De Europese Commissie heeft een ingrijpende verhoging van de langetermijnbegroting van de Europese Unie voorgesteld, met een verzoek om in totaal 2 biljoen euro tussen 2028 en 2034. Voorzitter Ursula von der Leyen presenteerde deze plannen woensdag in Brussel en beschreef ze als een cruciaal moment voor de toekomst van de EU. “Dit is een begroting voor een nieuw tijdperk, één die aansluit bij de ambities van Europa, de uitdagingen aanpakt en onze onafhankelijkheid versterkt,” aldus Von der Leyen. Ze noemde het “de ambitieuste meerjarenbegroting ooit”.
Aanzienlijke verhoging en structurele veranderingen
De voorgestelde begroting zou 1,26 procent van het bruto nationaal inkomen (BNI) van de EU beslaan, wat een aanzienlijke verhoging betekent vergeleken met het huidige percentage van 1,1 procent voor de periode 2021-2027. Dit komt neer op ongeveer 1,2 biljoen euro (exclusief het uitzonderlijke COVID-19-herstelfonds van 800 miljard euro, NextGenerationEU).
Daarnaast stelt de Commissie belangrijke structurele hervormingen voor. Traditionele financieringspijlers zoals het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) en het cohesiebeleid zouden worden samengevoegd tot “nationale en regionale partnerschapsplannen” met een gezamenlijk budget van 865 miljard euro. Deze herstructurering heeft echter scherpe kritiek uitgelokt van zowel boeren als leden van het Europees Parlement (MEP's), die bezorgd zijn dat dit gevestigde programma's kan verzwakken en afbreuk kan doen aan de transparantie.
Zorgen en garanties voor boeren
Terwijl Ursula von der Leyen de begroting presenteerde in het Berlaymont-gebouw, voerden honderden boeren buiten actie uit bezorgdheid over mogelijke bezuinigingen op landbouwsubsidies. Belgische organisaties zoals ABS, de Boerenbond en FWA werden ondersteund door groepen uit Duitsland, Spanje, Frankrijk en Portugal.
Ondanks de hervormingen verzekert de Europese Commissie dat de kernaspecten van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) gewaarborgd blijven. De directe inkomenssteun blijft ongewijzigd, met een reservering van 300 miljard euro voor dit doel, terwijl er 218 miljard euro is gereserveerd voor investeringen in minder ontwikkelde gebieden.
Toch blijven landbouwvoorstanders kritisch. Tijdens de demonstratie merkte ABS op: “Kleinschalige, door families geleide Vlaamse stadslandbouw heeft immers andere behoeften dan megaboerderijen in Oost-Europa.” Ze waarschuwden ook voor toegenomen administratieve lasten en “een onverbiddelijke drang naar controle.”
Gemengde reacties vanuit het parlement
Het voorstel van de Commissie stuitte meteen op verzet binnen het Europees Parlement. In een gezamenlijk persbericht uitten de Europarlementariërs Siegfried Mureşan (EVP), Carla Tavares (S&D), Sandra Gómez López (S&D) en Danuše Nerudová (EVP) hun kritiek op de fundamenten van de begroting. “De uitgangspunten duiden op een opmerkelijk gebrek aan ambitie,” stelden zij.
“Hoe je het ook bekijkt, wat we hier zien is een stilstand in investeringen en uitgaven, aangevuld met de terugbetaling van leningen voor NextGenerationEU. Dit is de status quo die de Commissie altijd heeft afgewezen als geen optie,” vervolgden zij.
Eerder had het Parlement al zijn bezorgdheid geuit over de voorgestelde fusies van fondsen. De Europarlementariërs wijzen erop dat het onderbrengen van landbouw- en cohesiefondsen binnen bredere nationale plannen “de effectiviteit van beleid dat tastbare resultaten heeft opgeleverd en de levensstandaard heeft verhoogd, kan ondermijnen.” Zij vrezen dat dit kan leiden tot een verzwakking van lokale overheden en conflicten tussen verschillende niveaus van bestuur en boeren.
“We zullen geen begroting goedkeuren die gefragmenteerde nationale plannen bevordert zonder enige aansluiting bij Europese doelstellingen,” voegden ze toe. “Europa heeft behoefte aan een gezamenlijke visie, niet aan 27 verschillende boodschappenlijstjes.”
Strategische Prioriteiten en Nieuwe Inkomsten
In het nieuwe voorstel wordt naast landbouw en cohesie bijna 410 miljard euro toegewezen aan een concurrentiefonds dat gericht is op het faciliteren van de groene en digitale transitie. Horizon Europe, het belangrijkste EU-programma voor onderzoek, zal zijn budget verdubbelen tot 175 miljard euro.
De defensiebudgetten zullen een aanzienlijke stijging doormaken tot 130 miljard euro, terwijl er ook 200 miljard euro bestemd is voor buitenlands beleid en uitbreidingsinspanningen. Een opvallend bedrag in dit geheel is de 100 miljard euro die specifiek gereserveerd is voor Oekraïne. "Dit vertegenwoordigt een langetermijnverbintenis voor de wederopbouw en herstel van Oekraïne," verklaarde begrotingscommissaris Pyotr Serafin.
Om deze uitgebreide begroting te financieren, heeft de Commissie plannen om nieuwe bronnen van EU-inkomsten aan te boren. Hoewel Ursula von der Leyen heeft aangegeven dat zij de nationale bijdragen “stabiel” wenst te houden, streeft de Commissie ernaar jaarlijks bijna 60 miljard euro te genereren via nieuwe belastingen. Dit omvat onder andere een belasting op de omzet van grote bedrijven, een heffing op elektronisch afval en een deel van de inkomsten uit CO₂-emissies en de koolstofgrensbelasting.
De presentatie van dit voorstel markeert slechts het begin. De meerjarenbegroting moet namelijk goedgekeurd worden door zowel de lidstaten als het Europees Parlement, wat gezien de huidige politieke spanningen en financiële belangen allesbehalve gegarandeerd is.
