De oorlog in Oekraïne lijkt een cruciaal moment te naderen. Na onderhandelingen op hoog niveau in Saoedi-Arabië heeft Kiev ingestemd met een door Washington voorgestelde tijdelijke wapenstilstand van 30 dagen. Als reactie daarop heeft de VS de militaire hulp en inlichtingenuitwisseling hervat, wat de dynamiek van het conflict opnieuw verandert. Hoewel dit voorstel de bal bij Rusland legt, blijven er zorgen bestaan dat het de frontlinies slechts bevriest in plaats van de oorlog op te lossen.

Terwijl deze ontwikkelingen zich ontvouwen, blijft één vraag hangen: welke rol zal Turkije spelen in het vormgeven van het langetermijn-vredesproces?

In tegenstelling tot westerse mogendheden, die een harde lijn tegen Moskou hebben ingenomen, heeft Turkije zichzelf gepositioneerd als een pragmatische bemiddelaar, waarbij het een balans zoekt in de relaties met zowel Rusland als het Westen.

Deze strategie is niet nieuw—Ankara streeft er al langer naar om zijn geopolitieke positie te benutten om regionale stabiliteit te behouden en tegelijkertijd strategische autonomie te waarborgen. Nu vredesonderhandelingen echter aan momentum winnen, kan Turkije’s diplomatieke en militaire invloed doorslaggevend blijken te zijn voor een duurzame oplossing.

De bemiddelaar tussen Oost en West

Sinds het begin van het conflict heeft Turkije een zorgvuldige diplomatieke balans weten te bewaren. Als NAVO-lid heeft het de agressie van Rusland veroordeeld en de territoriale integriteit van Oekraïne bevestigd.

Tegelijkertijd heeft het geweigerd sancties op te leggen aan Moskou, en heeft het de handels- en veiligheidsdialoog met Rusland onderhouden. Deze dubbele aanpak stelde Türkiye in staat om vroege onderhandelingen over een staakt-het-vuren te faciliteren die in 2022 in Istanbul werden gehouden en om te bemiddelen in een essentiële graanovereenkomst in de Zwarte Zee om wereldwijde voedseltekorten te beperken.

Zelfs te midden van oplopende spanningen is president Recep Tayyip Erdogan standvastig gebleven in zijn pleidooi voor dialoog. Minister van Buitenlandse Zaken Hakan Fidan herhaalde onlangs Ankara’s bereidheid om verdere vredesbesprekingen te organiseren, waarmee Turkije’s inzet voor een "rechtvaardige en duurzame vrede" werd onderstreept.

Dit sluit aan bij Ankara’s bredere buitenlandse beleid—het voorkomen van een escalatie die de Zwarte Zee-regio zou kunnen destabiliseren, een scenario dat een directe bedreiging voor de veiligheid van Turkije zou vormen.

Geopolitieke motivaties

Hoewel vrede de belangrijkste drijfveer is achter Turkije’s bemiddelingsinspanningen, spelen strategische belangen ook een rol. Een langdurige oorlog in Oekraïne zou regionale handelsroutes kunnen verstoren, de energievoorziening kunnen beïnvloeden en economische onzekerheid kunnen vergroten.

Bovendien, als het conflict zou escaleren tot een directe confrontatie tussen Rusland en de NAVO, zou Turkije zich in een steeds hachelijkere positie bevinden. Door open kanalen te behouden met zowel Moskou als Kiev, zorgt Ankara ervoor dat het invloed behoudt in toekomstige veiligheidsbesprekingen.

De cruciale rol van Turkije werd verder benadrukt tijdens de recente Europese veiligheidsconferentie in Londen. In tegenstelling tot traditionele EU-mogendheden, die zijn afgestemd op de aanpak van Washington, benadrukte de opname van Turkije zijn unieke positie als brug tussen westerse veiligheidskaders en bredere Euraziatische belangen.

Hoewel sommige Europese leiders terughoudend blijven over de EU-toetreding van Ankara, ontmoetten anderen, zoals de Poolse premier Donald Tusk, president Erdogan op 12 maart om regionale stabiliteit te bespreken.

Dan is er nog NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte, die de EU heeft aangespoord om de relaties met Turkije te verbeteren en het belang benadrukte van het versterken van collectieve veiligheid en defensiecapaciteiten te midden van verschuivend Amerikaans beleid.

Turkije’s NAVO-dynamiek

Turkije blijft diep verankerd in de veiligheidsarchitectuur van de NAVO. De onvoorspelbaarheid van het Amerikaanse beleid—vooral onder wisselende administraties—heeft Europese leiders ertoe gebracht hun strategische afhankelijkheden opnieuw te evalueren. Slechts enkele dagen geleden riep de wankele houding van de Amerikaanse president Donald Trump over NAVO-verplichtingen twijfels op over de betrouwbaarheid van Washington, wat de noodzaak benadrukte voor Europa om onafhankelijke veiligheidsstructuren te ontwikkelen. In deze context maakt Turkije’s robuuste militaire capaciteit het tot een onmisbare veiligheidspartner.

Tegelijkertijd heeft Ankara een assertiever defensiebeleid gevoerd, geïnvesteerd in inheemse militaire technologie en zijn invloed uitgebreid in belangrijke conflictgebieden.

Zijn drone-industrie heeft een cruciale rol gespeeld in de verdediging van Oekraïne, terwijl groeiende maritieme aanwezigheid zijn interesse in het behoud van de veiligheid in de Zwarte Zee onderstreept.

De weg vooruit

Met de hernieuwde diplomatieke betrokkenheid van de VS en een wapenstilstand op tafel, moet Turkije nu beslissen hoe het zijn rol in de volgende fase van de vredesinspanningen kan versterken.

Als Rusland het voorstel accepteert, zou Ankara als garant kunnen optreden en ervoor zorgen dat de voorwaarden worden nageleefd terwijl er onderhandeld wordt over verdere vertrouwenwekkende maatregelen. Als Moskou het aanbod echter afwijst, kan de invloed van Türkiye op de proef worden gesteld, omdat het land te maken krijgt met toenemende druk van zowel NAVO-bondgenoten als zijn economische banden met Rusland.

Naast de onmiddellijke wapenstilstand kijkt Ankara ook naar voordelen op de lange termijn. In ruil voor zijn diplomatieke inspanningen zou Turkije kunnen aandringen op hernieuwde EU-toetredingsgesprekken, concessies eisen voor visumvrij reizen voor Turkse burgers en streven naar een verbetering van zijn douaneovereenkomst met de EU.

Gezien zijn rol in het vormgeven van de Europese veiligheid, zou het ook kunnen aandringen op meer erkenning van zijn status binnen het strategische kader van de NAVO.

Of de wapenstilstand nu standhoudt of niet, de diplomatieke manoeuvres van Ankara zorgen ervoor dat het centraal blijft staan in de discussies die de naoorlogse orde vormgeven. Zijn vermogen om strategische autonomie te behouden terwijl het relaties met zowel NAVO-bondgenoten als Rusland in balans houdt, verstevigt zijn rol als een onmisbare speler in de mondiale diplomatie.