Europese leiders hebben verklaard dat ze Oekraïne zullen blijven steunen en meer zullen investeren in defensie in een wereld die is veranderd door Donald Trump's ommekeer in het Amerikaanse beleid.

"Europa moet deze uitdaging aangaan, deze wapenwedloop. En het moet deze winnen," zei de Poolse premier Donald Tusk donderdag bij zijn aankomst op de top in Brussel.

"Europa als geheel is echt in staat om elke militaire, financiële en economische confrontatie met Rusland te winnen - we zijn simpelweg sterker," voegde Tusk eraan toe.

Veel EU-leiders prezen deze week de voorstellen van de Europese Commissie om fiscale flexibiliteit te bieden voor defensie-uitgaven en gezamenlijk tot 160 miljard dollar te lenen om EU-regeringen te ondersteunen bij militaire investeringen.

"We zijn hier om Oekraïne te verdedigen," zei Antonio Costa, voorzitter van de bijeenkomst, terwijl hij samen met Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, de Oekraïense president Volodymyr Zelenskyy hartelijk verwelkomde. Dit stond in schril contrast met het recente conflict tussen Trump en Zelenskyy in het Witte Huis.

Maar decennia van afhankelijkheid van Amerikaanse bescherming, meningsverschillen over financiering en de vraag hoe de Franse nucleaire afschrikking voor Europa kan worden ingezet, tonen aan hoe moeilijk het voor de EU zal zijn om het vacuüm op te vullen dat Washington achterlaat na het bevriezen van militaire hulp aan Oekraïne.

Volgens de NAVO leverde Washington vorig jaar meer dan 40 procent van de militaire hulp aan Oekraïne, waarvan een deel moeilijk door Europa kan worden vervangen.

Sommige leiders blijven hopen, althans publiekelijk, dat Washington weer betrokken kan worden.

"We moeten ervoor zorgen, met koele en wijze hoofden, dat de Amerikaanse steun ook in de komende maanden en jaren gegarandeerd blijft, omdat Oekraïne ook afhankelijk is van hun steun voor zijn verdediging," zei de vertrekkende Duitse bondskanselier Olaf Scholz.

De situatie wordt verder bemoeilijkt door de Hongaarse premier Viktor Orban, die nauwe banden heeft met Trump en mogelijk een unanieme verklaring ter ondersteuning van Kiev zal vetoën. Toch maakte hij duidelijk dat hij maatregelen voor een verhoging van de Europese defensie-uitgaven zou steunen.

Nucleaire afschrikking

De top in Brussel vindt plaats tegen de achtergrond van ingrijpende defensiebeleidsbeslissingen, ingegeven door de angst dat Rusland, gesterkt door zijn oorlog in Oekraïne, een EU-land zou kunnen aanvallen en dat Europa niet op de VS kan rekenen voor hulp.

"Ik wil geloven dat de Verenigde Staten ons zullen steunen. Maar we moeten voorbereid zijn als dat niet het geval is," zei de Franse president Emmanuel Macron in een toespraak aan de Franse natie aan de vooravond van de top.

Hij benadrukte dat Rusland een bedreiging is geworden voor heel Europa, opmerkingen die sterke kritiek uitlokten vanuit Moskou.

Als teken van de ernst van de situatie gaf Macron aan dat Frankrijk bereid is om te praten over uitbreiding van de bescherming die zijn kernwapenarsenaal biedt aan zijn Europese partners.

Dit voorstel werd met gemengde reacties ontvangen. Sommigen, zoals de Litouwse president Gitanas Nauseda, zeiden dat een dergelijke "nucleaire paraplu een zeer serieuze afschrikking tegen Rusland zou zijn".

Polen vond het idee de moeite waard om te bespreken, terwijl anderen, zoals Duitsland, terughoudend waren.

In antwoord op vragen van journalisten verwees Scholz, de Duitse bondskanselier, naar het bestaande NAVO-systeem van nucleaire afschrikking dat gebaseerd is op Amerikaanse kernwapens en waaraan Duitsland deelneemt.

Hij verklaarde te geloven "dat dit niet moet worden opgegeven - dat is de gemeenschappelijke opvatting van alle gematigde partijen in Duitsland".

Trump heeft gezegd dat Europa meer verantwoordelijkheid moet nemen voor zijn veiligheid en dat de VS geen NAVO-bondgenoot zal beschermen die niet genoeg uitgeeft aan defensie.

Zijn besluit om van onwrikbare Amerikaanse steun voor Oekraïne over te stappen op een meer verzoenende benadering van Moskou heeft de Europeanen, die Rusland als de grootste bedreiging zien, grote zorgen gebaard.