon më tej rolin e saj si një lojtar i pazëvendësueshëm në diplomacinë globale.
