ABŞ-nyň Prezidenti Donald Tramp Gazada dowam edýän urşy “wagşyçylykly çaknyşyk” diýip häsiýetlendirip, Hamas tarapyndan ýesir alnan ysraýyl-amerikan esgeri Edan Aleksandryň boşadylmagynyň bu çaknyşygyň soňuna tarap ädilen ilkinji ädim bolup biler diýip umyt bildirdi.

– Bu wagşyçylykly çaknyşygyň soňuna ýetmäge tarap zerur bolan soňky çäreleriň ilkinjisi bolmagyny umyt edýärin – diýip, Tramp Kataryň we Müsüriň bu ylalaşygy gazanmakdaky tagallalaryny ykrar etdi.

21 ýaşyndaky ysraýyl esgeri Edan Aleksandr ABŞ-nyň Nýu-Jersi ştatyndan bolup, 2023-nji ýylyň 7-nji oktýabrynda Hamas tarapyndan tussag edilen ýesirlerden biridir. Onuň boşadylmagy Halkara Gyzyl Haç Komitetiniň goldawy bilen we Ysraýylyň hüjümleriniň wagtlaýyn togtadylmagy esasynda amala aşyryldy. Trampyň tarapdarlary bu waka onuň administrasiýasy üçin simwoliki ýeňiş hökmünde baha berdi.

Şeýle-de bolsa, Ysraýylyň Premýer-ministri Binýamin Netanýahu söweşiň wagtlaýyn togtadylmagynyň diňe taktiki ädimdigini we bu çäreleriň diňe Edan Aleksandryň howpsuz ýagdaýda yzyna dolanmagyny üpjün etmek üçin görülendigini beýan etdi. Onuň aýtmagyna görä bu ýagdaý has giňişleýin ylalaşygyň görkezijisi bolup bilmez.

Netanýahu Gazadaky harby operasiýalaryň Hamas doly ýok edilýänçä dowam etjekdigini hem-de depgininiň güýçlendiriljekdigini ýene-de bir gezek nygtady.

Trampyň bu ýagdaý boýunça pozisiýasy onuň Netanýahu bilen ozalky gatnaşyklary göz öňünde tutulanda, käbir synçylar üçin geň galdyryjy  görnüp biler. ABŞ-nyň ilçihanasyny Iýerusalime göçürmekden başlap, UNRWA guramasynyň maliye serişdelerini azaltmak we Ysraýyla harby kömegi güýçlendirmek ýaly başlangyçlary bilen Tramp, Ysraýyla güýçli syýasy goldaw beren liderleriň biri bolupdy.

Emma palestinliler, şol sanda Gazada gabaw astynda ýaşaýan adamlar üçin mesele Trampyň näme diýýändiginden däl-de, ýagdaýyň hakyky taýdan üýtgejekdigine ynamyň bolup-bolmazlygyndan ybarat.

Netanýahu bolsa pozisiýasyny üýtgetmeýär. Onuň hökümeti Gazadaky harby hereketleri giňeldip, iki milliondan gowrak palestinlini has kiçi we ýaşaýyşa amatly bolmadyk zolaklara süýşürmäge dowam edýär. Iýmit we derman kömegi berk çäklendirilýär – bu ýagdaý urşuň “netijesi” däl, eýsem bilkastlaýyn “uruş strategiýasy” hökmünde ulanylýar.

Netanýahu diňe bir uruş alyp barýan lider däl, eýsem syýasy taýdan häkimiýetde galmak üçin hem göreşýär. Onuň gowşak koalisiýasy Gazanyň ýok edilmegini maksat edinýän aşa sagçy hyzmatdaşlardan ybarat. Netanýahu üçin yza çekilmek hökümetiň dargamagyna ýa-da jenaýat jogapkärçiligine eltjek ýagdaý bolup biler.

Trampyň häzirki pozisiýasynyň hem haýsy maksada gönükdirilendigi näbelli bolmagynda galýar. Onuň Gazany “täzeden gurmak” baradaky teklibi käbir synçylara görä kolonial düşünjäni ýada salýar – bu ýerde Palestinanyň betbagtçylygy maýa goýum mümkinçilikleri hökmünde görülýär. Urşy bes etmäge çagyryş bolsa, parahatçylyk üçin däl, eýsem syýasy we ykdysady bähbit gazanmak maksady bilen edilýän başlangyç bolup biler.

Muňa garamazdan hat-da simwoliki basyş hem ähmiýetlidir. Tramp ýaly adamyň alada bildirip çykyş etmegi, günbatar ýurtlarynyň paýtagtlarynda Gazadaky ynsanperwerlik krizisine bolan ünsi artdyrýar. Bu çykyşlar uruş jenaýatlaryna degişli subutnamalaryň artýan döwründe dünýä jemgyýetçiliginiň aladalarynyň hem çuňlaşýandygynyň alamatydyr.

Bu waka taryhda ýygydan gaýtalanýan ýagdaýy ýatladýar – ýagny, ABŞ-nyň prezidentleri geçmişde režimleriň wagşyçylykly hereketlerine garşy durýandyklaryna garamazdan şol režimlere material taýdan goldaw bermekden hem saklanmandy.

Netijede, Gazadaky ýagdaýyň iş ýüzünde üýtgemegi üçin diňe söz däl, eýsem anyk we güýçli basyş zerurdyr. Trampyň sözleri häzirki wagtda diňe retorika görnüşinde galýar – sebäbi hakyky çäreler görülmese, Gaza ýanmaga dowam eder. Palestinliler bolsa, dünýäniň olaryň ýaşamagyna mynasyp bolup bolmandygy baradaky jedeline synçy hökmünde galýar.