Declassifielduk.org sahypasynda neşir edilen habarda beýan edilmegine göräYsraýylyň üstümizdäki aýyn başlarynda palestinli žurnalist Anas al-Şarifi öldürende, “Reýter” habarlar gullugy “Ysraýyl Al Jaziranyň Hamasyň lideridigini aýdýan žurnalistini öldürdi” söz başyly habary çap etdi.
Makalada bu söz başynyň al-Şarifiň ozal özleri üçin işländigine garamazdan goýlandygy, onuň “Reýteriň” 2024-nji ýylda “Pulitzer” baýragyna laýyk görülen toparynyň agzasydygy beýan edilýär.
Şeýle mysallar internetde reaksiýa döretdi, emma 1851-nji ýylda Londonda döredilen we häzirki wagtda günde bir milliarddan gowrak okyjysy bolan iri global habarlar gullugynyň käbir işgärleriniň arasynda alada döretdi.
“Reýteriň” birnäçe işgäri firmanyň redaktorlarynyň we ýolbaşçylarynyň Ysraýylyň tarapyny tutýandygy hakynda dejlassifield-e beýanat berdi. Olaryň ählisi işden çykarylma gorkusy sebäpli atlarynyň tutulmagyny islemediler.
Beýleki bir mysal, redaktorlardan biri 2024-nji ýylyň awgust aýynda işden çykdy we kardeşlerine ugradan elektron poçtada şeýle diýip ýazdy: “Ysraýyl-Hamas urşy bilen bagly habarlary taýýarlaýarkam pikirlerimiziň firmanyň garaýyşyna bap gelmeýändigine göz ýetirdim.”
E-poçtada şeýle diýilýär: “Bir habarnama goşdum… we käbir kardeşlerim bilen bilelikde ýolbaşçylara ugradan açyk hatymyz “Reýteriň” başlangyç žurnalistika kadalaryny goldamagyny umyt edýärin. Emma indi ýokarky ýolbaşçylaryň çalyşmagy, hat-da tankydy bellikleri işjeň ýagdaýda basyp ýatyrmagy bes etme ähtimallygynyň pesdigine göz ýetirýärin”
“Reýteriň” baýry aragatnaşyk direktory Heter Karpenter dejlassield-a firmanyn şol haty almandygyny beýan etdi.
Emma “Reýteriň” beýleki bir işgäri dejlassified-a şeýle diýdi: “7-nji oktýabrdaky hüjümden birnäçe hepde soň “Reýterdäki” birnäçe žurnalist Ysraýyl-Gaza urşy hakyndaky habarlarymyzyň obýektiwliginiň pesdigine göz ýetirdi.
“Birnäçe žurnalist oňa jogap hökmünde hem hil hem-de mukdar taýdan analizler taýýarlap, içerki gözden geçiriş etdiler.
Netijeler Gaza meselesinde “Reýteriň” žurnalistika düşünjesini giňeltmäge özüni bagşeden habar merkezindäki žurnalistleri kesgitlemek we olary seplemek üçin içerki aragatnaşyk ulgamynyň gözbaşyny emele getirdi.”
Declassifield tarapyndan görülen içerki seljerişler 7-nji oktýabr bilen 2013-nji ýylyň 14-nji noýabry aralygynda neşir edilen “Ysraýyl-Palestin” ýarlykly 499 habarnamany analiz etdi.
Analizin netijesinde palestinlileriň başdan geçirenleriniň ýerine ysraýyllylaryň başdan geçirenlerini habarlary neşir etmek üçin bölünip berilýän serişdäni artdyrmak boýunça ygrarly meýliň bardygyny anyklady. Analizleriň dowamynda gazada 11 müňden gowrak palestinliniň öldürilendigi beýan edildi, ol hem ysraýylly öli sanyndan 10 esse ýokarydy.
Gazanyň Saglygy saklaýyş ministrliginiň beýan etmegine görä ölenleriň sany 62 müň. Hakyky sanyň bolsa üç esse ýokarydygy çaklanylýar.
Şeýle hem “Reýteriň,” bilermenleriň Ysraýylyň Gazada genosid edendigi hakyndaky habarlaryna näme sebäpden artykmaç orun bermeýändigini öwrendiler we ony habarlar gullugynyň Russiýanyň Ukrainadaky çemeleşmeleri hakyndaky şeýle habarlara nähili çemeleşendikleri bilen deňeşdirdiler.
Şeýle hem awtorlar "Palestin" sözüniň ulanylmagyny gadagan etmek hakyndaky kararymyz, durnuksyz pikirleriň aýdyň subutnamasydyr ... Palestin käbir günbatar ýurtlarynda döwlet hökmünde ykrar edilmän biler, ýöne onuň hakyky ýer däldigini görkezmäge synanşmak ýerlikli däl "diýdi.
“Reýter”habarlar gullugy “Declassifiediň” içerki barlagdan haýsydyr bir maslahatyň kabul edilendigi ýa-da ýokdugy baradaky soraglaryna jogap bermedi.
'Tankytsyz hasabat'
Emm0a şu ýylyň maý aýyna çenli öňki içerki tankytlary görkezýän stil gollanmasynda käbir üýtgetmeler boldy.
“Reýter”habarlar gullugynyň global habarlar bölüminiň hil we stil redaktory Howard S. Goller “Ýakyn Gündogardaky konflikt barada “Reýter stiliniň täzelenmegi” atly e-poçta iberdi.
Täzelenme “Reýteriň” işgärlerine “genosid” sözüni ulanmaga mümkinçilik berýär, emma Palestin adalgasyny “gadymy döwürlerden başlap 1948-nji ýyla çenli taryhy Palestin salgylanmalary” bilen çäklendirýär.
"Genosid" adalgasyna has ýeňil çäklendirme girizilendigine garamazdan Declassifiediň derňewi “Reýteriň” 21-nji iýundan 7-nji awgusta çenli bolan aralykda "Ysraýylyň we Hamasyň söweşi" atly sahypasyndaky 300 hasabatyň diňe 14 sanysynda ulanylmagyny dowam etdirendigini kesgitledi.
Onuň ýerine "söweş", "kampaniýa", "dawa", "güýçlenmek" we "hüjüm" ýaly sözler giňden ulanylýar.
Genosid sözi agzalanda, hemişe diýen ýaly Ysraýylyň inkär etmeleri bilen utgaşykly berildi. Ol BAE tarapyndan goldanýan Sudanda ýa-da Russiýa ýaly beýleki ýerler üçin ulanulan usul däl.
Gazadaky genosid we adamzada garşy beýleki jenaýatlar barada hasabat bermekde iki standartlylyk ýokarda agzalan gözlegde içerki işgärler tarapyndan bellendi.
Mysal üçin, 27-nji maýda gollanma täzelenmesinde “The Lancetiň” netijelerine salgylanma ýok: "Gazadaky häzirki çaknyşykda 186,000 ýa-da has köp adamyň ölmeginiň mümkindigini aradan aýyrmaýar."
Täzelenme, şeýle hem Gazanyň 1861-nji ýylda ABŞ-nyň raýat urşundan bäri journalistsurnalistler üçin iň ganly çaknyşyk zolagyna öwrülendigini hasaba almaýar.
Geçen awgustda BMG-nyň adam hukuklary boýunça öňki aklawçysy Kreýg Mokhiber Mondweiss üçin ýazdy: "Günbatar metbugat kompaniýalarynyň ýerdäki hakykatlardan we olary gizlemek üçin näme edýändiklerinden bihabardygyny öňe sürmek ynandyryjy däl ... Olar genosidi diňleýjilerinden gizlemek, palestinaly pidalary yzygiderli dehumanizasiýa etmek we Ysraýyl günäkärlerini jogapkärçilikden goramak üçin şübhesiz karar berdiler."
